Faiz Oranlarının Tasarruflar Üzerindeki Asimetrik Etkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine NARDL Analizi

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 2, 333 - 353, 29.12.2025

Yusuf Ünsal

Öz

Tasarruf kararları, bireylerin yaşam standartlarını belirlemekle kalmaz, aynı zamanda makroekonomik dengeler üzerinde de doğrudan etkili olan önemli süreçlerdir. Bu kararlar, bireylerin mevcut gelirlerini nasıl kullanacakları ve gelecekteki mali güvenliklerini nasıl planlayacakları konusunda değerli bilgiler sağlamaktadır. Bu bağlamda faiz oranları, bireylerin tasarruf alışkanlıklarını doğrudan etkileyen ve ekonomik kararları yönlendiren temel faktörlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu çalışma, 1985-2023 dönemi kapsamında faiz oranlarının tasarruflar üzerindeki asimetrik etkisini incelemeyi amçlamaktadır. Çalışmada faiz oranlarının tasarruflar üzerindeki asimetrik etkisini belirlemek amacıyla NARDL yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca, NARDL analizinden önce geleneksel ve yapısal kırılmalı birim kök testleri uygulanmış ve bu testler sonucunda serilerin düzeyde ve birinci farkları alındığında karışık bir şekilde durağan olduğu belirlenmiştir. NARDL analizi sonucunda elde edilen bulgular, kısa dönemde faiz oranlarında yaşanan pozitif şokların tasarrufları azalttığını, negatif şokların ise artırdığını göstermektedir. Kısa dönemde elde edilen bu sonuçlara göre bireylerin faiz artışlarına tasarruflarını artırarak değil, azaltarak tepki verdiğini ortaya koymaktadır. NARDL uzun dönem analiz sonuçları ise faiz oranlarındaki düşüşlerin tasarruflar üzerinde artırıcı bir etkiye sahip olduğunu gösteririken, faiz oranlarındaki artışların tasarruflar üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve belirgin bir etki yaratmadığını ortaya koymaktadır. Elde edilen sonuçlar, faiz oranlarındaki değişimlerin tasarruf davranışları üzerindeki etkisinin asimetrik olduğunu doğrulamaktadır. Çalışma, politika yapıcılar için faiz oranlarının tasarruf eğilimleri üzerindeki farklı etkilerini göz önünde bulundurma gerekliliğini vurgulamaktadır. Ayrıca, faiz oranlarının düşmesiyle tasarruf eğilimlerinin arttığı göz önünde bulundurularak, düşük faiz ortamında bireysel tasarrufları destekleyen ek teşvik mekanizmaları geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranları , Tasarruflar , Asimetrik Analiz , NARDL , Pozitif Şoklar , Negatif Şoklar

Asymmetric Effect of Interest Rates on Savings: NARDL Analysis on the Turkish Economy

Öz

Savings decisions not only determine individuals' living standards but also have a direct impact on macroeconomic balances. These decisions provide valuable insights into how individuals allocate their current income and plan their future financial security. In this regard, interest rates are recognized as a key factor that directly impacts saving behavior and guides economic decision-making. This study aims to examine the asymmetric effect of interest rates on savings during the period 1985-2023. The NARDL method is employed to determine the asymmetric impact of interest rates on savings. Additionally, before conducting the NARDL analysis, traditional and structural break unit root tests were applied, revealing that the series exhibited mixed stationarity at the level and first differences. The findings of the NARDL analysis indicate that in the short run, positive shocks in interest rates reduce savings, whereas negative shocks increase them. These short-term results suggest that individuals respond to interest rate increases by reducing rather than increasing their savings. The long-run NARDL analysis results show that while decreases in interest rates have an increasing effect on savings, increases in interest rates do not create a statistically significant or noticeable impact on savings. These findings confirm the asymmetric effect of interest rate changes on saving behavior. The study highlights the necessity for policymakers to consider the different effects of interest rate changes on savings tendencies. Moreover, considering that savings tendencies increase when interest rates decline, additional incentive mechanisms can be developed to support individual savings in a low-interest-rate environment.

