Geçici Tarım İşçiliğinde Kadın Emeğinin Kullanımı ve Kontrolü: Niğde Örneği

Yıl 2024, , 37 - 53, 09.12.2024

İlknur Saatci Özen

https://doi.org/10.70029/esbd.1439663

Öz

Bu çalışma mevsimlik tarım işçiliği yapan kadınların toplumsal cinsiyet ve kültürel kodların öğretilmişliği sonucunda maddi ve manevi yönde yaşamış oldukları sömürüye, emeğin kontrol altına alınışına odaklanmaktadır. Araştırma, Niğde iline Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden gelmiş olan mevsimlik tarım işçisi kadınların ücretsiz aile işçisi konumunda gerek tarlada gerekse evde/çadırda iş yüküne, gündelik yaşam pratiklerine yer vermektedir. Bunu ise mevsimlik tarım işçiliğinde somut olarak karşılık bulan efendi-köle, emek-sermaye dikotomileri ve ataerkil toplum düzeni üzerinden analiz etmektedir. Mevsimlik tarım işçisi kadın hem üretim dışı bir emek formunda toplumsal cinsiyete bağlı annelik ve kadınlık rolleri gereği emeğinin karşılığını alamamakta hem de kapitalist sistemde mevsimlik tarım işçiliğinin enformel yapısından kaynaklı emeğinin karşılığı olan ücretin kullanım hakkına sahip olamamaktadır. Kadının emeği hane reisi formunda koca, kültürel formda kaynana, ekonomik formda çavuş tarafından sürekli denetlenmekte ve kontrol altında tutulmaktadır. Daha da kötü olan ise kadınların bu sömürü sistemini ve toplumsal kodları, cinsiyete dayalı iş bölümü, anneliğin ve kadınlığın doğasına atfedilen zoraki bir görev olarak kabullenip uygulamasıdır. Bu durum mevsimlik tarım işçiliğinin cinsiyetleştirilmesiyle ve literatürde tarımın feminizasyonu olarak karşılık bulmasıyla sonuçlanmaktadır. Söz konusu tarım işçiliğinin cinsiyetleştirilmesi, toplumların geçmişten günümüze kültürel tarihsel birikimleri doğrultusunda kadınlara ve erkeklere farklı sorumluluklar, roller ve görevler sunulmasıyla ilişkilidir. Bu amaçla Niğde ilinde mevsimlik tarım işçisi kadınların yaşadığı yoksulluk ve yoksunluk durumuna dair genel bir çerçeve çizmek adına kadınlarla (gelinler, bekar kadınlar, kaynanalar), erkeklerle/kocalarla, çavuşlarla derinlemesine ikili görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu saha araştırması sonucunda araştırma bulguları elde edilmiş ve veriler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

mevsimlik tarım işçiliği, kadın, ataerkil, emek-sermaye, toplumsal cinsiyet

Use and Control of Women’s Labor in Temporary Agricultural Work: The Case of Nigde

Öz

This study focuses on the material and moral exploitation experienced by women doing seasonal agricultural work as a result of gender expectations. The research includes the daily life practices of seasonal agricultural worker who came to Niğde province from the Eastern and Southeastern Anatolia Regions as unpaid family workers in the field and at home/tent. It analyzes this through the master-slave, labor-capital dichotomies and patriarchal social order, which are concretely reflected in seasonal agricultural work. Seasonal female agricultural worker cannot receive compensation for their labor in a form of non-production labor due to their gender-related roles of motherhood and feminity. Moreover, in the capitalist system, they do not have the right to use the wage that is the reward for her labor. Women’s labor is controlled by the husband in the form of the head of the household and by the mother-in-law in the cultural form. In economic form, it is kept under constant control by the intermediaries. What is worse is that women accept and implement this system of exploitation and social codes; gender-based division of labor, a forced duty attributed to the nature of motherhood and femininity. This situation results in the gendering of seasonal agricultural work. This is reflected in the literature as the feminization of agriculture. The gendering of agricultural work is related to the presentation of different responsibilities, roles and tasks to women and men in line with the cultural and historical background of societies. For this purpose, it was aimed to draw a general framework regarding the poverty and deprivation experienced by seasonal agricultural workers in Niğde province. In the direction, in-depth bilateral interviews were conducted with women (brides, single women, mothers-in-law) men/husbands and intermediaries. As a result of this field research, research findings were obtained and the data were analyzed.

