COVID-19 Pandemi Sürecinin Lojistik Firmalarının Ekonomik Performanslarına Etkisinin CRITIC Tabanlı MAIRCA Yöntemiyle Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 438 - 457, 29.12.2023

Abdulhamit Eş , Tuğçe Betül Kamacı

Öz

Çalışmanın amacı, Borsa İstanbul’da lojistik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin Covid-19 salgını öncesi ve Covid-19 salgını sürecindeki finansal performanslarını finansal oranlardan bakımından karşılaştırarak değerlendirmektir. Kriterlerin önem ağırlıkları CRITIC yöntemi ile hesaplanmış, MAIRCA Yöntemiyle işletmeler finansal performanslarına göre değerlendirilmiştir. Değerlendirme aşamasında; ilk olarak lojistik sektöründe faaliyet gösteren bütün işletmelerin performansları yıllar bazında değerlendirilmiş ve birbirleriyle karşılaştırılarak sunulmuştur. İkinci olarak da her bir işletmenin yıllar içindeki finansal performansı ayrı ayrı değerlendirilerek covid-19 sürecinin işletmelerin finansal performansına etkileri tartışılmıştır. CRITIC Yöntemi sonuçlarına göre; önem derecesi en yüksek olan kriter 2020 yılı haricindeki tüm yıllar için Özsermaye Devir Hızı, 2020 yılı için ise Alacak Devir Hızı olarak hesaplanmıştır. MAIRCA Yöntemiyle elde edilen finansal performans sıralamalarına göre de TLMAN kodlu işletmenin finansal performans sıralamasının tüm yıllar için 1. sırada yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Lojistik sektörü, Finansal Performans, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, MAIRCA, CRITIC.

EVALUATION OF THE EFFECT OF THE COVID-19 PROCESS ON THE ECONOMIC PERFORMANCE OF LOGISTICS COMPANIES WITH CRITIC-BASED MAIRCA METHOD

Öz

The aim of the study is to evaluate the financial performances of the companies operating in the logistics sector in Borsa Istanbul before the Covid-19 epidemic and during the Covid-19 epidemic by comparing them in terms of financial ratios. The importance weights of the criteria were calculated with the CRITIC method, and the companies were evaluated according to their financial performance with the MAIRCA method. In the evaluation phase; First of all, the performances of all companies operating in the logistics sector were evaluated on a yearly basis and presented by comparing them with each other. Secondly, the financial performance of each company over the years was evaluated separately and the effects of the covid-19 process on the financial performance of the businesses were discussed. According to the results of the CRITIC Method; The criterion with the highest importance was calculated as the Equity Turnover Rate for all years except 2020, and as the Receivables Turnover Rate for 2020. According to the financial performance rankings obtained by the MAIRCA Method, it has been concluded that the financial performance ranking of the TLMAN coded company is in the 1st place for all years.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Logistics industry, Financial Performance, Multi-Criteria Decision Making Methods, MAIRCA, CRITIC, Covid-19, Logistics industry, Financial Performance, Multi-Criteria Decision Making Methods, MAIRCA, CRITIC

