BIST Sınai Endeksi ile Döviz Kuru ve Petrol Fiyatları Arasındaki İlişkinin ARDL Sınır Testi İle Analizi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 2, 382 - 393, 30.12.2024

Derya Polat Çifçi , Yunus Yılmaz

Öz

Dijitalleşme ve küreselleşmenin etkisiyle finansal piyasalar günümüzde, ulusal ve uluslararası alanda yaşanan siyasi, ekonomik ve politik faktörlere bağlı gelişmelere karşı çok daha duyarlı hale gelmiştir. Fiyatlar, firmaların pazar payı, yurt içi ve yurt dışı operasyonları, firma ile ilgili olumlu veya olumsuz haberler sonucu oluşmaz. Hem ülkenin hem de tüm dünya genelindeki siyasi ve ekonomik gelişmeler fiyatların şekillenmesinde rol oynamaktadır. Dahası hisse senedi fiyatları, döviz kuru, petrol fiyatları, enflasyon, faiz oranı gibi makroekonomik faktörlerden de hassas derecede etkilenmektedir. Menkul kıymet borsalarında işlem gören işletmelerin hisse senetleri küresel ve ulusal alandaki gelişmelerden doğrudan veya dolaylı olarak etkilenmektedir. Kurumsal ve bireysel yatırımcılar bu etkiler sonucunda borsalarda işlem gören hisse senetlerini satın alma konusunda daha çok dikkatli davranmak durumundadırlar. Bu çalışmanın amacı BIST Sınai endeksi ile döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu çalışmada 2003:M01-2023:M06 dönemine ait 246 adet aylık veri kullanılarak BIST Sınai endeksi ile döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki ilişki ARDL Sınır Testi ile analiz edilmiştir. Analiz sonucunda ulaşılan bulgulara göre, BIST Sınai endeksi ile döviz kuru ve petrol fiyatları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. BIST Sınai endeksi ile değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin var olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin tespit edilmesi, literatür taraması sonucu ulaşılan çalışmalar ile benzer sonuçlar elde edildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

BIST Sınai Endeksi, Döviz Kuru, Petrol Fiyatı, ARDL Sınır Testi, Hisse Senedi Fiyatı

Etik Beyan

Bu makalede hiçbir insan çalışması sunulmamıştır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma için hiçbir kurumdan destek alınmamıştır.

Analysis of the Relationship Between BIST Industrial Index, Exchange Rate and Oil Prices Using ARDL Bounds Test

Öz

With the influence of digitalization and globalization, financial markets have become much more sensitive to developments related to political, economic and political factors at national and international levels. Prices are not formed as a result of companies' market shares, domestic and international operations, or positive or negative news about the company. Political and economic developments both in the country and around the world play a role in shaping prices. Moreover, stock prices are sensitively affected by macroeconomic factors such as exchange rates, oil prices, inflation and interest rates. The stocks of companies traded on stock exchanges are directly or indirectly affected by global and national developments. As a result of these effects, institutional and individual investors have to be more careful about purchasing stocks traded on stock exchanges. The aim of this study is to examine the relationship between BIST Industrial Index, exchange rate and oil prices. In this study, using 246 monthly data for the period 2003:M01-2023:M06, the relationship between BIST Industrial Index, exchange rate and oil prices was analyzed with the ARDL Bounds Test. According to the findings of the analysis, a statistically significant relationship was determined between the BIST Industrial Index and exchange rate and oil prices. It was concluded that there is a long-term relationship between the BIST Industrial Index and the variables. The detection of a long-term relationship between variables shows that similar results were obtained with the studies obtained as a result of the literature review.