Anahtar Kelimeler

seasonal agricultural work, woman, patriarchy, labor-capital, gender

Kaynakça

• Abdelali-Martini M., Goldey, P., Jones, G., Bailey, E. (2010). Towards a Feminization of Agricultural Labour in Northwest Syria. The Journal of Peasant Studies, 30 (2), 71-94. doi: 10.1080/03066150412331311139
• Akbıyık, N. (2008). Türkiye’de Tarım Kesiminde İşgücü Piyasalarının Yapısı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (24), 220-237.
• Aksoy, H. (1994). Devlet ve Demokrasi, Egemenlik-Hegemonya-İdeoloji, İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Aksoy, N. (2006). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Bütçeleme ve Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü’nün Rolü. T.C. Başbakanlık KSGM, Ankara.
• Anonim 2005. Türkiye’nin İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Raporu, AİPP Türkiye İş Kurumuna (İŞKUR) Destek Projesi, Ankara.
• Arıkan, G. (1998). Kırsal Kesimde Kadın Olmak. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2), 1-16.
• Balaman, A. R. (1975). Güneydoğu Anadolu’da Berder Ailesi. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi. S: 307. İstanbul:
• Balaman, A. R. (2002). Evlilik Akrabalık Türleri: Sosyal Antropolojik Yaklaşımla (Yayın Sayısı 2956, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Boratav, K. (1980). Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. Handbook of theory and research for the sociology of education, 241-258. New York: Greenwood Press.
• Coleman, J.S. (2010). Beşeri Sermayenin Yaratımında Sosyal Sermaye. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Dedeoğlu, S. (2018). Tarımsal Üretimde Göçmen Işçiler: Yoksulluk Nöbetinde Yoksulların Rekabetine. Çalışma ve Toplum, 1, 37-67.
• Duruiz, D. (2013). Mevsimlik Tarım İşçileri: Acınılası Kurbanlar mı, Kürt Emekçiler mi? I, Perspectives 3. Heinrich Böll Stiftung, 32-36.
• Ecevit, M. (1994). Tarımda Kadının Toplumsal Konumu: Bazı Kavramsal İlişkiler. Amme İdare Dergisi, 27 (2), 89-106.
• Eğitim-Sen (2010). II. Kadın Kurultayı Hazırlık Kitabı. Eğitim Sen Yayınları
• Erdost, M. İ. (1988). Kapitalizm ve Tarım. Ankara: Onur Yayınları.
• Furat, M. (2013). Kırsal Kadınların Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Yoluyla Güçlenmesi. International Journal of Social Science. 6 (6), 525-547.
• Geçgin, E. (2009). Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçiliğinin Sosyolojik Analizi: Ankara Polatlı Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Gülçubuk, B.; Karabıyık, E. ve Tanır, F. (2003). Tarım Kesiminde En Kötü Biçimde Çalışan Çocuk İşçiliği Temel Araştırması (Adana İli-Karataş İlçesinde Pamuk Hasadında Çalışan Çocuklar Örneği) Raporu. Ankara: ILO.
• Günaydın, G. (2003). Küreselleşen Piyasa Yoksullaşan Köylü. Özgür Üniversite Forumu, Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı, 22: 155-171.
• Harvey, David (2015). On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu (Çev.: Esin Soğancılar). İstanbul:Sel Yayıncılık.
• Hegel, G. W. F. (1979). Phenomenology of Spirit (Çev.: A. V. Miller). Oxford: Oxford University Press.
• İnal, Kemal (2010). Türkiye’de Çocuk Emeği (Der.: Kemal İnal). Ankara: Ütopya Yayınevi, 7-29.
• İpekçioğlu, Ş., Büyükhatipoğlu, Ş., Monis, T., Özel, R., Bayraktar, M. (2012). Mevsimlik Tarım İşçilerinin Ekonomik-Sosyal Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ulusal Tarım Kongresi, 214-217.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1985). Aile ve Kültürel Psikoloji. III. Uluslararası Psikoloji Kongresi. İstanbul.
• Kaleci, H. (2007). Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sosyolojik Analizi: Eskişehir Örneği. Eskişehir: Sosyoloji Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Karaman, K. ve Yılmaz A. S. (2011). Mevsimlik Tarım İşçileri ve Enformel İlişkiler Ağı: Giresun’da Çalışan Mevsimlik Tarım İşçileri Üzerine Bir Araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken-Journal of World of Turks. 3 (1), 211-226.
