AHMEDÎ DİVANI’NDA HASTA KAVRAMI VE GÖZ HASTALIKLARI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 42 - 60, 29.06.2020

Meryem Güler Yusuf Babür

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.737254

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk Edebiyatı, bir saray edebiyatı olarak görülmesinin ötesinde halkın örf, adet, gelenek, görenek ve inançlarını yansıtan edebiyatımızın bir parçasıdır. Divan şiiri her ne kadar şairin hayal dünyasını sanatkârane üslûpla yansıtsa da realist özellikleri içinde barındırmıştır. Hele ki konu tıp ilmi olunca bunu eserlerinde ustalıkla işlemek aslında bir başarıdır. Tıp bedene yönelik bir bilim dalı iken, edebiyat ise tam tersine ruha yönelik bir ilim dalıdır. Buna rağmen edebiyat ve tıp birbiriyle sürekli iç içe olmuştur. Hastalıkların ve tedavi yöntemlerinin ele alınış biçimleri, cerrahi müdahale, ilaçla tedavi, mûsikî ve manevi tedavilerin çeşitleri ve koruyucu hekimliğin yıllar önce yapıldığına dair yansımalar beyitlerde kendini göstermiştir. Bu çalışmada ise canlı bir tablo misali Ahmedî Divanı esas alınarak hasta kavramı ve göz hastalıkları ile ilgili kullanılan terimler divan kültüründe farklı mazmunlarla, edebi sanatlarla geçmiş olduğu tespit edilmiş, eski dönemde kullanılan terim-ler, tedavi yöntemleri ve modern yöntemdeki tedavi yöntemleri ile karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, tıp, , hasta, göz hastalıkları

