Kuzey Afrika Ülkelerinin İthalatında Kaynak Ülke Çeşitlendirmesinin Yoğunlaşma Oranı ve Herfindahl-Hirschman Endeksi Aracılığıyla Ölçümü

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 1, 1 - 16, 29.06.2022

Serkan Dilek , Ali Konak

Öz

Devletler, ülke içinde üretilmeyen ihtiyaçlarını diğer ülkelerden ithal ederek karşılarlar. 2022 yılındaki Rusya-Ukrayna savaşı sonrasında ithalatın sadece bir veya birkaç kaynak ülkeden yapılmasının riski ortaya çıkmıştır. Savaş, afet vb. durumlarla karşılaşan ülkelerden yapılan ithalatın kesilmesi önemli bir risk unsurudur. Riski azaltmak için ithalatçı ülkelerin kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Ayrıca kaynak ülke çeşitlendirmesine gidilmesi pazarı daha rekabetçi hale getirecek ve uzun dönemde bölge ülkelerinin çıkarına olacaktır. Bu nedenle devletlerin mümkün olduğunca fazla sayıda ülkeden mal ithal etmesi ve kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı Kuzey Afrika ülkelerinin (Mısır, Libya, Cezayir, Tunus, Fas) ithalatta kaynak ülke çeşitlendirmesine gidip gitmediğini araştırmaktır. Bu amaçla 2001 yılından sonra piyasa yoğunlaşması ölçümlerinde kullanılan yoğunlaşma oranı (CR4, CR8) ve Herfindahl-Hirschman (HHI) endeksleri hesaplanarak yorumlarda bulunulmuştur. Çalışma sonucunda Mısır’ın kaynak ülke çeşitlendirmesini diğer Kuzey Afrika ülkelerine nazaran daha başarılı gerçekleştirdiği ortaya çıkmıştır. Kaynak ülke çeşitlendirmesi bakımından en zayıf ülke Tunus çıkmıştır. HHI değeri ortalamalarına göre Kuzey Afrika ülkelerinin tamamında düşük yoğunlaşma mevcuttur. Yoğunlaşma oranı (CR4) ortalamalarına göre ise Mısır, Libya, Cezayir ve Fas’ta orta dereceli yoğunlaşma; Tunus’ta yüksek yoğunlaşma mevcuttur. Libya, Cezayir, Tunus ve Fas’ın daha fazla kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Ayrıca pazarda Çin, Fransa, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin ağırlığının bulunduğu ve Türkiye’nin pazarda payını artırdığı sonuçları da ortaya çıkmıştır. Türkiye de pazarda payını yıllar içinde artırmayı başarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Afrika Ekonomisi, Uluslararası Rekabet, Yoğunlaşma, Herfindahl-Hirschman Endeksi, Yoğunlaşma Oranı, Kaynak Ülke Çeşitlendirmesi, Kaynak Çeşitlendirme

Measuring Source Country Diversification in Imports of North African Countries by Using Concentration Ratio and Herfindahl-Hirschman Index

Öz

States meet their needs that are not produced in the country by importing them from other countries. After the Russia-Ukraine war in 2022, the risk of importing from only one or a few source countries has emerged. Cessation of imports from countries that encounter situations such as war, disaster, etc. is an important risk factor. In order to reduce the risk, importing countries should diversify their source country. In addition, diversifying the source country will make the market more competitive and will be in the interest of the countries in the region in the long run. For this reason, states should import goods from as many countries as possible and go for source country diversification. The aim of this study is to
investigate whether North African countries (Egypt, Libya, Algeria, Tunisia, Morocco) diversify in imports from source countries. For this purpose, the concentration ratio (CR4, CR8) and Herfindahl-Hirschman (HHI) indices that are used in market concentration measurements after 2001 were calculated, and comments were made. As a result of the study, it has been revealed that Egypt performs source country diversification more successfully than other North African countries. Tunisia was the weakest country in terms of source country diversification. According to the average of HHI values, there is a low concentration in all of the North African countries. According to the concentration ratio (CR4) averages,
moderate concentration in Egypt, Libya, Algeria, and Morocco; There is a high concentration in Tunisia. Libya, Algeria, Tunisia, and Morocco need to further diversify their source countries. In addition, it has emerged that countries such as China, France, Italy, and Spain dominate the market and that Turkey has increased its share in the market

