Nefsin (Canın) Korunması İlkesine Muhalif Bazı Rivayetler ve Tahlili

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 10, 30.06.2022

Merve Şişman

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.1037614

Öz

İslâm dininin korumayı amaçladığı beş temel unsur vardır. Bunlar; din, akıl, can, mal ve nesil güvenliğidir. Zarurât-ı hamse olarak da ifade edilen bu hususlar her insanın eşit şekilde sahip olduğu güvenlik haklarıdır. Ancak söz konusu hususların temini diğer insanların hakları ihlal edilmediği takdirde geçerli olmaktadır. Dolayısıyla kişiye karşı işlenen bazı suçlarda birtakım cezaî yaptırımlar din veya devlet tarafından uygulanagelmiştir. İslâm hukukunda kişilere uygulanan bazı cezaların kaynağı ise elbette Kur’an ve sünnettir. Kur’an’da suça mukabil verilen öldürme cezasına bakıldığında kısas cezası karşımıza çıkmaktadır. Rivayetlerde yer alan bu cezalandırma türünün ise çeşitlilik arz ettiği görülmektedir. Bu çalışmada nefsin korunması ilkesine muhalif olarak gelen bazı hadislerde yer alan “öldürme” emirlerine yer verilmiştir. Çalışmada öncelikle suç ve ceza kavramları ele alınmıştır. Ardından “öldürme” emri ile ilgili bazı rivayetlerin sened ve metin tahlili yapılarak, rivayetlerin sıhhat durumuna ve konu ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. Burada çalışmanın sınırları açısından sadece amelî konularda bazı hadisler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

suç, ceza, hadis, öldürme emri

Kaynakça

• Abdurrezzak b. Hemmam, Ebû Bekir es-San‘ânî. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-A‘zamî. Hindistan: el-Meclisü’l-İlmî, 1390.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaûd vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, trs..
• Ahmed el-Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâ‘iü’s-sanâ‘i fî tertîbi'ş-şerai‘. thk. Adil Ahmed Abdulmevcud ve Ali Muhammed Muavvez. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Akşit, M. Cevat. İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2015.
• Bebek, Adil. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslâmîyye ve Istılahı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Enes Sarmaşık Yayınları, trs.
• Boynukalın, Mehmet. “Suç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallahü aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Muhammed el-Nâsır. Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
• Demirbaş, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007.
• Ebû Dâvûd et-Tayâlisî. el-Müsned. thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî. Mısır: Dâru Hicr, 1419.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût-Muhammed Kâmil Kara Belbelî. Beyrut: Dâru’r-Risaleti’l-Âlemiyye, 1430.
• Ebû Nuaym el-İsfehânî. Marifetü’s-sahâbe. thk. Adil b. Yûsuf el-Azârî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419.
• Ebû Zehra, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. el-Cerime ve’l-ukube fi’l-fıkhi’l-İslâmî: el-Ukube. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1998.
• Elmalılı Hamdi Yazır. Alfabetik İslam Hukuku ve Fıkıh Istılahları Kamusu. İstanbul: Eser Neşriyat, 1997.
• Emir es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed. Sübülü’s-selâm şerhu bulûğu’l-merâm min edilleti’l-ahkâm. thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1427.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecma‘u’z-zevâid. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, trs.
• İbn Battal, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahihi Buhârî. thk. Ebû Temim Yasir b. İbrahim. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, trs.
• İbn Ebî Hatim, Ebû Muhammed. el-Cerh ve’t-ta‘dil. thk. Abdurrahman b. Yahya. Hindistan: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmaniyye, 1371.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. b.y., el-Mektebütü’s-Selefiyye, trs.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Takrîbu’t-tehzîb. thk. Ahmed Şağif el-Bakistani. b.y., Dâru’l-Âsıme , trs.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdülğaffar Süleyman el-Bendârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî. es-Sahih. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1414.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr el-Hanbelî. Zâdü’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd. thk. Şuayb el-Arnaût ve Abdulkadir el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1418.
• İbn Kayyim el-Cevzîyye, Tehzîbü’s-sünen. thk. İsmail b. Gazi. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1428.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Dâru’r-Risaleti’l-Alemiyye.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, trs.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Bağdâdî. Kitabu’t-tabakâtu’l-kebîr. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed. Fethu’l-kadîr. thk. Abdurrezzak Galib el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ahkamu’s-sultaniye. thk. Ahmet Mübarek el-Bağdadî. Kuveyt: Mektebetü İbn Kuteybe, 1409.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâ’i’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1403.
• Mübârekfûrî, Ebü’l-ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdirrahîm. Tuhfetu’l-ahvezî bi şerhi Câmi‘i’t-Tirmizî. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Beyrut: Dâru’l-Fikr, trs.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdülmünim Şelebî. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1421.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Sahihu Müslim bi şerhi’n-Nevevî. b.y., Matbaatu’l-Mısriyye bi’l-Ezher, 1349. Reşid Rıza. Fetâvâ. thk. Selâhaddin el-Müneccid ve Yûsuf K. Hûrî. b.y.: Dâru’l-Kitabi’l-Cedid, 1426.
• Şafak, Ali. Seküler Ceza Hukuku Kurumlarıyla Mukayeseli İslam Ceza Hukuku-Genel Hükümler-. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2012.
• Şemseddin Sami. Kâmus-i Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2010.
• Şişman, Merve, Öldürme Emri İçeren Rivayetlerin Değerlendirilmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize 2017.
• Taberânî, Ebü’l-Kasım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemu’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdülmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, trs.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer. Şerhu me’ani’l-âsâr. thk. Muhammed Zühri en-Neccar ve Muhammed Yasin Cad el-Hak. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1414.
• Taner, M. Tahir. Ceza Hukuku Umumi Kısım. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1949.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvad Ma‛rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998. Toksarı, Ali. “Teşrii Değer Açısından Sünnetin Konumu”. Bilimname: Düşünce Platformu (2014), 9-24.
• Udeh, Abdulkadir. et-Teşriu’l-cinâiyyü’l-İslâmî mukaranen bi’l-kanûni’l-vad’î. Beyrut: Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî, trs.