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2019). CRITIC ve EDAS Yöntemleri ile İş Bankası'nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249-263.
• Akçakanat, Ö. (2021). Dört Büyük Bağımsız Denetim Firmasının MAIRCA Yöntemi ile Karşılaştırılası. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(64), 123-146.
• Akçakanat, Ö., Aksoy & Teker T. (2018). CRITIC ve MDL Temelli Edas Yöntemi ile TR-61 Bölgesi Bankalarının Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3/32, 1-24.
• Aksoy, E. (2021). An Analysis on Turkey's Merger and Acquisition Activities: MAIRCA Method. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12 (1), 1-11.
• Alnıpak, S., & Kale, S. (2021). Covid-19 Sürecinin Ulaştırma Sektörü Finansal Performansına Etkileri. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (IERFM Özel Sayısı), 139-156.
• Altın, H. (2021). “Maırca Yöntemi Kullanılarak Hisse Senedi Şemsiye Fonlarının Finansal Performansının Analizi”, Çelebi, F. (Ed). İşletme Bilimi Özgün Çalışmaları., içinde (84-97) İzmir : Duvar Yayınları. Arsić, S. N., Pamučar, D., Suknovic, M., & Janošević, M. (2019). Menu Evaluation Based on Rough MAIRCA and BW Methods. Serbian journal of management, 14(1), 27-48.
• Ayaydın, H., Durmuş, S., & Pala, F. (2017). GRİ İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 8(21).
• Ayçin, E., & Güçlü, P. (2020). BİST Ticaret Endeksinde Yer Alan İşletmelerin Finansal Performanslarının Entropi ve MAIRCA Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 287-312.
• Aydın, Y. (2020). Bütünleşik CRITIC VE MAIRCA Yöntemleri ile Kamu Sermayeli Bankaların Performans Analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), 829-841.
• Badi, I., & Ballem, M. (2018). Supplier Selection Using the Rough BWM-MAIRCA model: A Case Study in Pharmaceutical Supplying in Libya. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 1(2), 16-33
• Başdeğirmen, A. ve Tunca, M. Z. (2017), “Lojistik Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz İle Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (2): 327-340.
• Bektaş, S. (2020). Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Sıralanması: Türk Mevduat Bankalarının Critic ve Mairca Yöntemleriyle Performans Analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 15(2), 793-822.
• Belke, M. (2020). CRITIC ve MAIRCA Yöntemleriyle G7 Ülkelerinin Makroekonomik Performansının Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (Temmuz 2020 (Özel Ek)), 120-139.
• Božanić, D., Ranđelović, A., Radovanović, M., & Tešić, D. (2020). A hybrid LBWA-IR-MAIRCA Multi-Criteria Decision-Making Model for Determination of Constructive Elements of Weapons. Facta Universitatis, Series: Mechanical Engineering, 18(3), 399-418.
• Bulğurcu, B. (2019). Çok Nitelikli Fayda Teorisi ile CRITIC Yöntem Entegrasyonu: Akıllı Teknoloji Tercih Örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1930-1957.
• Chatterjee, S., & Chakraborty, S. (2022). A Multi-Attributive İdeal-Real Comparative Analysis-Based Approach for Piston Material Selection. OPSEARCH, 59(1), 207-228.
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). Çok kriterli karar verme teknikleriyle lojistik firmalarında performans ölçümü. Ege Akademik Bakış, 13(4), 449.
• Demircioğlu, M., & Coşkun, İ. T. (2018). CRITIC-MOOSRA Yöntemi ve UPS Seçimi Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183-195.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., and Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Ecer, F. (2022). An Extended MAIRCA Method Using Intuitionistic Fuzzy Sets for Coronavirus Vaccine Selection in the Age of COVID-19. Neural Computing and Applications, 34(7), 5603-5623.
• Ekinci, E. B. M., & Can, G. F. (2018). Algılanan İş Yükü ve Çalışma Duruşları Dikkate Alınarak Operatörlerin Ergonomik Risk Düzeylerinin Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. Ergonomi, 1(2), 77-91.
• Ersöz, F. ve Kabak, M. (2010). Savunma sanayi uygulamalarında çok kriterli karar verme yöntemlerinin literatür araştırması. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 97-125.
• Fidan, H. (2021). CRITIC ve MAIRCA Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Uluslararası Hedef Pazar Seçimi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(41), 291-309.
• Gençtürk, M., Senal, S., Aksoy, E. (2021). COVID-19 Pandemisinin Katılım Bankaları Üzerine Etkilerinin Bütünleşik CRITIC-MARCOS Yöntemi ile İncelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (92), 139-160.
• Gök Kısa, A. C. (2020). TR83 Bölgesinde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının CRITIC Tabanlı Gri İlişkisel Analiz Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 27(4). 542-548.
• Güler, E. S., & Can, G. F. (2020). Material Selection for Microstrip Antenna Using Critic- Miacra İntegration as a Practical Approach. Eskişehir Technical University Journal of Science and Technology A-Applied Sciences and Engineering, 21(1), 1-20.
• Günay, F., & Ecer, F. (2022). A Comparative Analysis of the Real Sector in Turkey from the Economic and Financial Perspectives with the CRITIC-MAIRCA Method. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 186-219.
• Gürsakal. S. (2015). ”Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri”. Aytaç, M., Gürsakal, N. (Ed.). Karar Verme., içinde (243-272) Bursa: Dora Yayıncılık.
