FİNANSAL TABLOLARDAKİ HİLE OLASILIĞININ KİLİT DENETİM KONULARINA ETKİSİ: BORSA İSTANBUL’DA BİR ANALİZ

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 245 - 260, 09.10.2020

Başak Erdem

Öz

Denetim raporlarının daha kapsamlı hale getirilmesi için, ulusal ve uluslararası denetim standartlarında yapılan yeni düzenlemelerden biri, halka açık şirketlerin bağımsız denetim raporlarında kilit denetim konularının açıklanmasıdır. Bu çalışmanın amacı, finansal tablolarında sunulan bilgilerde hile yapılma olasılığının, bağımsız denetim raporlarında açıklanan kilit denetim konularına etkisini incelemektir. BIST-100 de işlem gören 85 şirketin 2018-2019 yılların ait verileri, genelleştirilmiş sıralı logit model kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Beneish puanına göre belirlenen finansal tablolarda hile yapma olasılığı bulunan şirketlerin, açıkladıkları kilit denetim konusu sayısında farklılıklar bulunmaktadır. Bulgular, aynı yıl içerisinde hile yapma olasılığı artarken kilit denetim konusu sayılarının arttığı ancak bir önceki yıl meydana gelen hile yapma olasılığına göre bir sonraki yıl hile yapma olasılığının kilit denetim sayısında daha az etki ettiğini göstermektedir. Aynı zamanda bir önceki yıl açıklanan kilit denetim sayısı geçen yıldan fazla ise bir sonraki yıl bu oranın kilit denetim sayısı bir olmasına göre çok daha az olduğu belirlenmiştir. Yapılan bu çalışma ile yıllar itibariyle KAM sayısının ve içeriğinin nitelikli olarak takibi denetim kalitesini arttırıcı yönde etkilediğini ileri sürmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Finansal Tablo Hileleri, Denetim, Kilit Denetim Konuları, Beneish Skoru, Genelleştirilmiş Sıralı Logit Model

