RUMMÂNÎ’NİN BELÂGATLE İLGİLİ KAYIP ESERİ VE TASRÎF HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 1, 97 - 110, 26.07.2015

İrfan Kuşcu

Öz

Rummânî, hicrî IV. asırda yaşamış önemli dilci ve müfessirlerinden biridir.  Böyle olmakla birlikte geriye bırakmış olduğu ilim mirası, büyük oranda günümüze kadar ulaşamamıştır. Müellif, i’câz sahasında asrımıza ulaşan ilk eserin sahibidir. Bu eseri, öz itibariyle Kur’ân’ın i’câz ve belâgati etrafında dönüp durmaktadır. Ne var ki biz, onun genel manada belâgatle ilgili başka bir eserinin daha olduğu kanaatini taşımaktayız. Müellifin belâgatle ilgili görüşleri, sadece Nüket isimli risâlesinde yer alanlarla sınırlı değildir. Gerek belâgatle ve gerekse belâgatin alt dallarıyla alâkalı görüşlerini başka eserlerde nakledilenlerle mukayeseli olarak ele aldığımızda konuların işleniş tarzındaki farklılıklar bariz bir şekilde kendisini göstermektedir. Bir taraftan i’câzla ilgili risâlesinde yer almayıp diğer kaynaklarda nakledilen görüşleri diğer yandan ise mevzuların işleniş şekillerindeki farklılıklar bizi belâgatle ilgili farklı bir eserine götürmektedir. Bu konuda önemli referanslardan birisi İbn Reşîk, diğeri ise Ali b. Halef’tir.

Anahtar Kelimeler

Rummânî, İ’câz, belâgat, İbn Reşîk, Ali b. Halef.