Anahtar Kelimeler

Interest Rates , Savings , Asymmetric Analysis , NARDL , Positive Shocks , Negative Shocks

Kaynakça

• Abasimi, I. ve Martin, A. Y. A. (2018), Determinants of National Saving in Four West African Countries, International Journal of Economics and Finance, 10(5), s.67-74.
• Abel, A. B., Bernanke, B. S. ve Croushore, D. (2011), Macroeconomics, Seventh Edition, Boston: Pearson Education.
• Abou El-Seoud, M. S. (2014), The Effect of Interest Rate, Inflation Rate, and GDP on National Savings Rate, Global Journal of Economics and Management Perspective, 3(3), s.1-7.
• Ajaz, T. (2024), Interest Rate Pass-through: Asymmetric Evidence from India, Journal of Management Review and Transformation, 3(2), s.92–112.
• Aka, K., ve Arıcan, E. (2019), Türkiye’de Hanehalkı Tasarruf Davranışlarının Belirleyicileri, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), s.163-184.
• Akkuş, Ö. (2021), Türkiye için Feldstein-Horioka Hipotezinin Sınanması: Fourier Yaklaşımı, Business and Economics Research Journal, 12(4), s.787-798.
• Alkın, H., Işık, S., ve Çağlar, A. E. (2019), Türkiye’de Taylor Kuralının Asimetrik Nedensellik Testi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), s.211-225.
• Alnaa, S. E., ve Matey, J. (2022), Private Saving in Ghana: The Combined Efforts of Financial Development, İnterest Rates, and Inflation, The Journal of Management Theory and Practice (JMTP), 3(2), s.24-32.
• Alsedrah, I. T. (2024), Determinants of the Personal Savings Rate in the Kingdom of Saudi Arabia Using Time Savings Deposits, 2012–2022, Heliyon, 10(3), e24980.
• Altıntaş, H., ve Ayrıçay, Y. (2010), Türkiye’de Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Analizi: 1987–2007, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), s.71-98.
• Altintaş, H., ve Taban, S. (2011), Twin Deficit Problem and Feldstein-Horioka Hypothesis in Turkey: ARDL Bound Testing Approach and Investigation of Causality, International Research Journal of Finance and Economics, 74(1), s.30-45.
• Antón, J. I., De Bustillo, R. M., ve Fernández-Macías, E. (2014), Supplementary Private Pensions and Saving: Evidence from Spain, Journal of Pension Economics and Finance, 13(4), s.367-388.
• Durmaz, A., ve Arıca, F. (2024), Türkiye’de Tasarruf-Yatırım İlişkisinin Kırılmalı En Küçük Kareler Yöntemi İle Analizi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 19(2), s.79-90.
• Asteriou, D., ve Hall, S. G. (2021), Applied Econometrics, 4th Edition, London: Macmillan Education.
• Ata, A. Y., Dallı, T., ve Oğul, B. (2022), Feldstein-Horioka Hipotezinin MINT Ülkelerinde Sınanması, Journal of Economics and Research, 3(1), s.123-134.
• Ataza, C., Porcel, M., Resabal, L., Sandoval, A., ve Bragas, C. (2024), The Impact of Psychological, Economic, Social Aspects, and Interest Rate Variations on Working Millennials'saving Patterns Through Digital Banking, Sachetas, 3(3), s.1-14.
• Atgür, M. (2020), Türkiye'de Yurtiçi Özel Tasarruf Davranışının Makroekonomik Belirleyicileri 2004-2018, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), s.413-436.
• Awan, R. U., Munir, R., Hussain, Z., ve Sher, F. (2010), Rate of Interest, Financial Liberalization and Domestic Savings Behavior in Pakistan, International Journal of Economics and Finance, 2(4), s.75-81.
• Aizenman, J., Cheung, Y. W., ve Ito, H. (2019), The Interest Rate Effect on Private Saving: Alternative Perspectives, Journal of International Commerce, Economics and Policy, 10(01), s.1950002.
• Babalola, A., ve Abdul, A. I. (2022), Does Interest Rate Really Stimulate Savings in Nigeria?, Folia Oeconomica Stetinensia, 22(2), s.18-37.
• Bozkurt, E., ve Altıner, A. (2021). Feldstein-Horioka Bulmacası: Türkiye Ekonomisi Üzerine Fourier Eşbütünleşme Analizi, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(25), s.801-814.
• Chen, Y., Li, Y., Zeng, W., ve Zhao, Y. (2024), Personal Income Tax Reform and Household Savings Rates: Evidence from a Quasi-Natural Experiment in China, International Review of Financial Analysis, 96, s.103726.
