ERBAKAN’IN İSLAM BİRLİĞİ ANLAYIŞI VE SURİYE POLİTİKASI

Yıl 2022, , 169 - 189, 26.04.2022

Necmettin Çalışkan

https://doi.org/10.53662/esamdergisi.1033387

Öz

Millî Görüş Hareketi’nin kurucusu Prof. Dr. Necmettin Erbakan, projelerini ve icraatlarını “Yaşanabilir Bir Türkiye”, “Yeniden Büyük Türkiye” ve “Yeni Bir Dünya” kavramlarıyla ifade ettiği üç temel üzerine şekillendirir. Erbakan’a göre ilk iki hedefe ulaşmak için maddî ve manevî yönden kalkınmak, üçüncü hedefe ulaşmak için ise İslam birliğini tesis etmek gerekir. Erbakan, emperyalizm ve siyonizmin sömürü, baskı ve her türlü zulmünden kurtulmak için Müslüman ülkelerin bir araya gelmeleri gerektiğini sürekli savunmuştur. Bunun bir göstergesi olarak da İslam ülkeleri arasında ekonomik ve sosyal ilişkilerin geliştirilmesine özel önem atfetmiştir. O, başbakan olduğu dönemde başta, İslam birliğinin nüvesi kabul edilen D-8 olmak üzere birçok icraata pratik olarak öncülük etmiştir. Araştırmada Necmettin Erbakan perspektifinden İslam birliğinin önemi ayrıca bu çerçevede 2001-2011 yılları arasında Türkiye-Suriye ilişkilerinde yaşanan gelişmeler ve Erbakan’ın bunlara yaklaşımı incelenmiştir. Buna ek olarak Ortadoğu’da sürekli yaşanan problem ve krizlerin uzun vadede çözümüne ilişkin tartışma zemini oluşturulmuştur., Erbakan’ın Suriye üzerinde ırkçı emperyalist güçlerin uygulamaya çalıştığı stratejiler hakkında yaptığı uyarılarda haklı çıktığı gerçeği ve bunun İslam birliği için ortaya koyduğu diğer öngörülerini de değerli kıldığı ortaya çıkan bulgulardan birisidir. Bu bağlamda sınır birliği olanlar başta olmak üzere İslam ülkeleriyle ilişkilerde gösterdiği hedeflerden istifade etmenin gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır. Bu tespitler çerçevesinde yeni arayışlar ve çözüm yolları hakkında öneriler gündeme getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Necmettin Erbakan, Ümmet, İslam Birliği, Suriye, Arz-ı Mevʿûd

