R&D Expenditures Earnings Per Share Relationship - Borsa Istanbul Sample

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 2, 141 - 158, 30.12.2022

Bülent Ordu , Rahmi Yücel

Öz

The main purpose of this study is to determine the ratio of R&D expenditures to sales of companies traded in the manufacturing industry in the 1998-2020 period in Borsa Istanbul; is to reveal the effects on earnings per share, which is a performance indicator, by Dynamic Panel Data Analysis method. Research and Development (R&D) operating expenses consist of expenses incurred by companies in order to develop new products and processes for the continuity of their cash flows and to ensure their continuity. With the R&D expenses incurred in the current period and the new products or processes to be developed, it is aimed that the companies will gain more sales revenue in the following periods. In order to explain how the expenses incurred for R&D activities in order to increase the assets of the companies affect the performance of the companies, cross-section or time series analyzes were used in most of the studies conducted in developed and developing countries. However, since it was seen that the delayed effects of R&D activities on firm performance were not adequately examined, Dynamic Panel Data Analysis method was used in our study. As a result of the study, it is seen that R&D activities do not affect the profit per share of the companies at the desired level in our country.

Anahtar Kelimeler

R&D, Firm Performance, Earnings Per Share, Dynamic Panel Data

Ar-Ge Giderleri Hisse Başına Kâr İlişkisi: Borsa İstanbul Örneği

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Borsa İstanbul’da (BİST) 1998-2020 döneminde imalat sanayisinde işlem gören firmaların Ar-Ge harcamalarının satışlara oranının bir performans göstergesi olan hisse başına kâra olan etkilerinin Dinamik Panel Veri Analiz yöntemi ile ortaya çıkarılmasıdır. Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) faaliyet giderleri firmaların nakit akımlarının devamlılığı için yeni ürünler ve süreçler geliştirilmesi ve bunların devamlılığının sağlanması amacıyla katlandıkları gider kalemlerinden meydana gelmektedir. Mevcut dönemde katlanılan Ar-Ge giderleri ile geliştirilecek yeni ürün ya da süreçler sayesinde firmaların takip eden dönemlerde daha fazla satış geliri elde etmesi amaçlanır. Firmaların varlıklarını arttırmak amacıyla Ar-Ge faaliyetleri için katlandıkları giderlerin firmaların performansına nasıl bir etki sağladığını açıklamak üzere gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yapılan çalışmaların birçoğunda yatay-kesit ya da zaman serileri analizlerinden yararlanılmıştır. Ancak Ar-Ge faaliyetlerinin firma performansına olan gecikmeli etkilerinin yeterli derecede incelenmediğinin görülmüş olması sebebiyle çalışmamızda Dinamik Panel Veri Analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma neticesinde Ar-Ge faaliyetlerinin firmaların hisse başına kârnı ülkemizde istenilen düzeyde etkilemediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ar-Ge, Firma Performansı, Hisse başına kâr, Dinamik Panel Veri Analizi