Anahtar Kelimeler

North African Economy, International Competition, Concentration, Herfindahl-Hirschman Index, Concentration Ratio, Source Country Diversification, Source Differentiation

Kaynakça

• Adal, H. (2022). Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye ekonomisini nasıl etkiler?, (Erişim tarihi: 30.04.2022), https://m.bianet.org/bianet/ekonomi/258247-rusya-ukrayna-savasi-turkiye-ekonomisini-nasil-etkiler
• Aigheyisi, O. S. (2015). Import penetration, FDI inflows and non-oil export performance in Nigeria (1981-2012): A Cointegration and Error Correction Analysis. Botswana Journal of Economics, 13(1), 40-67.
• Arize, A. C., & Nippani, S. (2010). Import Demand Behavior in Africa: Some New Evidence. The Quarterly Review of Economics and Finance, 50(3), 254-263.
• Armington, P. S. (1969). A Theory of Demand for Products Distinguished by Place of Production. IMF Staff Papers 16: 159–178
• Asaana C.A. & Sakyi, D. (2021) Empirical Analysis of Demand for Imports in Sub-Saharan Africa, The International Trade Journal, 35:4, 360-382, DOI: 10.1080/08853908.2020.1832938
• Ayrancı, E. (2009). Türkiye’nin Ekonomik Açıdan Küreselleşmesinin Yoğunlaşma Vasıtasıyla Ölçülmesi ve Konu Hakkında Bir Araştırma, Anadolu Bil MYO Dergisi, 4(16), 50-64.
• Çalışkan, Z.D. (2020). Sanayileşme, Dış Ticaret Politikaları ve Dış Ticarette Rekabet. Uluslararası İktisat Hakkında Araştırmalar. Editör: Serkan DİLEK. Nobel Yayınları.
• Darko, D., Occhiali G., & Enrico Vanino (2021) The Chinese are Here: Import Penetration and Firm Productivity in Sub-Saharan Africa, The Journal of Development Studies, 57:12, 2112-2135
• Davut, L. (2002). Sanayi İkisadı Piyasa Yapısı Unsurları. İmaj Yayıncılık.
• DEİK (2021). Afrika Bilgi Notu. DEİK Ekonomik Araştırmalar.
• Dilek, S. (2020). Türkiye Dış Ticaretinin Dönemlere Göre Seyri. Uluslararası İktisat Hakkında Araştırmalar. Editör: Serkan DİLEK. Nobel Yayınları.
• Dilek, S. (2017). Oyun Teorisi Eşliğinde Sanayi Ekonomisi. Seçkin Yayınları.
• Dilek, S. & Konak, A. (2016). Concentration in Kastamonu Halva Production Sector Between 1994 and 2014. Procedia - Social and Behavioral Sciences 229 ( 2016 ) 158 – 166
• Doğan B., Magdalena R., Umer S. & Behnaz S. (2022): Import product diversification and renewable energy: a new appraisal from developed and developing countries, Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, DOI: 10.1080/15567249.2022.2038733
• Edwards, L. & Jenkins, R. (2015) The Impact of Chinese Import Penetration on the South African Manufacturing Sector, The Journal of Development Studies, 51:4, 447-463
• Erkan, B., & Bozduman, E. T. (2021). Analysis of Export Concentrations of China and Japan on Product Basis. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 8(19), 140-146.
• Erkan, B. & Sunay, Z.F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 5(7). 1823-1842
• Goldfarb, D. (2006). Too Many Eggs in One Basket? Evaluating Canada’s Need to Diversify Trade, C.D.Howe Institute Commentary, 236, 1-28.
• Goschin, Z., Constantin, D.L., Roman, M. ve Ileanu, B.V. (2009), “Specialisation and Concentration Patterns in the Romanian Economy”, Journal of Applied Quantitative Methods, 4(1), 95-111
• Gürcan E. C. (2019). BRICS ülkelerinin Afrika’daki yükselişine jeopolitik ekonomi penceresinden bir bakış. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 556-569