• Işık, Ö. (2019). Türkiye'de Hayat Dışı Sigorta Sektörünün Finansal Performansının CRITIC Tabanlı TOPSIS ve MULTIMOORA Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(1), 542-562.
• Jati, H., Wardani, R. (2021). Visibility Ranking of University E-Learning Websites-CRITIC Method Approach. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1737, No. 1, p. 012030). IOP Publishing.
• Karakaşoğlu, N. (2008). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, işletme Anabilim Dalı Sayısal Yöntemler Bilim Dalı, Denizli
• Kılıç, M. ve Güler, B. (2019). Borsa İstanbul’a Kayıtlı Lojistik Firmalarının Karlılık Belirleyicileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 69-82.
• Kıran, M. B. (2019). Ülke İş Sağlığı ve Güvenliği Performanslarını Değerlendirmek Amacıyla Maırca Yönteminin Dört Farklı Ağırlıklandırma Yaklaşımı ile Uygulanması (Master's Thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Kiracı, K. ve Bakır, M. (2019). CRITIC Temelli EDAS Yöntmei ile Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute/Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35).
• Kurnia, M. R., Syihabudin, S., & Najmudin, N. (2022). Impact of The Covid-19 Pandemic on Financial Performance of Logistics and Delivery Companies Listed on ISSI. Ekonomi, Keuangan, Investasi Dan Syariah (EKUITAS), 3(3), 461-467
• Lai, H., & Liao, H. (2021). A Multi-Criteria Decision Making Method Based on DNMA and CRITIC with Linguistic D Numbers for Blockchain Platform Evaluation. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 101, 104-200.
• Lumenta, M., Gamaliel, H., & Latjandu, L. D. (2021). Analisis Perbandingan Kinerja Keuangan Perusahaan Transportasi Sebelum dan Saat Pandemi Covid-19. Jurnal EMBA: Jurnal Riset Ekonomi, Manajemen, Bisnis dan Akuntansi, 9(3).
• Meral, İ. G. ve Öztürk L. (2021). “Moora Yöntemi ile OECD Ülkelerinin ekonomik performanslarına ilişkin bir uygulama”. Fendoğlu, E. (Ed.). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Güncel Uygulamalar., içinde (1-12) Ankara: Gazi Kitabevi.
• Nguyen, H. T. X. (2022). The Effect of COVID-19 Pandemic on Financial Performance of Firms: Empirical Evidence from Vietnamese Logistics Enterprises. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 9(2), 177-183.
• Orhan, M., Aytekin, M. (2020). Türkiye ile AB’ye Son Katılan Ülkelerin AR-GE Performanslarının CRİTİC Ağırlıklı MAUT ve SAW Yöntemleriyle Kıyaslanması. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 754-778.
• Ömürbek, N., Yıldırım, H., Parlar, G., & Karaatlı, M. (2021). Critic Yöntemi ve Oyun Teorisi Bütünleşik Yaklaşımı ile Hastane Performanslarının Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 539-560.
• Özbek, A. ve Demirkol, İ. (2018). Lojistik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin SWARA ve GİA yöntemleri ile analizi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 71-86.
• Özdağoğlu, A., Keleş, M. K., Işıldak, B. (2020). Isparta Süleyman Demirel Havalimanını Kullanan Havayolu Firmaları Performanslarının BWM, MAIRCA VE MABAC ile Değerlendirilmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (29), 175-194.
• Pamucar, D., Macura, D., Tavana, M., Božanić, D., Knežević, N. (2022). An İntegrated Rough Group Multicriteria Decision-Making Model For the Ex-ante Prioritization of İnfrastructure Projects: The Serbian Railways Case. Socio-Economic Planning Sciences, 79.
• Pineda, P. J. G., Liou, J. J. H., Hsu, C.-C. and Chuang, Y.-C. (2018). An integrated MCDM model for improving airline operational and financial performance. Journal of Air Transport Management, 68, 103-117
• Rosini, I. and Gunawan, J. (2018). Financial ratio and performance airlines industry with DEA and TOPSIS model. International Journal of Pure and Applied Mathematics, 119(10), 367-374.
• Singh, S. P., Adhikari, A., Majumdar, A., & Bisi, A. (2022). Does service quality influence operational and financial performance of third party logistics service providers? A mixed multi criteria decision making-text mining-based investigation. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 157, 102558.
• Solunoğlu, A. (2022). Kapadokya Bölgesi Sıcak Hava Balon Pilotu Seçim Sürecinde CRITIC ve MAIRCA Yöntemlerinin Kullanılması. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 19(1), 41-58.
• Tešić, D. Z., Božanić, D. I. (2018). Application of the MAIRCA Method in the Selection of the Location for Crossing Tanks Under Water. Tehnika, 73(6), 860-867.
• Tuğay, O., & Temel, F. (2022). Türkiye’de Çimento Sektöründeki Şirketlerin Uluslararası Entegre Raporlama Kılavuz İlkelerine Uyum Düzeylerinin Critic ve Mairca Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 45-57.
• Ulutaş, A. (2019). Entropi Tabanlı Edas Yöntemi ile Lojistik Firmalarının Performans Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (23), 53-66.
• Ulutaş, A., & Karaköy, Ç. (2019). CRITIC ve ROV yöntemleri ile bir kargo firmasının 2011-2017 yılları sırasındaki performansının analiz edilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 223-230.
• Ürgüp, S. E., & Demir, E. (2021). Finansal Performans ile Sportif Başarı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi Türkiye’deki 4 Büyük Futbol Kulübü Üzerine Bir Analiz. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 240-250.
• Žižović, M., Miljković, B., Marinković, D. (2020). Objective Methods for Determining Criteria Weight Coefficients: A Modification of the CRITIC Method. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 3(2), 149-161.