• Çağlar, A. E. ve Yavuz, E. (2018), Türkiye’de Yatırım-Tasarruf İlişkisinin Feldstein-Horioka Paradoksu Çerçevesinde Analizi: Farklı Tipte Eşbütünleşme Yaklaşımları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, s.143-152.
• Demir, C. ve Cergibozan, R. (2017), Türkiye Ekonomisi için Feldstein-Horioka Hipotezinin Geçerliliği: Eşbütünleşme ve Markov Rejim Değişim Yaklaşımı, Ege Akademik Bakış, 17 (1), s.89-104.
• Desroches, B., ve Francis, M. (2010), World Real Interest Rates: A Global Savings and Investment Perspective, Applied Economics, 42(22), s.2801-2816.
• Dickey, D. A., ve Fuller, W. A. (1981), Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 49(4), s.1057-1072.
• Dünya Bankası (2025), Dünya Kalkınma Göstergeleri, https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators, (Erişim Tarihi: 16.02.2025).
• Düzgün, R. (2009), Türkiye’de Özel Tasarrufun Belirleyicileri, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), s.173-189.
• Esen, E., Yıldırım, S., ve Kostakoğlu, S. F. (2012), Feldstein-Horioka hipotezinin Türkiye Ekonomisi İçin Sınanması: ARDL Modeli Uygulaması, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(1), s.251-267.
• Feldstein, M. ve Horioka, C. (1980), Domestic Saving and International Capital Flows, Economic Journal, 90, s. 314-329.
• Felek, Ş. ve Ceylan, R. (2021), Enflasyon-Faiz Etkileşimi; Türkiye İçin Neo-Fisher Yaklaşım, International Conference on Economics April 09-11, 2021 Turkish Economic Association, ICE-TEA2021.
• Felici, M., Kenny, G., ve Friz, R. (2023), Consumer Savings Behaviour at Low and Negative Interest Rates, European Economic Review, 157, s.104503.
• Gardezi, M. A., ve Abbas, M. S. (2021), Asymmetric Impact of Interest Rate, Exchange Rate and Oil Prices on Stock Price of BRICS, Journal of Contemporary Macroeconomic Issues, 2(2), s.44-58.
• Gebeşoğlu, P. F., Ertuğrul, H. M., ve Bulut, Ü. (2023), The Determinants of Savings Rates in OECD Countries: The Role of Private Pensions, Central Bank Review, 23(1), s.100107.
• Gelir Dairesi Başkanlığı (2025), Çeşitli Vergi İstatistikleri, https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/CVI3.htm, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
• Girma, G. (2017), Trends and Determinants of Gross Domestic Saving in Ethiopia, Journal of Economics and Sustainable Development, 8(5), s.72-81.
• Güriş, S., ve Özkaya, H. G. Ö. (2019), Gelişmekte Olan Ülkelerde Tasarruflari Etkileyen Faktörler: Panel Veri Analizi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(20), s.93-108.
• Grigoli, F., Herman, A., ve Schmidt-Hebbel, K. (2016), The Impact of Terms of Trade and Macroeconomic Regimes on Private Saving, Economics Letters, 145, s.172-175.
• Kalkınma Bakanlığı (2014), Onuncu Kalkınma Planı (2014–2018): Yurtiçi tasarruflar özel ihtisas komisyonu raporu,https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu-Kalkinma-Plani-Yurtici-Tasarruflar-Ozel-Ihtisas-Komisyonu-Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 23.09.2025).
• Karabulut, Ş., Ekinci, R. ve Tüzün, O. (2017), Feldstein-Horioka Hipotezinin Türkiye’de Kamusal ve Özel Tasarruf-Yatırım Dengesi Açısından Analizi, International Journal of PublicFinance, 2(2), s.176-195.
• Karamelikli, H., ve Karimi, M. S. (2022), Asymmetric Relationship Between İnterest Rates and Exchange Rates: Evidence from Turkey, International Journal of Finance & Economics, 27(1), s.1269-1279.
• Keskin, N. (2020), Yurtiçi Tasarruflar ile Yatırımlar Arasındaki İlişki: Feldstein-Horioka Hipotezi Çerçevesinde Türkiye Analizi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(1), s.352-368.
• Keynes, J. M (1936), The General Theory of Employment, Interest and Money, London: Macmillian.
• Khan, I. H., Bashir, A. K., ve Abbas, G. (2014), Relationship Between Interest Rate and Household 's Savings in Pakistan, International Journal of Innovation and Scientific Research, 12(1), s.295-308.