Kaynakça

• 15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr-ı İbn-i Şerîf (2017), Merkezefendi Geleneksel Tıp Derne-ği, 2.bs., İstanbul, Mayıs. Agâh Sırrı Levend (1988), Türk Edebiyatı Tarihi (Giriş), Ankara, 102.
• AKDOĞAN, Yaşar (1999), “Ahmedî (Taceddin, Hızır)”, YYOA (Yaşamları ve yapıtlarıyla Os-manlılar ansiklopedisi), I-II, İstanbul, I, 168-169.
• ARGUN, Dr. Can Ertan - DURSUN, Dr. Kerem Giray, (2010), “Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşi-reliği”, edi. Uzm. Hemş. Öğr. Gör. Sevim Dursun, İstanbul, 18.
• ATASEVEN, Yusuf-ÖZTÜRK, Aslıhan (2018), “Divan Şairlerinin Kaleminden Hastalık ve Sağlıkla İlgili Unsurlar: Lârendevî Siyâhî Örneği”, Karaman Kitabı: İkinci Cilt, Karaman ve Edebi-yat, Karaman Belediyesi Kültür Yayınları, 91.
• AYDOĞAN, Ümit-DOĞANER, Y. Çetin-AKBULUT, Halil (2010), “Birinci Basamakta Kırmızı Göze Genel Yaklaşım”, Türk Aile Hekimliği Dergisi, 14(2), 77-82.
• AYNACI, Mihrican (2012), “Divan Şiirinde Geçen Göz Hastalıkları”, Divan Edebiyatı Araştır-maları Dergisi, 9.
• BAYAT, Ali Haydar (2016), Tıp Tarihi, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 3. bs., İstanbul, Mayıs.
• BAYRAM, Yavuz (2007). “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler” Turkish Studies, Tunca Kortantamer Özel Sayısı-II, Volume 2/4, 209-219.
• BERGER, John Berger- Demirel, Selçuk (2014), “Katarakt”, çev.: Cevat Çapan, Yapı Kredi Ya-yınları, 2. Bs., 29.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötü-ken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2790.
• ÇAĞMAN, Filiz (2000). Âl-i Osman (1550-1600): İstanbul Sarayının Yorumu: Üstad Osman ve Dizisi. In Padişahın Portresi, Tesavir-i Âl-i Osman (s. 164–187). İstanbul: Türkiye İş Ban-kası Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2010) , “Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat”, Aydın Kitap Evi Yayınla-rı, Ankara.
• ERDEM GÜNYÜZ, Melike (2001), “Ahmedî Divanı Tahlili”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• ERTAN, Elif (2016), “Ani Görme Kaybı”, Derman Medical Publıshing, 8.
• ESENAY, Figen Işık, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Sağlık-Hastalık Kavramları, Sağlığın Korunması, Yükseltilmesi ve Sağlık Korumaları, Açık ders, Ankara.
• Graham Scambler, G., (1991). “Helt and Illness Behaviour”, Sociology as Applied to Socio-logy, Bailliere Tindall, aktaran: Zafer Zirhinlioğlu, Sağlık Sosyolojisi, Nobel Kitap, Anka-ra, 2012, 39.
• GÜLEN, Müge-AY, Mehmet Oğuzhan -AVCI, Akkan -ACEHAN, Selen-İÇME, Ferhat (2012), “Of-talmolojik Aciller”, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, Archives Medical Review Journal 23(2), 305.
• Hoca Ahmed Yesevî (2016). Dîvân-ı Hikmet. (M. Tatcı, Dü., & H. Bice, Çev.) Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• https://khosann.com/kok-hucrelerle-kesin-korluk-tedavisi/ (Kozan Demircan 04.09.2016 “Kök Hücrelerle Körlük Tedavisi Ne Zaman Geliyor” (ET: 13.11.2019)
• İbn Sina Doğu'nun Sönmeyen Yıldızı (2009), Hazırlayan: Hüseyin Gazi Topdemir, Say Yay., İstanbul, 525.
• KESKİNBORA, H. Kadircan – USTA, Gülşah (2019), “Padişah Portrelerinden Osmanlı Hanedanı Göz Hastalıklarıyla İlgili Yoruma”, Turkish Studies Historical Analysis, Volume 14 Issue 2, Skopje/MACEDONIA-Ankara/TURKEY, 298-302.
• KESKİNBORA, Kadircan - YEŞİLLİ, Münevver (2006), “XV. Yüzyılda Anadolu’da Şaşılık Nedenle-ri ve Tedavisine İlişkin Bilinenler”, Türkiye Klinikleri Oftalmoloji Dergisi, C. 16, S. 2, 69-70.
• KOÇ AYDIN, Ayten-ÖZKAN, Muhammet Volkan (2018), Metafiziksel Açıdan ‘Dert’ Kavramı: Dîvân-ı Hikmet Çerçevesinde Bir İnceleme, Route Educational and Social Science Jour-nal Volume 5(1), January, 1089-1093.
• KORTANTAMER, Tunca (1993), Eski Türk Edebiyatı-Makaleler, Ankara, 4-8.
• KUT, Günay (1989), Ahmedî, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.2, İstanbul, 165-167.
• KÜSBECİ, Tuncay (2015), “Şaşılık ve Ambliyopi”, Derman Medıcal Publıshıng, Afyon, 189-201.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017), Görme Yetersizliği, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, 6-29.
• Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî, Ali Haydar Bayat, Necdet Okumuş (2004), “Mürşid”, Ata-türk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara, 282.
• SARI, Mustafa (2012), “Türk Dilinde Eş Anlamlılık ve ‘Sayru-Sökel’ Sözleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, Ankara-Turkey, 2224-2225.
• NAZİK, Sadık, (2015), Hekim Dâvûd Bin Ömer El-Antâkî’nin “Nüzhetü’l-Ezhân Fi İslâhi’l-Ebdân” Adlı Eserinin İlter Uzel Nüshası (Tercüme ve Tıp Tarihi Açısından Değerlendir-me), Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Tıp Tarihi ve Etik Doktora Programı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana, 76.
• ÖNGÜT, Ömer (2018), Allahu Tealanın İhsan Ettiği Bitkilerdeki Şifalar, Hakikat Yay. İstanbul, 265.
• PARLAR, Zahide, (2016), “Eski Anadolu Türkçesi Tıp Metinlerinden Kitâb-ı Kehhâl-nâme-i Nurü’l-Uyûn’da Hacamat”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Aralık, 2(2), 144.
• SILAY, Kemal (1991) “Osmanlı Tarihinde Arasöz (Digression) Tekniğinin Kullanımı Ve İşlevi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, Ankara, IX-1, 153-162.
• SONA, Fatih, (2017), “Klasik Türk Şiirinde Bir Göz Hastalığı: Remed”, 1. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Araştırmaları Sempozyumu, 699.
• SU, K. (1999). Yıldırım Bayezid. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• SUBAŞIOĞLU, Fatoş - ATAYURT FENGE, Zeynep Zeren (2019), “Dünyada Ve Türkiye'de Gör-me Engellilik: Zaman Çizelgesi”, DTCF Dergisi 59.1, 545-626.
• TEMİZEL, Ali (2002), Ahmedî’nin Bedâyiʿu’s-Siḥr Fî Ṣanâyiʿi’ş-Şiʿr İsimli Eserindeki Türkçe Ve Farsça Şiirleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi Özeti, Ankara, 95-98.
• The Royal Children Hospital,2018: 1.
• TOYGAR, Baha (2012), “Katarakt”, Vision Dergisi, S.2, 11-12.
• TÜLBENTÇİ, Feridun Fazıl (1952). Sultan Yıldırım Bayezid (2nd ed.) İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• US, Özge, Danışman: Tekiner, Ayşe Selda, “Birinci Basamakta Sık Görülen Göz Hastalıklarına Yaklaşım”.
• UZUN, Şerife (2015), “Klasik Türk Şiirinde Şeb-i Yelda”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 34, 365.
• ÜLGEN, Oskay (1993), “Medikal Sosyolojide Bazı Kavramsal Açıklamalar”, Sosyoloji Dergisi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İzmir, 96-97.
• ZÜLFE, Ömer (2012), “Şiir Dilinde Anlam Çağrışımları”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9, İstanbul, 151-166.