• Hackenesch, Christine (2009). China and the EU’s Engagement in Africa: Setting the Stage For Cooperation, Competition or Conflict?, Discussion Paper, No. 16/2009.
• Hatırlı, S.A. (2017). Mikroekonomi. Alter Yayınları.
• Ildırar, M. & Kıral, E. (2018). Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma: Türk Otomotiv Endüstrisi Üzerine Bir Analiz. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 18(1). 93-117.
• İnançlı S., & Konak, A. (2011). Türkiye’de İhracatın İthalata Bağımlılığı: Otomotiv Sektörü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 343-62.
• İstikbal, D. (2022, Mart). Rusya-Ukrayna Savaşının Küresel Gıda Enflasyonuna Muhtemel Etkileri Perspektif, (336), 1-4. (Erişim Tarihi: 30.04.2022). İstanbul: SETA Yayınları https://setav.org/assets/uploads/2022/03/P336.pdf
• Lüthje, T. (2010), European Trade and Economic Integration, Department of Entrepreneurship and Relationship Management Working Paper, 1, 1-23.
• Mbajon, V. (2019). The Economic Cooperation between Cameroon and China. Journal of African Union Studies, 8(3), 95-113. Megbowon, E., Courage M. & Babatunde A. (2019) Impact of china’s outward fdi on sub-saharan africa’s industrialization: Evidence from 26 countries, Cogent Economics & Finance, 7:1, 1681054
• Muhammad, A. (2012). Source diversification and import price risk. American journal of agricultural economics, 94(3), 801-814.
• Nowak, W. (2017). Trade competition between Asia and the European Union in Africa. In Country Experiences in Economic Development, Management and Entrepreneurship (pp. 3-15). Springer, Cham.
• Nowak, W. (2016). China-Africa and India-Africa trade in the years 2000-2014. Procedia Economics and Finance, 39, 140-146.
• Orakçı, S. (2011). Afrika’da Küresel Rekabet ve Türkiye. Avrasya Etüdleri, 40(2), 73-96.
• Sekakela, K. (2016). The impact of trading with China on Botswana’s economy. Journal of Chinese Economic and Foreign Trade Studies.
• Seymen, D. (2009). Gümrük Birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Ticaretinde Ülke Yoğunlaşmasını Değiştirdi mi?. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 199-220.
• Şahin, U. (2018). Türkiye’nin Avrupa Enerji Topluluğu Antlaşması’na Taraf Olmamasının Nedenlerinin Değerlendirilmesi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 38 (2), 481-517.
• Şimşek, O. (2020). Dünya Dış Ticaretinin Serbestleşmesi, Dünya Ticaret Örgütü ve Küreselleşme. Uluslararası İktisat Hakkında Araştırmalar. Editör: Serkan DİLEK. Nobel Yayınları.
• Torreggiani, S. & Andreoni, A. (2019). Dancing with dragons: Chinese import penetration and the performances of manufacturing firms in South Africa. WIDER Working Paper, No. 2019/63, ISBN 978-92-9256-697-5, The United Nations University World Institute for Development Economics Research
• Vivoda, V. (2019). LNG import diversification and energy security in Asia. Energy Policy, (129), 967-974.
• Xu, J., Zhang, J. S., Yao, Q., & Zhang, W. (2014). Is it feasible for China to optimize oil import source diversification?. Sustainability, 6(11), 8329-8341.
• World Bank Data (2022a). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
• Yaşar, M., & Gerede, E. (2018). Türkiye havayolu iç hat şehir çiftlerindeki pazar yapılarının piyasa yoğunlaşması ölçütleri ile belirlenmesi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 171-197.