Kaynakça

• Akkâvi, F. İ. (1996). Mu'cemü'l-mufassal fî ulûmi'l-belâga: el-bedi' ve'l-beyân ve’l-meânî. Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye.
• Ali b. Halef. (2003). Mevâddü’l-Beyân. thk. Sâlih Dâmin. Dımaşk: Dârü’l-Beşâir.
• Âlûsî, E.-S. Ş. (tarih yok). Rûhu'l-meâni fî tefsîri'l-Kur'âni'l-azîm ve's-seb’i'l-mesânî. Beyrut: Dâru İhyai't- Türâsi'l-Arabî.
• Askalânî, E.-F. Ş. (1998). Mu’cemü’l-müfehres (tecrîdü esânîdi’l-kütübi’l-meşhûre ve’l-eczâi’l-mensûre). thk. Muhammed Şekûr Meyâdînî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Askerî, E. H. (1353). el-Furûku'l-lugaviyye, thk. Hüsâmeddin Kudsî. Kahire: el-Mektebetü’l-Kudsî.
• Atîk, A. (tarih yok). İlmü’l-meânî el-beyân el-bedî. Beyrut: Dârü'n-Nehdati'l-Arabiyye.
• Bâkıllânî, E. B. (tarih yok). İ’câzü’l-Kur’ân, thk. Seyyid Ahmed Sakr. Kahire: Dârü'l-Maârif.
• Beyzâvî, E. S. (tarih yok). Envârü't-tenzîl ve esrârü't-te'vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar’aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Bikaî, Ö. b. (1995). Nazmü'd-dürer fî tenâsübi'l-âyi ve's-süver, thk. Abdürrezzâk Gâlib Mehdî, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• Cürcânî, A. (1997). Şerhu Risâleti’r-Rummânî fî İ’câzi’l-Kur’ân. thk. Zekeriyyâ Saîd Ali, Kahire: Dârü’l- Fikri’l-Arabî.
• Dayf, Ş. (1995). el-Belâga tatavvur ve tarîh. Kahire: Dârü'l-Maârif.
• Ebû Zeyd, A. (1986). el-Menha’l-i’tizâlî fi’l-beyân ve i’câzi’l-Kur’ân. Rabat: Mektebetü'l-Maârif.
• Enbârî, E.-B. K. (1985). Nüzhetü'l-elibbâ’ fî tabakâti'l-üdebâ’. thk. İbrâhim es-Sâmerrâî. Zerkâ: Mektebetü'l- Menâr.
• Fermâvî, A. (2009). es-Sehlü'l-müfîd fi tefsîri'l-Kur'âni'l-Mecîd. Beyrut: Darü'l-Ma'rife.
• Hafâcî, İ. S. (1982). Sırrü'l-fesâha. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye.
• Hamevî, Y. b. (1993). Mu'cemü'l-üdebâ: İrşâdü'l-erîb ilâ ma'rifeti'l-edîb. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru’l- Garbi’l-İslâmî.
• Husrî, E. İ.-K. (tarih yok). Zehrü'l-âdâb ve semerü'l-elbâb. thk. Zekî Mübârek. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Beyrut: Dârü'l-Cil.
• İbnü’l-Esîr, Z. (tarih yok). el-Meselü's-sâir fî edebi'l-kâtib ve'ş-şâir. thk. Ahmed Muhammed Hûfî. Bedevî Tabâne, Kahire: Dâru Nehdati Mısr.
• İbnü'l-Kıftî, E.-H. C. (1986). İnbâhü'r-ruvât alâ enbâhi'n-nühât. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-Arabî.
• Kassâb, V. (1985). et-Türâsü’n-nakdî ve’l-belâgî li’l-Mu’tezile. Devha [Doha]: Dârü's-Sekâfe.
• Kaya, M. (2007). er-Rummânî, hayatı, eserleri ve Arap gramerindeki yeri. Yayımlanmamış Doktora tezi, Erzurum: Atatürk Ünv. SBE.
• Kayrevânî, İ. R. (1981). el-Umde fî mehâsini'ş-şi'r ve âdâbihî ve nakdih. hk. Muhammed Muhyiddin Abdülhami. Beyrut: Dârü'l-Cîl.
• Kuşcu, İ. (2014). Kur’ân’ın tasrîf üslûbu (tahlili ve temellendirilmesi). Yayımlanmamış Doktora tezi. İstanbul: Marmara Ünv. SBE.
• Matlûb, A. (2007). Mu'cemü'l-mustalahâti'l-belâgiyye ve tatavvuruhâ. Beyrut: Mektebetü Lübnân.
• Mısrî, İ. E.-İ. (1957). Bedîü’l-Kur’ân. thk. Hıfnî Muhammed Şerîf. Kahire: Mektebetü'n-Nehdati'l-Mısriyye.
• Mısrî, İ. E.-İ. (1963). Tahrîrü't-tahbîr fî sınaati'ş-şi'r ve'n-nesr ve beyâni i'câzi’l-Kur’ân. thk. Hıfnî Muhammed Şerîf. Kahire: el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye.
• Musâ, M. E. (1993). et-Tasvîrü’l-beyânî. Kahire: Mektebetü Vehbe.
• Mübârek, M. (1995). er-Rummânî en-nahvî fi'd-dav'i şerhihî li-Kitâbi Sîbeveyh. Beyrut: Dârü’l-Fikri’l- Muâsır.
• Ömerî, A. C. (1990). el-Mebâhisu’l-belâgiyye fî dav’i kadiyyeti’l-i’câzi’l-Kur’ânî neş’etuhâ ve tatavvuruhâ hatta’l-karni’s-sâbii’l-hicrî. Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
• Rummânî, E.-H. A. (1976). en-Nüket fî İ’câzi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ahmed Halefullah. Muhammed Zağlûl Sellâm. Kahire: Dârü'l-Maârif.
• Rummânî, E.-H. A. (2009). Tefsîru Ebi’l-Hasan er-Rummânî (el-Câmi’ li-‘İlmi’l-Kur’ân). thk. Hıdr Muhammed Nebhâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sellâm, M. Z. (tarih yok). Eserü'l-Kur'ân fî tatavvuri'n-nakdi'l-Arabî ilâ âhiri'l-karni’r-râbi’ el-hicrî. Münîre: Mektebetü’ş-Şebâb.
• Suyûtî, A. b. (1979). Buğyetü'l-vuât fî tabakâti'l-lugaviyyîn ve'n-nühât. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. Beyrut: Dârü'l-Fikr.
• Süyûtî, A. b. (2002). el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
• Şensoy, S. (2008). “Rummânî”. DİA, İstanbul.
• Tevhidî, E. H. (tarih yok). el-Besâir ve'z-zehâir. thk. Vedâd Kâdı. Beyrut: Dâru Sâdr.
• Tûsî, E. C. (2010). et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ahmed Habîb Kasîr el-Âmilî. Beyrut: Dârü’l-Emîre.
• Yılmaz, H. (1995). Ebu'l-Hasen er-Rummânî ve İ`câzu`l-Kur’ân'ı. Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Ünv. SBE.
• Zâyid, A. (Kahire, 2002, sy., 20). “Ebü’l-Hasan er-Rummânî ve cühûduhû fî belâgati’l-Kur’âni’l-Kerim”. Havliyyetü külliyyeti’l-lügati’l-Arabiyye bi-câmiati’l-Ezher.
• Zerkeşî, E. A. (1984). el-Burhân fî ulûmi'l-Kur'ân, thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs.