FAMILY ENTERPRISES, INSTITUTIONALIZATION AND NEPOTISM

Yıl 2012, Cilt: 5 Sayı: 2, 247 - 276, 20.06.2014

İlhami Yücel Sena Özkalan

Öz

It is now more important than ever before to manage and pass the family
businesses on to next generations successfully since they play a key role in the
economies of countries worldwide. Today one of the most important problems that
family businesses encounter today is institutionalization levels of them, and of all
the issues facing family businesses for ensuring institutionalization, the most
important one is nepotism. In family businesses, in which job-family factors are
intertwined, people who are relatives by blood work in the same organization and
are employed in the best positions. Discomfort atmosphere may arise among
employees who are not relatives by blood in working environments, in which kinship
is more important than competence (capability). In such environments, nepotism is
most likely to emerge. Nepotism refers to as the practice of hiring relatives, family
members and acquaintances regardless of their merits, ability, and competence and
giving some privileges to them. As the practice of nepotism increase, it may be an
internal threat to family businesses and it may constitute a barrier to
institutionalization. The aim of this study is to define family businesses and general
features of them and to explain the terms of institutionalization and nepotism and
their aims and the effects of nepotism on the productivity of family businesses.
Keywords: Family Firms, Institutionalization and Nepotism.

Anahtar Kelimeler

Family Firms, Institutionalization and Nepotism.

AİLE İŞLETMELERİ, KURUMSALLAŞMA VE NEPOTİZM

Öz

Aile işletmelerinin ülke ekonomileri için arz ettikleri önemden dolayı bu işletmelerin başarılı bir şekilde yönetilmeleri ve sonraki kuşaklara başarılı şekilde devredilmele-ri daha da önem kazanmaktadır. Günümüzde aile işletmeleri ile ilgili karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi ve belki de en önemlisi bu işletmelerin kurumsallaşma düzeyidir ve kurumsallaşmanın sağlanmasında aile işletmelerinin önüne çıkabilecek en önemli sorun nepotizm olabilir. İş ile aile faktörlerinin iç içe geçmesi ile oluşan aile işletmelerinde kan bağı bulunan kişilerin aynı örgütte çalışması esas alınır ve en iyi konumlarda çalışmaları için özen gösterilir. Akrabalık bağlarının liyakatin önüne geçtiği ve ön planda tutulduğu çalışma ortamlarında, kan bağı bulunmayan çalışanlar arasında huzursuzluk meydana gelebilir. Bu tür ortamlarda nepotizmin kendini gösterdiği aşikârdır. Nepotizm; istihdamda aile üyeleri, akrabalar ve tanı-dıklara yetenek, tecrübe ve eğitime bakılmaksızın yer verme ve onlara ayrıcalıklar sağlamaktır. Aile işletmelerinde oldukça sık görülebilen nepotizm etkisi arttıkça, içeriden oluşabilecek bir tehdit unsuru haline dönüşebilir ve kurumsallaşmanın önünde bir engel teşkil edebilir. Bu çalışmada aile işletmelerinin genel tanımları, özellikleri, kurumsallaşma tanımı ve amacı ve nepotizmin aile işletmelerini hangi ölçüde etkilediği kavramsal olarak açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aile İşletmeleri, Kurumsallaşma ve Nepotizm.

