Historical and Archeametric Evaluation of a Group of Copper Coins Belong to Artuqids Period Available in the Batman Museum

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 2, 71 - 81, 30.12.2022

Goncagül Avan , Esra Kaçmaz Levent , Abdulkadir Levent

Öz

Analysis of a group of coins belonging to the Artuqid period, which came to the Batman Museum by purchasing, was analyzed with the Energy-Dispersive Portable X-Ray Fluorescence Spectrometer (P-EDXRF). With on-site analysis and P-EDXRF technique, which has a non-destructive method characteristic, the element percentages in the composition of the coins were identified. According to the results of the P-EDXRF analysis, it was identified that it contains %97.24 copper as a main element, trace amount of lead % 0.926, % 0.462 iron, %0.347 siliciumn and %0.210 phosphorus.
According to the P-EDXRF analysis results, it was confirmed that the coins were not imitations. Because of their location Artuqids influenced by many cultures, and this condition also influenced their economic life. It has been observed that this interaction is also reflected in the coins.

Anahtar Kelimeler

Archaeometry, P-EDXRF, Artuqid, Coin.

Batman Müzesinde Bulunan Artuklu Dönemine Ait bir Grup Bakır Sikkenin Tarihsel ve Arkeometrik Olarak Değerlendirilmesi

Öz

Batman Müzesi’ne satın alma yoluyla gelen ve Artuklular dönemine ait olan bir grup sikkenin Enerji Dağılımlı Taşınabilir X-Işını Floresans Spektrometresi (P-EDXRF) ile analizi gerçekleştirilmiştir. Yerinde analiz ve tahribatsız bir yöntem özelliğinde olan P-EDXRF tekniği ile sikkelerin bileşimlerinde olan element oranları tespit edilmiştir. P-EDXRF analiz sonucuna göre ana element olarak % 97.24 oranında bakır, eser düzeyde %0.926 kurşun, %0.462 demir, % 0.347 silisyum ve % 0.210 fosfor içerdiği tespit edilmiştir.
P-EDXRF analiz sonuçlarına göre sikkelerin sahte olmadıkları tespit edilmiştir. Artuklular, sahip oldukları konumdan dolayı birçok kültürden etkilenmiş, bu durum ekonomik hayatlarına da yansımıştır. Bu etkileşimin sikkelere de yansıdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arkeometri, P-EDXRF, Artuklu, Sikke.

Kaynakça

• ALTAN, S. (1976), 1947-1967 Yılları Side Kazıları Sırasında Elde Edilen Sikkeler, Ankara, 2.
• ALTAN, S. (1993), Grek Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 11-13.
• ARTUK, İ. (1982), Nümismatik İlmi ve Faydalarına Kısa Bir Bakış. İstanbul: Türk Nümismatik Derneği Bülteni, 9. ARTUK, İ. (1993) Artuklu Sikkeleri, İstanbul.
• AYDIN, M. (2017, Çalınan Orijinal Altın Kanatlı Denizatı (Hıppocampus)’nın Taşınabilir X-Işını Floresans Spektrometresi Yöntemiyle Türkiye’ye İade Edilmesinin Sağlanması, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi (TÜBA-AR), 20, 147-157.
• AYDIN, M., and DEVECIOĞLU, Ü. (2015), Bir grup gümüş Tarsos sikkesinin nümismatik ve arkeometrik açıdan değerlendirilmesi. Anadolu, (41), 109-133.
• AYDIN, M. (2013), Authenticity of Roman İmperial Age Silver Coins Using Non-Destructive Archaeometric Techniques, (Unpublished master’s thesis), METU, Ankara.
• AYDIN, M., and YILDIZ, İ. (2020), Diyarbakır Arkeoloji Müzesine satın alma yoluyla kazandırılmış bir grup gümüş seleukos sikkesi üzerine arkeometrik incelemeler. Aras Türkiye Eski Yakın Doğu Araştırmaları Dergisi, (2), 54-65.
• BAŞARAN, S. (1980), Arkeoloji’de Tunç Eserlerin Restorasyon ve Konservasyon Sorunları. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 8(9), 29-34.
• ÇAYIRDAĞ, M. (1988), İlhanlılardan Argun ve Geyhatu’nun Saltanatı Değişikliği Yılını Gösteren İki Sikke, Belleten, 52(202), 87.
• ERHAN, F., (2002), Mersin Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Antik Dönem Etüdlük Sikkesinin Temizlik ve Koruma Çalışmaları ile Tarihlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 133-162.
• ESIN, U. (1985), Arkeolojide Kullanılan Arkeometrik Araştırmalara Genel Bir Bakış, I. Arkeometri Sonucları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 20-24 Mayıs Ankara, 1-6.
• MOOREY, P.R.S. (1994), Ancient Mesopotamian Materials and Industries, Clarendon Press, Oxford-New York, 251-252.
• OKÇU, R. (2005), Bursa Arkeoloji Müzesi Sikke Teşhir Kataloğu. TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• ÖZTOPRAK, H. (2019), Siirt Başuur Höyük Kazisinda ele Geçen Bazı Metal Eserlerin Arkeometrik Araştırılması, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Batman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Batman.
• PARLAR, G. (2015), Orta Çağ Figürlü Sikkelerinin Taşıdığı Anlamlara Bir Bakış, Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Varlıkları Dergisi, 13, 9-27.
• POLAT, M. (2010). Samsun Arkeoloji ve Etnografya müzesinde bulunan XII. Ve XV. Yüzyıllara ait Beylik Dönemi Sikkeleri, Yayınlanmamış yükseklisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• SMYTHE, J.A. (1936), Proceedings of the University of Durham Philosophical Society, 9, 382–405.
• TANRIKULU, H., (2019), Eski Knidos/Burgaz Kazısında Ele Geçen Metal Eserlerin Arkeometrik Yönden İncelenmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Batman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Batman.
• TEKIN, O. (1988), Sikkenin Bulunuşundan Önceki Değişim ve Ödeme Araçları, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 40(41), 22-27.
• TEKIN, O. (1992), Antik Nümismatik ve Anadolu. Arkaik ve Klasik Çağlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• TEKIN, O. (1994), Grek ve Roma sikkeleri: Yapi Kredi Koleksiyonu. Greek and Roman coins. The Yapi Kredi Collection. Yapi Kredi.
• TEKIN, O. (2009). Sikke. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 37, ss. 179-184), Türkiye Diyanet Vakfı: İstanbul.
• TURAN, O. (1980), Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul, 212-224.
• YILDIZ, İ. S. (2019), Diyarbakır Müzesine Satın Alma Yoluyla Kazandırılan Bir Grup Gümüş Seleukos Sikkesi Üzerine Arkeometrik İncelemeler, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Batman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Batman.