ERKEN DÖNEM KUR’AN YAZIMINA DAİR ORYANTALİST YAKLAŞIMLAR

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 173 - 205, 09.10.2020

İshak Kızılaslan

Öz

Kur’an’a dair oryantalist ilgi çeşitli başlıklar altında yoğunlaşmıştır. Bunlardan üzerinde ziyadesi ile kalem oynatılanların başında Kur’an’ın inzal olduktan sonra yazıya geçirilmesi gelmektedir. Yazıya geçirilip geçirilmediği ve şayet yazılı bir şekilde bugüne kadar geldiği kabul edilecek olursa bu işlemin kimin zamanında ve ne türden değişiklikler, ziyadeler ve eksiltmelerle gerçekleştirildiği büyük incelemelere sebebiyet vermiştir. Özellikle modern dönemde bir nevi el yazması arkeolojisi denilebilecek türden çalışmalarla bugüne kadar bulunmuş olan her türden Kur’an yazılı materyalin son teknolojik imkânlar da kullanılmak suretiyle tahlile tabi tutulduğu görülmektedir. Bu makale kendisine konu olarak özellikle modern oryantalist çalışmalarda dönemsel bir şekilde bu konunun nasıl ele alınıp incelendiğini almaktadır. Konu bütün oryantalist çalışmaların ele alınıp incelenmesi şeklinde değil özellikle son dönem oryantalist araştırmaların odaklarından biri olan “Encyclopaedia of the Qur’ān” maddeleri çerçevesinde sınırlandırılmış bir şekilde incelenecektir. Revizyonist ekolün temsilcilerinin yaklaşımları da verilmektedir. Burada oryantalist çalışmalarda, hem konu, hem inceleme tekniği ve hem de ulaşılmaya çalışılan hedef açısından klasik oryantalizm ile modern revizyonist oryantalizm arasında çok büyük bir mahiyet farkının olmadığı iddiasının isbatına yönelik bir tahlil yapılmak istenmektedir. Mezkûr ansiklopedinin ilgili maddelerinin izleği takip edilip bu maddeler içerisinde verilmiş olan kaynaklara da gidilmek ve gerektiğinde bunların tenkidi yapılmak suretiyle konu ele alınıp incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an ve Kıraat, Kur'an'ın Yazımı, Kur'an'ın Cem'i ve İstinsâhı, Kur'an'ın Otantikliği, Kur'an Ansiklopedisi, Oryantalizm, Revizyonist Oryantalizm