Kaynakça

• Akengin, Hamza & Yaşar, Ayşe. “Suriye’nin Jeopolitik Konumu Bağlamında Suriye-Rusya İlişkiler”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 32 (2018/3), 25-57.
• Ateş, Ali Osman. “İslam ve Barış”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2006), 1-14.
• Bayar, Murat. Türkiye’de Dış Politika Kararlarının Şekillenmesinde Kültür Olgusunun Etkisi: Kuzey Irak Meselesi ve Suriye İç Savaşı Örnek Olayları (2005-2012). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. Dâru tavgi’n-necât, 1422/2002.
• Bulut, Halil İbrahim. “Ümmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/308-309. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çalışkan, Necmettin & Sıcak, Ahmet Sait. “Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği”. Turkish Studies 12/8 (2017), 71-84.
• Çalışkan, Necmettin. “Müslümanların Birliğini Tehdit Eden Unsurlar ve Biz Bilincinin İnşası -Kur’an’a Göre Çözüm Önerileri-”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2018), 275-291.
• Çalışkan, Necmettin. “Suriye’de Kur’an-Tefsir Çalışmaları ve Mülteciler Bağlamında İlmi Mirasın Günümüze Aktarımı, Teklifler-Öneriler”, Route Educational and Social Science Journal 3/3 (2016), 252-265.
• Çelebi, İlyas. “Deccâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/69-72. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Dervişoğlu, Mustafa Kaan. Ortadoğu’daki Güç Mücadelesinde Suriye’nin Rolü (1970-2010). Anakara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Duran, Hasan & Özdemir, Çağatay. “Türk Dış Politikasına Yansımalarıyla Arap Baharı”. Akademik İncelemeler Dergisi 7/2 (2012), 181-198.
• Erbakan, Necmettin. Erbakan Külliyatı. der. M. Mustafa Uzun & ed. Tacettin Çetinkaya. Ankara: MGV Yayınları, 2013.
• Erbakan, Necmettin. Yeni Bir Dünya ve Adil Düzen. Ankara: MGV Yayınları, 2016.
• Erbakan, Necmettin. İslam Birliği. haz. Tacettin Çetinkaya. Ankara: MGV Yayınları, 2017.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “İttihat ve Terakkî Cemiyeti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/476-484. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “Jön Türkler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/584-587. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh, Târîḫu Dımaşḳ. thk. Amr b. Garame el-Amrî. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1415/1995.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ Imâdüddîn İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-ʿAzîm. Thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. B.y.: Dâru tayyibe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabiyye, 1395/1975.
• Kahraman, Ömer Fuat & Aydın, Abdullah. “Yahudilerde Devlet ve Toplum: Sosyal ve Ekonomik Temelleri”. Ortadoğu Etütleri 9 (2017), 24-43.
• Kazanç, Fethi Kerim. “Tevhîd İnancı ve Evrensel Ahlâk İlişkisi: Hz. İbrâhîm Örneği”. Kelam Araştırmaları 9/1 (2011), 77-126.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhîm Atfîş. 2. Baskı. Kâhire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 1383/1964.
• Küçük, Abdurrahman. “Arz-ı Mevʿûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/270-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Maviş, Nazım. “Erbakan, Necmettin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi EK-1/411-413. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî b. Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 1375/1956.
• Özcan, Azmi. “İttihâd-ı İslam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/470-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Sarıteke, İsmail & Kahraman, Ömer Fuat & Aydın, Abdullah. “Türkiye’deki Suriyeli Nüfusun Hukuki Statüsü ile İlgili Bir Analiz”, Turkish Studies 13/7 (2018), 383-396.
• Sıcak, Ahmet Sait & Çalışkan, Necmettin. “Yeni Bir Dünya’nın Kur’ânî Umdeleri”. Turkish Studies 12/8 (2017), 171-184.
• Sıcak, Ahmet Sait & Çalışkan, Necmettin. “Kur’ân’da “İhraç” Kavramı Özelinde Göç Olgusu”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/9 (2018), 483-514.
• Sıcak, Ahmet Sait & Çalışkan, Necmettin. “İnsan Şahsiyetinin İnşası ve Korunması Bağlamında Kur’ân’da Sığınma Realitesinin İsimlendirilmesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 3/1 (2019), 140-168.
• Sıcak, Ahmet Sait & Çalışkan, Necmettin. “Kur’ânî Perspektiften Göç Olgusu -Sîret-Nüzûl Bağlamında Kavramlar Üzerinden Kur’ân’da Hicret Süreci-”. Göç ve Din. ed. M. A. Kirman & İ. Dölek. 129-146. Ankara: Astana Yayınları, 2020.
• Şentürk, Recep. “Millet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/64-66. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Tan, Mehmet & Belli, Aziz & Aydın, Abdullah. “2002 Sonrası ve Arap Baharı Kapsamında Türkiye Suriye İlişkileri ve Bölgesel Yansımaları”. II. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu 1-2 Ekim (2012), 65-74.
• Taştekin, Mesut. “Türk Dış Politikasında “D-8”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 7/2 (2006), 225-244.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmiü’s-sahîh. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Tomar, Cengiz. “Şam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/311-315. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tuğrul, Talip. “Millî Görüş Hareketi’nin Temel Karakterleri”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 10/2 (Güz 2017), 617-657.
• Tuğrul, Talip. “Millî Görüş Mefkûresinde İslâm Birliği ve D-8 -Teori ve Pratik”. Din ve Bilim- Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/2 (2019), 23-49.
• Yaman, Ahmet. “Sulh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/485-489. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yüceer, İsa. “İslam Birliği Fikri ve II. Abdülhamit”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2 (2016), 143-164.
• Adil Düzen ve Yeni Bir Dünya, http://www.necmettinerbakan.net/kitaplar/adil-duzen---10.-baski-son.pdf. (Erişim Tarihi: 06.03. 2021).
• D-8 Organization For Economic Cooperation, “Brief History of D-8”. https://developing8.org/about-d-8/brief-history-of-d-8/ (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).
• http://blog.milliyet.com.tr/bir-gun-hedef-suriye-olursa-bilin-ki-hedef-turkiye-dir/Blog/?BlogNo=536445. (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).
• https://www.istanbultimes.com.tr/guncel/erbakan-bir-gun-mesele-suriye-olursa-bilin-ki-hedef-turkiyedir-h37531.html. (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).
• https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/2003/08/07/transforming-the-middle-east/2a267aac-4136-45ad-972f-106ac91e5acd/ (Erişim Tarihi: 16.10. 2021).
• https://www.yenisafak.com/infografik/necmettin-erbakan-eger-bir-gun-mesele-suriye-olursa-bilin-ki-hedef-turkiyedir-14954. (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).
• https://www.youtube.com/watch?v=nJK0yVI6k8A (Erişim Tarihi: 16.10. 2021).
• Hürriyet Gazetesi, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sp-lideri-kamalak-esadla-gorustu-19626931. (Erişim Tarihi: 06.03. 2021).
• İslami Analiz, https://www.islamianaliz.com/h/75818/esadin-yardimcisi-erbakan-soylediginde-anflam-veremiyorduk-hakli-cikti. (Erişim Tarihi: 06.03. 2021).
• Millî Gazete, “Erbakan’ın sözü hatırlarda! Suriye’ye dair ne demişti?”.https://www.milligazete.com.tr/haber/3682641/erbakanin-sozu-hatirlarda-suriyeye-dair-ne-demisti. (Erişim Tarihi: 06.03. 2021).
• Milli Gazete, “Esad’ın Yardımcısı Attar: Erbakan’ın uyarılarını sonradan anladık”. https://www.milligazete.com.tr/haber/3225989/esadin-yardimcisi-attar-erbakanin-uyarilarini-sonradan-anladik. (Erişim Tarihi: 06.03. 2021).
• Necmettin Erbakan Üniversitesi. “Prof. Dr. Necmettin Erbakan (1926-2011): Akademisyen, Siyasetçi ve Devlet Adamı”. https://web.archive.org/web/20130601070733/http://konya.edu.tr/sayfa/erbakan. (Erişim Tarihi: 04. 03. 2021).
• Necmettin Erbakan, “Davam (2. Bölüm)”. http://www.necmettinerbakan.net/haberler/davam-2-bolum-.html. (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “Gelişen Sekiz Ülke (D-8)”. https://www.mfa.gov.tr/gelisen-sekiz-ulke-_d-8_.tr.mfa. (Erişim Tarihi: 05.03. 2021).