Kaynakça

• Akdoğan, Nalan & Bülbül, Samet. “Bağımsız Denetçi Raporlarında Kilit Denetim Konularının Bildirilmesinde Bist 100 Şirketlerindeki İlk Uygulama Sonuçlarının Değerlendirmesine Yönelik Bir Araştırma”. Muhasebe ve Denetime Bakış 18/56 (2019), 1-24.
• Asbahr, Karsten & Ruhnke, Klaus. “Real Effects of Reporting Key Audit Matters on Auditors’ Judgment and Choice of Action”. International Journal of Auditing, 23/2 (2019), 165–180.
• Bedard, Jean vd. “Consequences of Expanded Audit Reports: Evidence from the Justifications of Assessments in France”. A Journal of Practice & Theory Advance 38/3 (Ağustos 2019), 23–45.
• Beneish, Messod D. “The Detecting Of Earnings Manipulation”. Financial Analysts Journal 55/5 (Eylül 1999), 24-36.
• Booklaky, Pran Krishansing & Quick, Reiner. “Bank Directors' Perceptions of Expanded Auditor's Reports”. International Journal of Auditing 20/2 (Mart 2016), 158– 174.
• Bozkurt, Nejat. İşletmelerin Kara Deliği Hile: Çalışan Hileleri. İstanbul: Alfa Yayınları, 2009. Brasel, Kelsey vd. “Risk disclosure preceding negative outcomes: “The Effects of Reporting Critical Audit Matters on Judgment of Auditor Liability”. The Accounting Review 91/5 (Eylül 2016), 1345–1362.
• Çağıran, Fevziye Kalıpçı & Varıcı, İdris. “Bağımsız Denetim Standardı (Bds) 701 Çerçevesinde Kilit Denetim Konuları: Borsa İstanbul İmalat Sanayi Sektöründeki İşletmelerin Denetim Raporları Üzerine Bir Analiz”. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 22 (2019), 193-208.
• Çalıyurt, Kıymet & Tezgel, Duygu Tunalıoğlu. “Sigorta Şirketlerinde Finansal Tablo Suistimalleri”. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 15/46 (Ekim 2015), 33-51.
• Christensen, Brant E. vd. “Do Critical Audit Matter Paragraphs in the Audit Report Change Nonprofessional Investors' Decision to Invest?”. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 33/4 (Kasım 2014), 71–93.
• Ciğer, Ayşegül vd. “Bağımsız Denetçi Raporlarında Yer Alan Kilit Denetim Konularının Analizi: Borsa İstanbul Örneği”. Mali Çözüm Dergisi 29/153 (Mayıs/ Haziran 2019), 109-148.
• Ertan, Yasemin & Kızık, Ekinç. “Kilit Denetim Konuları: BİST İmalat Sektöründe Faaliyette Bulunan İşletmelerin 2017 Yılı Denetim Raporlarının İncelenmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi Özel Sayı (Ağustos 2019), 263-278.
• Ferreira, Catarina & Morais, Ana Isabel. “Analysis of the Relationship Between Company Characteristics and Key Audit Matters Disclosed”. Revista Contabilidade & Finanças 31/83 (Ekim 2019), 262-274.
• Frone, Michael R. “Regression Models for Discrete and Limited Dependent Variables”. Research Methods Forum 2 (Ocak 1997), 1-10.
• Gimbar, Christine vd. “The Effect of Critical Audit Matter Paragraphs and Accounting Standard Precision on Auditor Liability”. The Accounting Review 91/67 (Ocak 2016), 1629–1646
• Gökgöz, Ahmet. “Kilit Denetim Konularının Bağımsız Denetçi Raporunda Bildirilmesi ve Borsa İstanbul’da İşlem Gören İşletmeler Üzerine Bir Araştırma”. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 4/2(2018), 92-105.
• Greene, William. Econometric Analysis. USA: Pearson Education Inc, 2012.
• Gutierrez, Elizabeth vd “Consequences of Adopting an Expanded Auditor’s Report in the United Kingdom”. Review of Accounting Studies 23 (Temmuz 2018), 1543–1587.
• Halilbegovic, Sanel vd. “Application of Beneish M-Score Model on Small and Medium Enterprises in Federation of Bosnia and Herzegovina Application of Beneish M-Score
• Model on Small and Medium Enterprises”. Eastern Journal of European Studies 11/1 (Haziran 2020), 146-163. Hill, R.Carter vd. Principles of Econometrics. USA: Wiley, 2011.
• Kavut, Fatma Lerzan & Güngör, Nevzat. “Bağımsız Denetimde Kilit Denetim Konuları: BİST-100 Şirketlerinin 2017 Yılı Analizi”. Muhasebe Enstitüsü Dergisi 16/59 (2018), 59-70.
• Köhler, Annette vd. “The Effects of Key Audit Matters in The Auditor’s Report’s Communicative Value: Experimental Evidence From Investment Professionals and Non-Professional Investors”. Accounting in Europe 17/2 (Şubat 2020), 1-24.
• Lennox, Clive vd. “Are expanded audit reports informative to investors? Evidence from the U.K.”. SSRN Erişim 14 Temmuz 2020 https://papers.ssrn.com/ sol3/ papers.cfm?abstract_id=2619785
• Omar, Normah Binti vd. “Predicting Fraudulent Financial Reporting Using Artificial Neural Network”. Journal of Financial Crime 24/2 (Mayıs 2017), 362-387. Pinto, Ines & Morais, Ana Isabel. “What matters in disclosures of key audit matters: Evidence from Europe”. Journal of International Financial Management & Accounting 30 (Aralık 2019), 145–62.
• Pratoomsuwan , Thanyawee & Yolrabil, Orapan. “Key Audit Matter and Auditor Liability: Evidence from Auditor Evaluators in Thailand”. Journal of Applied Accounting Research. (Temmuz 2020).
• Rapley, Eric T. vd. “The Effects of Disclosing Critical Audit Matters and Auditor Tenure on Investors’ Judgments”. SSRN Erişim 10 Temmuz 2020 https:// papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3294340
• Ratzinger Sakel, Nicole.V. S. & Theis, Jochen (2019). “Does Considering Key Audit Matters Affect Auditor Judgment Performance?”. Corporate Ownership & Control 17/1 (Aralık 2019), 196–210.
• Segal, Milton. “Key Audit Matters: Insight From Audit Experts”. Meditari Accountancy Research 27/3 (Haziran 2019), 474-494.
• Sierra-García, Laura vd. “Understanding the Determinants of the Magnitude of Entity-Level Risk and Account-Level Risk Key Audit Matters: The Case of the United Kingdom”. The British Accounting Review 51/3 (Nisan 2019), 227-240.
• Sirois, Louis Philippe vd. “The Informational Value of Key Audit Matters in the Auditor's Report: Evidence from an Eye-Tracking”. Accounting Horizons 32/2 (Haziran 2018), 141-162.
• Timur, Bensu & Çağlayan Akay, Ebru. “Kadın ve Erkeklerin Mutluluğunu Etkileyen Faktörlerin Genelleştirilmiş Sıralı Logit Model ile Analizi”. Social Sciences Research Journal 6/3 (Eylül 2017), 88-105.
• Uğurlu, Mustafa & Sevim, Şerafettin. “Finansal Tablolardaki Hile Riskinin Tahmin Edilmesinde Karma Modellerin Nispi Başarısı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14/1 (2015), 65-88.
• Uzay, Şaban & Köylü, Çağrı. “Kilit Denetim Konuları: Borsa İstanbul Üzerine Bir Araştırma”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 52 (Temmuz-Aralık 2018), 47-70.
• Varıcı, İdris. “Hileli Finansal Raporlama Açısından Denetçinin Sorumluluğu: İMKB’de Faaliyet Gösteren İşletmelerin Denetim Raporlarının İncelenmesi”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi 5 (Ocak 2012), 122-144.
• Vinson, Jeremy. M vd. “The Effects of Critical Audit Matter Removal and Duration on Jurors’ Assessments of Auditor Negligence”. Auditing: A Journal of Practice & Theory 38/3 (2019), 183–202.
• Williams, Richard. “Generalized Ordered Logit/Partial Proportiona Odds Models for Ordinal Dependent Variables”. The Stata Journal 6/1 (Şubat 2006), 57-59.