Kaynakça

• Abbott, Nabia. “The Rise of the North Arabic Script and its Kur’ānic Development with a Full Description of the Kur’an Manuscripts in the Oriental Institute”, Oriental Institute Publications 50. Chicago: The University of Chicago Press, 1939.
• Bell, Richard. Introduction to the Qur’ān. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953.
• Bellamy, James A.. “Textual Criticism of The Qur’ān”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.V, Leiden-Boston: Brill, 2006.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-Kübrâ. Haydarâbâd: Matbe‘atü Meclisi Dâireti’l-Me’ârifi’l-Osmâniyye, 1346.
• Bobzin, Hartmut. “Pre-1800 Preoccupations of Qur’ānic Studies”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.IV, Leiden-Boston: Brill, 2004.
• Boullata, Issa J.. “Literary Structures of the Qurʾān”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.III, Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Böwering, Gerhard. “Chronology and the Qurʾān”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.I, Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-Sahîh li’l-Buhârî. C.1, Kahire/Beyrut: Dâru’t-Te’sîl, 1433/2012.
• Burton, John. “Collection of The Qur’ān”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.I, Leiden–Boston–Köln: Brill, 2001.
• Burton, John. The Collection of the Qur’ān. New York: Cambridge University Press, 2010 (ilk baskı 1977).
• Chaudhary, Mohammad A.. “Oryantalizm’in Kıraat Farklılıklarına Bakışının Tenkidi-Arthur Jeffery Örneği”, Mahmut Ay (çev.). İstanbul Ün. İlahiyat Fak. Dergisi. 2011.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd. el-Mukni‘ fî Resmi Mesâhifi’l-Emsâr. Muhammed Sâdık Kamhâvî (nşr.). Kahire: Mektebetü’l-Külliyyeti’l-Ezheriyye.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd. Kitâbü’l-Muhkem fî Nakti’l-Mesâhif. İzzet Hasan (thk.). Şam-Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Mu’âsır, 1418/1997.
• Demirci, Muhsin. Kur’an Tarihi. İstanbul: İFAV, 1997.
• Denny, Frederick Mathewson. “Community and Society”, Jane Dammen
• McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.I, Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
• Denny, Frederick Mathewson. “Qur’ān Recitation: A Tradition of Oral Performance and Transmission”, Oral Tradition. C.4/1-2, Columbia: University of Missouri, 1989.
• Donner, Fred M.. “The Quran in Recent Scholarship”, The Quran in its Historical Context. Gabriel Said Reynolds (Ed.). London-New York: Routledge, 2008.
• Draz, Muhammad Abdullah. Introduction to the Qur’an. New York: I.B. Tauris, 2000.
• Ebû Şâme el-Makdisî, Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Murşidü’l-vecîz ilâ ‘Ulûmin Tete’alleku bi’l-Kitâbi’l-‘Azîz. İbrahim Şemsüddîn (nşr.). Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘ilmiyye, 1424/2003.
• Ebû Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm. Fezâilü’l-Kurʾân ve Me‘âlimühû ve Âdâbühû. Ahmed Abdülvâhid el-Hayyâtî (thk.). C.II, Mağrib: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l- İslâmiyye, 2009.
• Endelûsî, Muhammed b. Yahya b. Ebî Bekr. et-Temhîd ve’l-Beyân fî Makteli’ş- Şehîd Usmân b. Affân. Kerem Hilmi Ferhat Ahmed (nşr.). Kahire: Dâru’l-Âfâki’l- Arabiyye, 1423/2002.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh”, TDV İslam Ansiklopedisi. C.I, İstanbul: TDV, 1988.
• Goldfeld, Isaiah. “The illiterate prophet (nabî ummî): An inquiry into the development of a dogma in Islamic Tradition”, Der Islam 57. Heidemann, Stefan, Gottfried Hagen,
• Andreas Kaplony, Rudi Matthee ve Kristina L. Richardson (Ed.), Hamburg: De Gruyter, 1980.
• Graham, William A. “Orality”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.III, Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Graham, William A. Beyond the Written Word-Oral Aspects of Scripture in the History of Religion. Cambridge: Cambridge Univ. Press, 1987.
• Grohman, Adolf. From the World of Arabic Papyri. Kahire: Al-Ma‘âref Press, 1952.
• Grohman, Adolf. “The Problem of Dating Early Qur’āns”, Der Islam 33. Hamburg: Walter De Gruyter, 1958.
• Günther, Sebastian. “Illiteracy”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.II, Leiden-Boston: Brill, 2002.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’an-ı Kerîm Tarihi. Salih Tuğ (çev.). İstanbul: İFAV, 1983.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed ibn Ahmed. et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl. Muhammed Sâlim Hâşim (tsh.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-‘Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Kahire: Dâru’l-Kütübi’s-Selefiyye, 1939/1348.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. Cevâmi’u’s-sîreti’n-nebeviyye. Abdülkerim Sâmî el-Cündî (thk.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l’ilmiyye, 1424/2002.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. Te’vîlu muhtelifi’l-hadîs. Ebû Üsâme Selim b. ‘İdü’l-Hilâlî (thk.). Kahire: Dâru ibn ‘Affân, 1430/2009.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. Te’vîlü Müşkili’l-Kur’an. Esseyyid Ahmed Sakar (nşr.). Kahire: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1393/1973.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî el-Basrî. Kitâbu Ahbâri’l- Medîneti’n-Nebeviyye. Abdullâh b. Muhammed b. Ahmed ed-Düveyş (thk.). C.I, Dâru’l-Aliyyân, 2011.
• İbnü’l-Arabî, Kâdî Ebûbekir. el-‘Avâsım mine’l-Kavâsım fî Tahkîki Mevâkifi’s- Sahâbe ba’de Vefâti’n-Nebî. Muhammed Cemil Gâzî (nşr.). Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1407/1987.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l- kırâ’âti’l-‘aşr. Muhammed Ali ed-Debbâ’ (nşr.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1985.
• Jeffery, Arthur. “Eclecticism in Islām”, The Muslim World. Samuel M. Zwemer (Ed.). C.XII, New York: Missionary Review Publishing Coop., 1922.
• Jeffery, Arthur. Materials for the History of the Text of the Qur’ān; The Old Codices. Leiden: E. J. Brill, 1937.
• Jones, Alan. “Orality and Writing in Arabia”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.III, Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. İrşâdü’s- Sârî li şerhi Sahîhu’l-Buhârî. C.VII, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1304.
• Kern, Linda L.. “Companions of the Prophet”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.I, Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. Makâlâtü’l-Kevserî. Kâhire: El-Mektebetü’t- Tevfîkiyye, 1373/1953.
• Madigan, Daniel. “Book”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.I, Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
• Madigan, Daniel. The Qur'ân's Self-Image: Writing and Authority in Islam's Scripture. New Jersey: Princeton University Press, 2001.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXXI, İstanbul: TDV, 2006.
• Maşalı, Mehmet Emin. Kur’an’ın Metin Yapısı. Ankara: İlâhiyât Yay., 2004.
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Ebî Tâlib el-Kaysî. Kitâbü’l-İbâne ‘an Me’âni’l- Kirâ’ât. Abdülfettah İsmail Şiblî (thk.). Kahire: Dâru Nehdati Misr li’t-Tab‘ ve’n-Neşr, 1977.
• Mir, Mustansir. “Names of the Qurʾān”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.III, Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Motzki, Harald. “Mushaf”, Jane Dammen McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of the Qur’ān. C.III, Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Motzki, Harald. “The Collection of the Qur'ān: A Reconsideration of Western Views in Light of Recent Methodological Developments”, Der Islam 78. Hamburg: Walter de Gruyter, 2001.
• Muhaysin, Muhammed Sâlim. Fî Rahâbi’l-Kur’ani’l-Kerîm. C.I, Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1400-1402/1980-1982.
• Mukaddimetân. Arthur Jeffery (nşr.). Mısır: Mektebetü’l-Hancî, 1375/1954. Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s- Sahîh li’l-Müslim. C.1, Dâru’t-Tayyibe, 1427/2006.
• Neuwirth, Angelika. “Form and Structure of The Qur’ān”, Jane Dammen
• McAuliffe (Ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. C.II, Leiden–Boston: Brill, 2002. Nöldeke, Theodor, Friedrich Schwally, Gotthelf Bergsträsser ve Otto Pretzl. The History of the Qur’ān. Wolfgang H. Behn (Ed. ve çev.). Leiden-Boston: Brill, 2013.
• Özsoy, Ömer. Kur’an’ın Metinleşme Tarihi. Ankara: İlahiyat Yay., 2002.
• Rice, D.S.. The Unique ibn al-Bawwab Manuscripts in the Chester Beatty Library. Dublin: Emery Walker ltd., 1955.
• Sayrafî, Muhammed b. Abdillah. Nüketü’l-İntisâr li nakli’l-Kur’an li’l-Bâkillânî. Muhammed Zağlûl Selam (nşr.). İskenderiyye: Menşeetü’l-Me‘ârif, 1971.
• Sicistânî, Ebûbekir Abdullah ibn Ebî Dâvûd Süleyman ibnü’l-Eş’as. Kitâbü’l- Mesâhif. Arthur Jeffery (tsh.). Kahire: el-Matbe‘atü’r-Rahmâniyye, 1936/1355.
• Sicistânî, Ebûbekir Abdullah ibn Ebî Dâvûd Süleyman ibnü’l-Eş’as. Kitâbü’l- Mesâhif. Muhibbü’d-Dîn Abdü’s-Sübhân Vâ’iz (thk.), Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l- İslâmiyye, 1415/1995.
• Songur, Haluk. “John Burton (1929- ): The Collection of the Qur’an Adlı Eseri Özelinde”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 4. Konya: Şelale Matbaa ve Cilt, 2005.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ‘ulûmi’l- Kur’an. 1.Basım. Şüayb el-Arnavut (thk. ve thr.), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1429/2008.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli’l-Kur’an (Tefsîru’t-Taberî). Abdullâh b. Abdülmuhsin e’t-Türkî (thk.). C.I, Kahire: Dâru Hicr li’t- Tıbâ’a ve’n-Neşr, 2008.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî Târîhu’r-Rusül ve’l- Mülûk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm (thk.). Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif bi-Misr, 1387/1967.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi’u’l-Kebîr. 1.Baskı. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf (thk.). Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Torrey, Charles Cutler. The Commercial-Theological Terms in the Korān. Leiden, 1892.
• Umerî, İbn Abdillah Şihâbüddîn Ahmed b. Yahya. Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr. Fuat Sezgin (nşr.). C.XXV, Frankfurt: Ma’hedü Târîhi’l-‘ulûmi’l- Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 1409/1989.
• Watt, W. Montgomery. Bell’s Introduction to the Qur’ān. (en son gözden geçirilmiş baskısı 2015). Edinburgh: Edinburgh University Press, 1970.
• Woodhead, Christine. “Muir, Sir William”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C.XXXI, İstanbul: TDV, 2006.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim (nşr.). Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1400/1980.