Kaynakça

• Aközer, M. (2003), “Kamuoyu Gözüyle Kamuda Yolsuzluk”, Görüş Dergisi, Aralık ss.14-23.
• Ansay, T., (1971), Çağdaş Anonim İşletmelerinin Sorunları ve Türk Ano- nim İşletmeleri, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Araslı H., Tümer,M., (2008), “Nepotism, Favoritism and Cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction in the banking industry of north Cyprus”.
• Arslan, E.T. (2006), “Aile İşletmelerinde Profesyonel Yöneticinin İkilemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İş- letme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Astrachan, H.J, Sabine B.K., Smyrnios, X.K.,(2002), “The F-PEC Scale of Family Influence: A Proposal for Solving the Family Business Definition Problem”, Family Business Review, Vol: 15, No: 1, March, ss.45-58.
• Asunakutlu, T., Avcı, U. (2010), “Aile İşletmelerinde Nepotizm Algısı ve İş Tatmini Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversite- si İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:15, Sayı:2, ss.93-109.
• Aşan, C., (2010), “ Aİile İşletmelerinin Performansında Kurumsallaşmanın ve Kültürün Etkisi”, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Büte, M. (2011), “Nepotizm ve İş Tatmini İlişkisinde İş Stresinin Aracı Rolü Var mıdır?”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan, Sayı: 29, ss.175-184.
• Büte, M., Tekarslan, E., (2010), “Nepotizm‟in Çalışanlar Üzerine Etkileri: Aile İşletmelerine Yönelik Bir Saha Araştırması”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Bahar, Cilt:6, Yıl:6, Sayı:1, 1:1- 21, ss.1-21.
• Carsurd, A.L. (2004), “Understanding the Complex Relationships Between Family, Business and Ownership”, 1.Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Yayın No:40, ss.3-11.
• Chrisman, J.J., Chua, J.H. ve Steiver, L.P., (2003), “An Introduction to Theories of Family Business”, Journal of Business Venturing, Vol: 18, No: 4.
• Dinçer, Ö., (1992), Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, İstanbul.
• Dökümbilek, F., (2010), “Aile İşletmelerinde Nepotizm ve Bir Uygulama”, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İnsan Kay- nakları Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Drucker, F. P., (1974), Management: Tasks, Responsibilities, Practice, Harper Collins Publishers, Second Edition, London.
• Erdoğan, İ., (1999), İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, İşletme Fakül- tesi Yayınları, Yayın No:5, İstanbul
• Eren, E., Alpkan, L.,Ergün, E. (2003), “Kültürel Boyutlar Olarak İşletmeler- deki İçsel Bütünleşme ve Dışsal Odaklanma Düzeylerinin Per- formansa Etkileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (1), ss.55-70.
• Ford, R., McLaughin, F. (1985). “Nepotism”, Personel Journal (pre-1986), September, 64, ss.57-61.
• Garih, Ü. (1990), Deneyimlerim 1, İstanbul: Cem Ofset Yayınevi
• Gümüştekin, G., (2004), “Aile İşletmelerinin Yapısal Analizi ve Tokat İli Aile İşletmelerinde Uygulama”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Ki- tabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Yayın, No:40, ss. 521-533.
• Günver, B.A., (2002) Aile işletmelerinin yapısı ve geleceği “ Türk İşletmele- rinin Gelecek Kuşak Yöneticilerinin Önemli Özelliklerini Belir- lemeye Yönelik Bir Araştırma”, İstanbul, Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Günver, B. (2004), “Aile İşletmelerinin Geleceği”, 1.Aile İşletmeleri Kong- resi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İs- tanbul, Yayın No:40, ss.169-177.
• İyiişleroğlu, S.C. (2006), “Aile İşletmei: Adana ve Çevresinde Faaliyet Gös- teren Aile İşletmelerinde Nepotizm Uygulamasının Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Kaldı, İ. (2012), “İyi ki Aile İşletmeiyiz”, Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası, Ekim, Fethiye.
• Karabulut, A.T. (2008). “Aile İşletmelerinde Kurumsallaşmaya ve Yönetim Fonksiyonlarına Yönelik Yönetim Sorunları: İstanbul‟de Tekstil Sektöründe Üretim Yapan Aile İşletmesi Kobiler Üzerinde Bir Araştırma.” Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XXV, Sa- yı:2, ss.643-676.