Kaynakça

• Adaçay, F.R. (2007). Bilgi Ekonomisine İlişkin Temel Göstergeler Açısından Avrupa Birliği ve Türkiye’nin Karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 193-196.
• Ak, M.Z., Gülmez, A. (2004, Kasım) Atıf İndekslerine Göre Türkiye’nin Bilimsel Yayın Performansının Analizi: 1980-2003. III. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirisi, Eskişehir.
• Akal, Z. (2005). İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi. Ankara: MPM.
• Akat, Ö. (2012). Uluslararası Pazarlama Karması ve Yönetimi. Ankara: Ekin Kitabevi.
• Akman, E., Gökbulut, R.İ., Nalin, H.T., Gökbulut, E. (2015). Capital Structure in an Emerging Stock Market: The Case of Turkey. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5, 639-660.
• Albeni, M., Doğan, B. (2015). Türk İmalat Sanayisinde Yenilikçi Faaliyetlerin Firma Performansına Etkisi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 31, 25-44.
• Altuntaş, M., Pazarcı, Ş., Umut, A. (2022). Borsa İstanbul Alt Endekslerinde Etkin Piyasa Hipotezinin Test Edilmesi: Fourier Kırılmalı Ve Doğrusal Olmayan Birim Kök Testlerinden Kanıtlar. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 169-185.
• Arellano, M., Bond, S. (1991). Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. The Review of Economic Studies, 58 (2), 277.
• Atay, O. (2013). Kobi’lerde Araştırma ve Geliştirmenin Verimliliğe Etkisi ve Bir Uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 161-170. Ayrıçay, Y., Eser, A. (2017). Kurumsal Yönetim ve Sermaye Yapısı Arasındaki İlişki: BIST’de Bir Çalışma. International Journal of Academic Value Studies, 3 (12), 220-232.
• Baltagi, B. (2005). Econometric analysis of panel data (Third edition). England:John Wiley & Sons.
• Barutçugil, İ. (2009). Ar-Ge Yönetimi, Teknolojik Yenilik ve Araştırma Geliştirme Yönetimi. Bursa: Bursa Üniversitesi Yayınları.
• Bayraktaroğlu, H., Karaman, D., Kalkan, A. (2015). Ar-Ge Vergi Teşviklerinin Teknokentteki Girişimler Tarafından Değerlendirilmesi: Göller Bölgesi Teknokent Örneğinde Bir Araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7 (1), 231-241.
• Bektur, Ç., Aydın, M. (2019). Borsa İstanbul Ve Alt Endekslerinde Zayıf Formda Piyasa Etkinliğinin Analizi: Fourier Yaklaşımı. Akademik İncelemeler Dergisi, 14 (2), 59-76. Bezirci, M. (2012). Ar-Ge Teşvikleri. İstanbul: Beta Yayınları.
• Bolat, B. A. (2009). Firma Performansını Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Breusch, T. S., Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Spesification in Econometrics. Review of Economic Studies, 407, 239–253.
• Buzzle, R. D. (2004). The PIMS program of Strategy Research: A Retrospective Appraisal. Journal of Business Research, 57, 478-483.
• Co, H.C., Chew, K.S. (1997). Performance and R&D expenditures in American and Japanese manufacturing firms. International Journal of Production Research, 12, 3333-3348.
• Çabuk, A., Lazol, İ. (2008). Mali Tablolar Analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çakın. E., Özdemir, A. (2015). Bölgesel Gelişmişlikte Ar-Ge ve İnovasyonun Rolü : Dematel Tabanlı Analitik Ağ Süreci (DANP) ve TOPSIS Yöntemleri ile Bölgelerarası Bir Analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (1), 115-144.
• Çoban, O. (2007). Türk Otomotiv Sanayiinde Endüstriyel Verimlilik ve Etkinlik. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29, 17-36.
• Demir, C., Güleç, Ö. F. (2019). Araştırma Ve Geliştirme Giderlerinin Firma Kârlılığı Üzerine Etkisi: Bist İmalat Sektörü Örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 55-72.
• Demirgüneş, K., Üçler, G. (2016). Ar-Ge Yatırımları ve Büyüme: İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Çalışma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 1, 53-64.
• Dinçer, Ö., (1992). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Timaş.
• Dinçer, Ö., Fidan, Y. (2000). İşletme Yönetimine Giriş. İstanbul: Beta Yayınları.
• Drucker, P. F., (1985). Innovation and Entrepreneurship. London: Harper & Row.
• Duman, Ç.N. (2014). 2002-2011 Döneminde İmalat Sanayinde Ar-Ge Çalışmaları ve Çeşitli Faktörlere Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Eleren, A., Soba, M. (2009, Eylül). İşletmelerde Çok Boyutlu Performans Ölçümü ve Uşak Deri Sektöründe Bir Uygulama. Uluslararası Davraz Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta.
• Er, Ş. (2009). Dinamik Panel Veri Analizi ve Bir Uygulama (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eraslan, H., Bulu, M., Bakan, İ. (2008). Kümelenmeler ve İnovasyona Etkisi: Turizm Sektöründe Uygulamalar. SOİD Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 5 (3), 15-50.
• Erdem, B., Gökdeniz, A., Met, Ö. (2011). Yenilikçilik ve İşletme Performansı İlişkisi: Antalya’da Etkinlik Gösteren 5 Yıldızlı Otel İşletmeleri Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 77-112.
• Erkan, H. (1998). Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Esener, S. Ç. (2020). Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde Ar-Ge Faaliyetlerinin Kamu Harcamaları ile İlişkisine Dair Bazı Çıkarımlar. Ankara: Maliye ve İktisat Çalışmaları, İksad Publications.
• Fama, E. F. (1970). Efficient capital markets: A review of theory and empirical work. The journal of Finance, 25 (2), 383-417.
• Goolsbee, A. (1998). Does Goverment R&D Policy Mainly Benefit Scientists and Engineers?. American Economic Rewiev, 88 (2), 298-402.
• Göçer, İ. (2013). Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknolojili Ürün İhracatı, Dış Ticaret Dengesi ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri. Maliye Dergisi, 165, 215-240.