• Karkıner, N. (2006). Tarımda Kadın ve Bazı Yapısal İlişkiler. İktisat Dergisi. 469: 24-30.
• Korkmaz, A. ve Korkut, G. (2012). Türkiye’de Kadının İşgücüne Katılımının Belirleyicileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2), 41-65.
• Lastarria-Cornhiel, S. (2006). Feminization of Agriculture: Trends and Driving Forces. Background Paper for the World Development Report 2008 Version I, 20.08.2021 tarihinde http://documents.worldbank.org/curated/en/655741468338477909/Feminizationof-agriculture-trends-and-drivingforces adresinden edinilmiştir.
• Marx, K ve Engels, F. (2004), Alman İdeolojisi (Çev. S. Belli). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K; Engels, F; Lenin V. I. (2008). Kadın ve Aile (5. Baskı, Çev.: A. Gelen). Ankara: Sol Yayınları.
• Mies, M. (2000). Feminist Araştırmalar İçin Bir Metodolojiye Doğru- Farklı Feminizmler Açısından Kadın Araştırmalarında Yöntem (ed. S. Çakır ve N. Akgökçe). İstanbul: Sel Yayıncılık, 48-66.
• MİGA (2012). Tarımda Mevsimlik İşçi Göçü Türkiye Durum Özeti- Mevsimlik İşçi Göçü İletişim Ağı (MİGA). İstanbul: Friedrich Ebert Stiftung.
• Nazik, H. ve Gönen, E. (1993). Kadınların Mevsimlik Tarım İşlerinde Çalışmalarının Ailenin Ekonomik Durumu ve Yaşam Biçimine Etkisi. A. Ü. Z. F.: 1309, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 772, Ankara.
• Nurol, B. ve Ünal B. (2018). Voices from a hidden people: Precarious Lives and Discrimination in Turkish Sugar Industry. 92, 58-67. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2018.03.018
• Olhan, E. (2011). Birleşmiş Milletler Ortak Programı “Herkes İçin İnsana Yakışır İş: Ulusal Gençlik İstihdam Programı ve Antalya Pilot Bölge Uygulaması” Türkiye’de Kırsal İstihdamın Yapısı. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.
• Özar, Ş. (2015). Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Kadın Emeği ve İstihdamı Politikaları: Kadın Hareketi, Sendikalar, Devlet ve İşveren Kuruluşları. Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği (edt.: A. Makal ve G. Toksöz). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 223-255.
• Savran, G. (1989). Kadınların Kurtuluşu Bildirgesi’nin Düşündürdükleri. Feminist Dergisi.
• Sirman, N., (1991). Gelişme Sürecinde Kırsal Kesim Kadını Yaklaşımlar ve Sorunlar, Kırsal Kesimde Kadının Statüsü: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Aralık 1990, ILO-TKV Danışman Toplantısı Raporları, Ankara, 16-29.
• Tanır, F. (2009). Adana İlinde Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri İçin Uygulanan Toplumsal İşbirliği Projesinin Sonuçlarına Bakış. Nobel Medicus 15, 5 (3), 82-87.
• TUİK (2019). Türkiye İstatistik Kurumu, İstihdam Edilen Yıllar ve Cinsiyete Göre İşteki Durumu. Erişim Adresi: http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007 (Erişim Tarihi: 02.03.2019)
• Ünal, B. (2011). The Peshgi, Slavery in the Modern World: A History of Political, Social, and Economic Oppression, Edited by Junius P. Rodriguez, ABC-CLIO Publication.
• Wacquant, L. (2007). Pierre Bourdieu: Hayatı, Eserleri ve Entelektüel Gelişimi. (Ed. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan. Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi (ss. 53-77). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırak, N., Gülçubuk, B., Gün, S., Olhan, E., Kılıç, M. (2003). Türkiye’de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları. Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü Türkiye Temsilciliği.
• Zubritski, Mitropolski, Kerov (2011). İlkel Topluluk Köleci Toplum Feodal Toplum (15. Baskı, Çev.: S. Belli,). Ankara: Sol Yayınları.