• Khan, M. I., Teng, J.-Z., Khan, M. K., Jadoon, A. U., ve Rehan, M. (2017), Factors Affecting the Rate of Gross Domestic Saving in Different Countries, European Academic Research, 5(8), s.4261-4291.
• Khan, M. I., Khan, M. K., Rehan, M., ve Abasimi, I. (2018), Determinants of Gross Domestic Saving: An Evidence from Asian Countries, Economic Research, 2(10), s.1-14.
• Latsos, S., ve Schnabl, G. (2021), Determinants of Japanese Household Saving Behavior in the Low-Interest Rate Environment, The Economists’ Voice, 18(1), s.81-99.
• Liza, J. I., Majumder, S. C., ve Rahman, M. H. (2025), Scrutinizing the Impact of Blue Economy Factors on The Economic Growth in Bangladesh: An Empirical Study, Marine Policy, 173, s.106542.
• Loayza, N., Schmidt-Hebbel, K. ve Serven, L. (2000), What Drives Private Saving across the World?, The Review of Economics and Statistics, 82(2), s.165-181.
• Mercan, M., ve Peker, O. (2013), Finansal Gelişmenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), s. 93-120.
• Mushtaq, S., ve Siddiqui, D. A. (2017), Effect of Interest Rate on Bank Deposits: Evidences from Islamic and Non-Islamic Economies, Future Business Journal, 3(1), s.1-8.
• Narayan, P. K., ve Smyth, R. (2007), Mean Reversion Versus Random Walk in G7 Stock Prices Evidence from Multiple Trend Break Unit Root Tests, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 17(2), s.152-166.
• Niculescu-Aron, I., ve Mihăescu, C. (2012), Determinants of Household Savings in EU: What Policies for Increasing Savings?, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58(2012), s.83–492.
• Okşak, Y., ve Özen, E. (2020), Tasarruf ve Enflasyon İlişkisi Türkiye İçin Bir Eş-Bütünleşme Analizi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), s.353-369.
• Othman, N., Zaidi, M. A. S., Karim, Z. A., ve Yusop, Z. (2015), Impact of External and Domestic Shocks on Malaysia’s Electronic and Electrical (E&E) Export Demand, International Journal of Economics and Management, 9(5), s.1-20.
• Önder, İ. C., ve Taş, S. (2024), Türkiye’de Tasarrufları Belirleyen Faktörlerin Ampirik Analizi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), s.1662-1677.
• Özbek, S., ve Taş, S. (2023), Enflasyon ve Faiz İlişkisinin Fisher Ve Neo-Fisher Etkilerinin Panel Ekonometrik Analizi, Sakarya İktisat Dergisi, 12(1), s.83-109.
• Özcan, K. M., ve Günay, A. (2012), Türkiye'de Özel Tasarrufları Belirleyen Unsurlar, Türkiye Ekonomi Kurumu, Discussion Paper, No. 2012/109.
• Özlale, Ü. ve Karakurt, A. (2012), Türkiye’de Tasarruf Açığının Nedenleri ve Kapatılması için Politika Önerileri, Bankacılar Dergisi, 23(83), s.1-33.
• Perron, P. (1989), The Great Crash, The Oil Price Shock and The Unit Root Hypothesis, Econometrica, 57, s.1361–1401.
• Pesaran, M. H., ve Shin, Y. (1999), An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis, (Ed., S. Strom), Econometrics and Economic Theory in the 20th Century, s. 371–413, Cambridge: Cambridge University Press.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., ve Smith, R. J. (2001), Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3), s.289–326.
• Phillips, P. C., ve Perron, P. (1988), Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrika, 75(2), s.335-346.
• Richardson Kojo E., Innocent I. Savings. (2015), Inflation and Economic Growth Linkages: A ReExamination with Nigeria Dat, Journal of Investment and Management, 4(5), s.180-185.
• Samantaraya, A., ve Patra, S. K. (2014), Determinants of Household Savings in India: An Empirical Analysis Using ARDL Approach, Hindawi Publishing Corporation Economics Research International, 2014, s.1-8.
• Seraphin, P. Y., ve Cesar, K. Y. (2021), Analysis of the Determinants of Domestic Savings in the WAEMU, International Journal of Business and Management, 16(9), s.71-81.
• Sharma, A. K. (2024), Asymmetric Nexus Between Economic Policy Uncertainty and the Indian Stock Market: Evidence Using NARDL Approach, The Quarterly Review of Economics and Finance, 93, s.91-101.