• Gözbaşı, O. (2014). Borsa İstanbul Hisse Senedi Piyasasında Doğrusal Olmayan Yöntemler İle Piyasa Etkinliğinin Test Edilmesi. Verimlilik Dergisi, 4, 7-18.
• Gujarati, D. N., Porter, D. (2012). Temel Ekonometri. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Gujarati, D. N. (2009). Basic Econometrics Fifth Edition (Fifth Edition). Irwin: McGraw Hill.
• Gün, M., & Kaygın, C. Y. (2020). Ar-Ge Yatırımlarının Finansal Performans Üzerine Etkisinin Veri Zarflama Analizi İle İncelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 8 (3), 2649–2674.
• Kahveci, M., Baş, F. (2015). Üretim İşletmelerinde Ürün (Mamul) Geliştirmenin Ar-Ge Departmanında Teknik Aşamaları ve Bilgi Teknolojilerinin Kullanımı. Muhasebe ve Denetime Bakış, 45, 75‐87.
• Kantarcı, T., (2017). Ar-Ge Ve Yeniliğin Gelişmekte Olan Ülkeler Bağlamında Makroekonomik Performans Üzerine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Karagöl, E.T., Karahan, H. (2014). Yeni Ekonomi Ar-Ge ve İnovasyon. İstanbul: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA).
• Kaya, V., Uğurlu, S. (2013). Ar-Ge Harcamaları ile İhracat Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği, 1990-2011. Ekev Akademi Dergisi, 57, 269-282. Kayhan, E., (2019). Araştırma ve Geliştirme Yatırımlarının Firma Kârlılığına ve Piyasa Değerine Etkisi: Borsa İstanbul Üzerine Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kleinbaum, D. G., Kupper, L. L., Muller, K. E., & Azhar, N. (2013). Applied Regression Analysis and Other Multivariable Methods. USA: Cengage Learning
• Mercan, B., Göktaş, D., Gömleksiz, M. (2011). Ar-Ge Faaliyetleri ve Girişimcilerin İnovasyon Üzerindeki Etkileri: Patent Verileri Üzerinde Bir Uygulama. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 2, 27-44.
• Oğuztürk, B. S. (2003). Yenilik Kavramı ve Teorik Temelleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 253–273.
• Örücü, E., Kılıç, R., Savaş, A. (2011). Kobi’lerde İnovasyon Stratejileri ve İnovasyon Yapmayı Etkileyen Faktörler: Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (1), 58-73.
• Öztürk, E., Mesci, M., Kılınç, İ. (2013). Faaliyetlerinin İşletme Performansına Etkisi: Yat Limanları Üzerine Bir Değerlendirme. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (Journal of Entrepreneurship and Development), 8 (2), 97-118.
• Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels. Iza, 1240, 1–42.
• Pesaran, M. H., Ullah, A., Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted LM test of error cross-section independence. Econometrics Journal, 11 (1), 105–127.
• Polat, M. (2016). Ar-Ge Yatırımlarının Firmaların Finansal Performansına Etkisi: Bist’te İşlem Gören İmalat Şirketleri Üzerine Bir Uygulama (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Polat, M., Elmas, B. (2016, Ekim). Firmaların Finansal Performansı Ar-Ge Yatırımlarından Etkilenir mi? Panel Veri Analizi ile bir Araştırma. ÜNİDAP Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, Muş.
• Ravšelj, D., Aristovnik, A. (2020). The Impact of R&D Expenditures on Corporate Performance: Evidence from Slovenian and World R&D Companies. Sustainability, 12 (5), 1943.
• Roodman, D. (2009). How to do xtabond2: An introduction to difference and system GMM in Stata. Stata Journal, 9 (1), 86–136. Sart, G. (2020). Ar-Ge Harcamalarının Bilimsel Makale Sayısına Etkisi: G7 Ülkeleri Örneği. Bilim-Teknoloji-Yenilik Ekosistemi Dergisi, 1, 35-45.
• Schoeffler S, Buzzell R.D., Heany D.F. (1974). Impact of Strategic Planning on Profit Performance. Harward Business Review, 53, 137–145.
• Shepherd, W., G. (1972). The Elements of Market Structure. The Review of Economics and Statistics, 54 (1), 25-37.
• Szymanski, D.M., Bharadwaj S.G., Varadarajan P.R. (1993). An Analysis of The Market Share– Profitability Relationship. Journal of Marketing, 57, 1–18.
• Tatoğlu, F.,Y. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi Stata Uygulamalı. İstanbul: Beta.
• Tatoğlu, F.,Y. (2018). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı. İstanbul: Beta.
• Tübitak. (2021). Ar-Ge Harcamaları. Erişim adresi: https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/26723/bty05.pdf
• Tübitak. (2021). Ar-Ge'ye Özel Sektörden Büyük Katkı. Erişim adresi: https://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/ar-geye-ozel-sektorden-buyuk-katki
• Tüik. (2020). Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Arastirma-Gelistirme-Faaliyetleri-Arastirmasi-2020-37439
• Tüik. (2022). Merkezi Dağıtım Sistemi. Erişim adresi:https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=124&locale=tr
• Türk Patent Enstitüsü, (2015). Patent / Faydalı Model Klavuzu. Ankara: Türk Patent Enstitüsü Yayını.
• Üçdoğruk, Y. (2006). Türkiye’de Ar-Ge Destekleri ve Araştırmacı Talebi. İktisat İşletme ve Finans, 238, 51-72.
• Ünal, T., Seçilmiş, N. (2013). Ar-Ge Göstergeleri Açısından Türkiye ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslaması. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 1 (1), 12-25.
• Yalçınkaya, H. S. (2017). Ankara Et Borsası'nın Etkin Piyasa Hipotezine Uygunluğunun Araştırılması. Journal of Business Research Turk, 343, 495-505.
• Yamak, O. (1994). Üretim Yönetimi. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Yılmaz, S. S. (2017). Makro İhtiyati Araçların Finansal İstikrarı Sağlamadaki Etkinliği: Bir Dinamik Panel Veri Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale
• Zeren, F., Kara, H., Arı, A. (2013). Piyasa Etkinliği Hipotezi: İMKB İçin Ampirik Bir Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 141-148.