Anahtar Kelimeler

BIST Industrial Index, Exchange Rate, Oil Price, ARDL Border Test, Stock Price

Kaynakça

• Acaravcı, S. K. & Karaömer, M. (2017). Türkiye’de Döviz Kuru ve Enflasyonun Borsa İstanbul (BIST) Sınai Endeksi Getirisi Üzerine Etkisi. In Mediterranean International Conference on Social Sciences by UDG, 246-259.
• Altunöz, U. (2020). Türkiye’de Hisse Senedi Getirileri ile Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi. Bankacılar Dergisi, 31 (112), 84-104.
• Arslan, C. (2022). Dünya’da ve Türkiye’de İslami Endeksler: Katılım 30 Endeksi İle Bıst 100 Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Ampirik Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Aslanova, A. & Mammadova, S. (2023). Econometric Analysis of The Effect of Energy Prices on Exchange Rates During War Period. International Journal of Energy Economics and Policy, 13 (4), 1-7.
• Aydın, M. (2017). Gelişmekte Olan Ülkelerde Borsa ile Döviz Kurları Arsındaki İlişki: Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 27, 1-15.
• Bodur, H. Ö. F. (2021). Borsa Endeksi Belirleyicileri: Bıst 100 Endeksi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi. Finans Enstitüsü.
• Damar, A. & Yıldırım F. (2023). Türkiye Enerji İthalatında Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Makroekonomik Değişkenler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (48), 1077-1100.
• Ege, İ. & Şahin, S. (2017). Bıst Sınai, Bıst Kimya Endeksi İle Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları Arassındaki Nedensellik İlişkisi: Toda-Yamamoto Yaklaşımı. Alternatif Politika, İklim Değişikliği ve Enerji Özel Sayısı, 133-155.
• İnvesting.com. (2023). Erişim Tarihi: 3 Haziran 2023, https://tr.investing.com/currencies/usd-try
• Kılıç, E., & Sönmez, Y. (2022). CCC-GARCH Modeli ile Petrol ve E7 Ülkelerinin Borsaları Arasındaki Volatilite Etkileşimi. Erciyes Akademi, 36(1), 124-137. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1037112
• Mert, M. & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayınları
• Mroua, M. & Trabelsi, L. (2019). Causality and Dynamic Relationship between Exchange Rate and Stock Market İndices in BRICS Countrites Panel/GMM and ARDL Analyses. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 25 (50), 395-412.
• Novotny, f. (2012). The Link Between The Brent Crude Oil Price and The US Dollar Exchange Rate. Prague Economic Paper, 21 (2), 220-232.
• Öztürk, S. & Işık, H. (2017). Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Ülke Ekonomilerine Etkileri: Kuveyt, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri Örneği. Sosyal Bilimler Metinleri, (2), 1-9.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smıth R. J. (2001). Bounds Testing Approaches To The Analysıs of Level Relatıonships. Journal of Applıed Econometrıcs, 16 (3), 289-326. Doı: 10.1002/jae.616
• Polat, M. & Kılıç, E. (2022). BRICS Ülkelerinde Döviz Kuru ve Borsa Arasındaki Getiri ve Volatilite Etkileşimi: VAR-EGARCH Modeli ile Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 49, 539-551.
• Saidi, L. O., Muthalib, A. A., Adam, P., Rumbia, W. A. & Sani, L. O. S. (2021). Exchange Rate Volatility and Stock Prices: An Analysis of the Symmetric and Asymmetric Effect Using ARDL and NARDL Models. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 15 (4), 179-190.
• Sertkaya, B. & Songur, M. (2021). Türkiye’ de Hisse Senedi Fiyatları ile Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 396-412.
• Shin, Y., Yu, B. & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework. Festschrift in Honor of Peter Schmidt, 281-314,doi:10.1007/978-1-14899-8008-3-9.
• Sizer, L. (2023). Türkiye’de Petrol Fiyatları ile Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Fourier ADL Eşbütünleşme Analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 185-198. https://doi.org/10.33399/biibfad.1365608
• Şişeci, G. N. & Yamaçlı, D. S. (2020). Enerji İthalatı, Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Araştırma. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), 253-276.
• Türk Dil Kurumu. (2023). Erişim Tarihi: 01 Nisan 2023, www.sozluk.gov.tr
• Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Dış Ticaret ve Cari Açık Seyri. Erişim Tarihi: 3 Şubat 2024, https://turkonfed.org/tr/detail/3997/dis-ticaret-ve-cari-acik-seyri#:~:text=Enerji%20ithalat%C4%B1%20oran%C4%B1%20her%20ne,022%20y%C4%B1l%C4%B1ndakinin%20y%C3%BCzde%2022'sine
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2023). Erişim Tarihi: 8 Haziran 2023, https://evds2.tcmb.gov.tr
• Ürkmez, E. & Bölükbaşı, Ö. F. (2021). The Impact of Exchange Rates on Stock Prices for Turkey: An Asymmetric Non-Linear Cointegration Analysis. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43 (1), 42-56.
• Vochozka, M., Horak, J., Krulıcky, T. & Pardal, P. (2020). Predicting Future Brent Oil Price on Global Markets. Acta Montanistica Slovaca, 25 (3), 375-392.