• Shiller, B.R., Gebhardt, K. (2019), The Macroeconomy Today, 15th Edition, New York: McGraw-Hill Education.
• Shin, Y., Yu, B., Greenwood-Nimmo, M. (2014), Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework, (Ed., Sickles, R., Horrace, W.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt, s.281-314, New York, Springer.
• Shuaibu, M., Musa I., Abdulhamid, J., ve Rabi’u, S. (2024), Testing the Asymmetric Relationship between Interest Rate and Inflation in Nigeria: An Empirical Analysis (NARDL) Approach, International Journal of Economic, Finance and Business Statistics, 2(1), s.43-56.
• Sia, P. C., Puah, C. H., Leong, C. M., Yii, K. J., ve Tang, M. M. J. (2024), Does Inflation or Interest Rate Matter to Indonesian Stock Prices? An Asymmetric Approach, Journal of Economics and Development. available at: https://www.emerald.com/insight/1859-0020.htm
• Slavin, S. (2020), Macroeconomics, 12th Edition, New York: McGraw-Hill.
• Staal, K. (2023), Household Savings and Negative Interest Rates, International Advances in Economic Research, 29(1), s.1-13.
• Şeker, H., ve Demirel, B. (2022), Düşük Faiz Politikası ve Enflasyon: Neo-Fisherian Yaklaşım Çerçevesinde Türkiye Üzerine Bir Analiz, Fiscaoeconomia, 6(3), s.949-975.
• Şeyranlıoğlu, O. (2023), Feldstein-Horioka Hipotezinin Türkiye Ekonomisi İçin Sınanması: RALS Yaklaşımından Kanıtlar, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 8 (3), s.498-518.
• Tayyar, A., E. (2019), Neo-Fisher Etkisi ve Türkiye Uygulaması, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(36), s.307-339
• Trading Economics (2025), Türkiye-Faiz Oranı, https://tr.tradingeconomics.com/turkey/interest-rate, (Erişim Tarihi: 25.02.2025).
• Tunay, K. B. (2017), Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Hanehalkı Tasarruflarının Makro Ekonomik Belirleyicileri, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 54(633), s.61-78.
• Udude, C. C. (2015), Impact of Interest Rate on Savings on the Nigeria’s Economy (1981-2013), Journal of Policy and Development Studies, 289(1851), s.1-10.
• Uslu, H. (2023), Türkiye’de Reel Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranlarının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Simetrik ve Asimetrik Yöntemlerle Analiz, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), s.524-556.
• Verter, N., ve Osakwe, C. N. (2014), A Time Series Analysis of Macroeconomic Determinants of Household Spending in The Era of Cross-Cultural Dynamics: Czech Republic As a Case Study, Procedia Economics and Finance, 12, s.733-742.
• Voumik, L. C., Rahman, M. H., Rahman, M. M., Ridwan, M., Akter, S., ve Raihan, A. (2023), Toward a Sustainable Future: Examining The İnterconnectedness Among Foreign Direct Investment (FDI), Urbanization, Trade Openness, Economic Growth, and Energy Usage in Australia, Regional Sustainability, 4(4), s.405-415.
• Xin, X., Zhang, A., ve Liu, L. (2024), Study on the Influence of Internet Finance on Urban Household Savings Rate: Evidence from China, International Review of Economics & Finance, 90, s.45-61.
• Yapraklı, S. (2022), Açık Enflasyon Hedeflemesi Döneminde Neo-Fisher Etkisi’nin Geçerliliği: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, EKOIST Journal of Econometrics and Statistics, 37, s.85-105.
• Yıldız, Ş. (2023), Feldstein-Horioka Paradoksu’nun Türkiye için Geçerliliğinin Analizi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(87), s.683-697.
• Yousop, N. L. M., Zakaria, W. M. F. W., Ahmad, Z., ve Manan, A. A. T. A. (2020), Empirical Analysis on Household Savings in Malaysia, Journal of International Business, Economics and Entrepreneurship, 5(1), s.13-13.
• Zhuk, M. (2015), Macroeconomic Determinants of Household Savings in Ukraine, Economics and Sociology, 8(3), s.41‐54.
• Zivot, E., ve Andrews, D. (1992), Further Evidence of The Great Crash, The Oil-Price Shock and The Unit-Root Hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, 10, s.251–270.