• Karpuzoğlu, E. (2004). ”Aile İşletmelerinin Sürekliliğinde Kurumsallaşma”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Yayın No:40 ss.42-53.
• Kets De Vries, F.R.M., (1996), “The Dynamics of Family Controlled Firms: The God and Bad News”, Organizational Dynamics, Vol: 21, No: 3, ss.59-71.
• Knight, A., (1974), Private Enterprises and Public Intervention: The Lourtaulds Experince, George Allex Irwin Ltd., London.
• Kocabaş, F., Baytekin, E.P., (2004), “Aile İşletmelerinde Nepotizm ve İç Müşteri Üzerindeki Etkileri”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Yayın No:40 ss.424-430.
• Koçel, T. (2010), İşletme Yöneticiliği, Beta Yayınları, İstanbul.
• Kurt, B. (2009), “Örgüt Kültürünün Aile İşletmelerinin Kurumsallaşmasında Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İş- letme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Programı Yük- sek Lisans Tezi, İzmir.
• Lau,C.M., David K. Tse, Z.N. (2002), “Institutional Forces and Organizational Culture in China: Effects on Change Schemas, Firm Commitment and Job Satisfaction”, Journal of International Business Studies, Vol:33 No: 2, ss. 533-550.
• Miller, D. (1983), “ The Correlates of Entrepreneurship in Three Types of Firms”, Management Science, Vol: 29, No: 7, ss. 770-791.
• Özler, H., Özler, D.E. ve Gümüştekin, G.E. (2007). “Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişim Evreleri ve Kurumsallaşma”, Selçuk Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:17, ss.437-450.
• Papatya, G., Hamşioğlu, A.B., (2004), “Rekabetin Yeni Gerçekliğinde Türk Aile İşletmelerinin Yeniden Yapılanma Sorunları ve Kars İli Merkez Aile İşletmelerinde Uygulama, 1. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul, 2004, ss:264-274.
• Pazarcık, O. (2004), “Aile İşletmelerinin Tanımı Kurumsallaşması ve Yöne- tişimi”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üni- versitesi Yayınları, İstanbul, Yayın No:40 ss.33-41.
• Rosenblatt, P. C., (1990), The Family in Business: Human Dilemmas in the Family Firm, Jossey Bass Publishers, San Francisco.
• Scoppa, V. (2009), “Intergenerational Transfers of Public Sector Jobs: A Shred of Evidence on Nepotism”, Public Choice:141, May, ss.167-188.
• Selznick, P., (1996), Institutionalizm “Old” and “New”,Administrative Science Quarterly, Vol:41, No:2, ss.270-277.
• Smyrinos, K., Tanewski, G., Romano, C., (1998), “Development of a Mesaure of the Characteristics of Family Business”, Family Business Review, Vol:XI, No:1, ss.49-60.
• Sorgun, C., Türk, M. (2008), “Aile İşletmelerinde Yönetim Sorunları: Adana İlinde Bir Araştırma”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Ha- ziran, Cilt:12, Sayı:1, ss.56-72.
• Tagıuri, R., Davis, A.J., (1992), “On the Gools of successful Family Companies”, Family Business Review, Vol: 5, No: 1, ss.43-62.
• Tonus, Z.H., (2004), “Yöneticilerin Aile İşletmelerinin Sorunlarına Bakışı: Eskişehir Sanayi Odasına Bağlı Aile İşletmelerinde Bir Araş- tırma”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üni- versitesi Yayınları, İstanbul, Yayın No:40, ss. 223-232.
• Tuncel, H.T., (2011), “Aile İşletmelerinde Kurumsaallaş(ama)ma”, Konya Ticaret Odası, Etüd Araştırma Servisi, ss.1-8.
• Ülgen, H., Mirze, S.K., (2010), İşletmelerde Stratejik Yönetim, Beta Yayın- ları, 5.Baskı, İstanbul.
• Vago, M., (2004), “ Integrated Change Management: Challenges for Family Business Clients and Consultants”, Family Business Review, Vol:17, No:1, ss.71-80.
• Vural, B., Sohodol, Ç., (2004), “Aile İşletmelerinde Kurumsal Kültür: Avan- tajlar-Dezavantajlar ve Öneriler Üzerine Bir Çalışma”, 1.Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınla- rı, İstanbul, Yayın No: 40, ss. 325-332.
• Yıldırım, A.F. (2007), “Türk Aile İşletmelerinde Kurumsallaşmayı Engelle- yen Aile Değerleri Üzerine Isparta İlinde Bir Çalışma”, Süley- man Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Isparta.