İSLAM FIKHININ TEMEL KAVRAMLARINDAN OLAN VESÂİL-MAKÂSID BAĞLAMINDA MİLLÎ GÖRÜŞ DAVASINA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2022, , 1 - 24, 26.04.2022

Sefa Atik

https://doi.org/10.53662/esamdergisi.1018481

Öz

İslam fıkhının temel prensiplerinin incelendiği fıkıh usulü alanında yazılan eserler fıkhî hükümlerin tanım, çeşit, kaynak ve amaçlarını ele almaktadır. Fıkıh usulünde araç-amaç arasındaki ilişki farklı terimlerle ifade edilmektedir. Bilindiği gibi usûl-i fıkh alanında “sebep-müsebbeb, illet-malül, şart-meşrut, araç-amaç, gaye-mugayya, vâcib-mukaddimetü’l-vâcib, vesîle-makâsıd” kavramlarının kullanımı ciddî bir yekûn tutmaktadır. Buna mukabil füru-i fıkıh alanında daha çok vesâil ve makâsıd kavramları ile dinî sorunlara yaklaşım temel alınmaktadır. Böylece mezkûr kavramlar üzerinden araç ve amaç arasındaki ilişkinin niteliği, içeriği ve maksadın meşru temellere dayanıp dayanmadığı da tespit edilmiş olacaktır. Bu anlamda Necmettin Erbakan’ın şahsî hayatına yön veren siyasî, dinî ve iktisâdî amaçların geneline Millî Görüş düşüncesi denildiği bilinmektedir. Dolayısıyla Millî Görüş fikriyatını amaç ve amaçlara götüren araçların, İslam ilimleri içerisinde hem aklî hem naklî temele dayalı bir ilim olan fıkıh düşüncesinin kavramlarından olan vesâil ve makâsıd ilişkisi bağlamında ele almak mümkündür. Böyle bir çalışma dindar bir bilim ve siyaset adamı olan Necmettin Erbakan’ın araç-amaç arasındaki ilişkiyi nasıl kurduğunu ve araç-amaç arasındaki ilişkinin tutarlılığını gösterecektir. Yine başlatmış olduğu hareketin hâla siyasi bir ekip tarafından sürdürülmesinin ve ayrıca kendi gövdesinden çıkarak elan iktidarda bulunan siyasi hareketin ise zaman zaman bir şekilde atıf yapmış olduğu gerçeğin arkasındaki makâsıdın derinliğini de ortaya koyacaktır. Böylece mümin bir siyasi lider olarak dünyadan göçmüş olan Erbakan’ın düşüncesinin fıkhî temellerinin tespiti yapılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Millî Görüş, Necmettin Erbakan, Fıkıh, Vesâil, Makâsıd

Kaynakça

• Bekiroğlu, Harun. “Makâsıd ve Maslahat Merkezli Bir Okuma: Necmettin Erbakan Örneği”. Turkish Studies 12/8 (2017), 29-50.
• Biten, Mehmet. “Gölgesinde Barış ve Huzur, Gamzesinde Sevgi ve Kardeşlik Taşıyan Lider: Prof. Dr. Necmettin Erbakan”.
• Prof. Dr. Necmettin Erbakan Özel Sayısı (Toplumsal Barış Sayısı). ed. Murad Mete. 15-21. Ankara: Anadolu Gençlik, 2017. Celâleddîn Devvânî. Ahlâk-ı Celâlî. çev. Ejder Okumuş. Ankara: Fecr, 1. Basım, 2019.
• Çetinkaya, Tacettin. “Msp ve Rp İktidarlarında Millî Görüş Siyasetinin Toplumsal Barışa Katkıları”. Prof. Dr. Necmettin Erbakan Özel Sayısı (Toplumsal Barış Sayısı). ed. Murad Mete. 303-313. Ankara: Anadolu Gençlik, 2017.
• Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el Haseni et-Tilmisânî. Miftahu’l vusûl İlâ binâ’il fürû-i ale’l usûl. Mektebetü’r-Reşâd, ts.
• Erbakan, Necmettin. Türkiye’nin Temel Meseleleri. Ankara: Rehber yayınları, 1. Basım, 1991.
• Erbakan, Necmettin. Erbakan, Üç Konferans. İstanbul: Fetih Yayınevi, 6. Basım, 1975.
• Erbakan, Necmettin. Davam. Ankara: MGV, 7. Basım, 2014.
• Hudarî Bek. Usûlü’l-fıkh. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticariyyetü’l-Kübrâ, 6. Basım, 1389.
• İbn Akīl, Ebü’l-Vefâ Alî b. Akīl b. Muhammed b. Akīl el-Bağdâdî. el-Vâżıḥ fî uṣûli’l-fıḳh ve el-Cedel. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî. Müessesetü’r-Risâle, 1420.
• İbn Aşûr, Muhammed Tâhir. İslam Hukuk Felsefesi. çev. Vecdi Akyüz-Mehmet Erdoğan. İstanbul: Rağbet, 2013.
• İbn İmâmi’l-Kâmiliye, Kemâleddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdrurrahmân. Teysîrû’l-vüsûl ilâ minhâci’l-usûl mine’l-mâ’kûl ve’l-menkûl. thk. Abdülfettâh Ahmed Kutbü’l-Duhaymîsî. Kâhira: Dâru’l-Fâruki’l-Hadîse, 1. Basım, 1423.
• İbn Kayyim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-. İʿlâmü’l-muvaḳḳıʿîn. Riyad: Dâru İbnü’l-Cevzi, 1. Basım, 1423.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1423.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî el-. el-Furûḳ. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1418.
• Keskioğlu, Osman. Fıkıh Tarihi ve İslam Hukuku. Ankara: Müftüoğlu, 1969.
• Muhakkık el-Hillî, Ebü’l-Kāsım Necmüddîn Ca‘fer b. el-Hasen b. Ebî Zekeriyyâ Yahyâ el-Muhakkık el-Hillî el-Hüzelî. Meâricü’l-usûl. nşr. Müessesetü Âl-i Beyt. thk. Muhammed Hüseyn Rızavî. Kum: Matbaatü Seyyidi’ş-Şühedâ, 1. Basım, 1403.
• Pekcan, Ali. İslam Hukuk Felsefesinde Makasıdüş Şeria. İstanbul: Rağbet, 3. Basım, 2017.
• Polatoğlu, Muhammet. Erbakan Hoca’nın Şiddet Karşıtı Mücadelesi. ed. Murad Mete. 299-301. Ankara: Anadolu Gençlik, 2017.
• Türcan, Talip. İslâm Hukuk Biliminde Hukuk Normu. Ankara: Ankara Okulu, 2003.
• Türer, Celal. “Sosyolojik ve Uhrevî Bir Kavram Olarak: Ümmet”. Prof. Dr. Necmettin Erbakan Özel Sayısı (Erbakan ve Ümmet Şuuru sayısı). ed. Murad Mete. 103-113. Ankara: Anadolu Gençlik, 2018.
• Watt, W. Montgomery. İslam’ın Ortaçağ Avrupası Üzerindeki Etkisi. çev. Ümit Hüsrev Yolsal. Ankara: Bilgesu, 1. Basım, 2013.
• Yıldırım, Ergün. Öznenin Ölümü. İstanbul: Timaş, 1. Basım, 2017.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh ez-. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Kahire: Dâru’s-Safve, 2. Basım, 1413.
• https://www.milligazete.com.tr/haber/1059301/emekci-dostu-efsane-basbakan-profdrnecmettin-erbakan (Erişim: 06.05.2021).