Idyma Antik Kenti’nden Ele Geçen Ağırlık Ve Ağırşak Örnekleri

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 23 - 47, 01.07.2025

Ufuk Bagana

https://doi.org/10.70029/esbd.1656656

Öz

Bu çalışmada 2021 ve 2022 yıllarında araştırma ve kazı çalışmaları yürütülen Idyma Antik Kenti’nden ele geçen pişmiş toprak tezgâh ağırlıkları, ağırşaklar ve balıkçı ağırlıkları incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda, kentteki dokumacılık ve balıkçılık faaliyetleri hakkında değerlendirilme yapılmıştır. Çalışmanın konusu olan ağırlıklar, Gökova’nın kuzeyindeki Asartepe Mevkii’nde konumlanan ana kent ve Azmak nehrinin kıyısında bulunan Akyaka Kalesi’nde yapılan kazılardan ele geçmiştir. Kazılardan ele geçen dokuma tezgâhı ağırlıkları, diskoid, piramidal ve konik olmak üzere üç guruba ayrılmıştır. Pişmiş toprak tezgâh ağırlıkları, dikey dokuma tezgâhı kullanımının saptanmasında saptayıcı bir rol oynamaktadır. Yapılan çalışmada farklı bilimsel yayınlarda yer alan deneysel arkeoloji çalışmalarından yararlanılmıştır. Günümüze kalıntıları ulaşmamış olan dokuma tezgahlarının kentte hangi sıklıkla kullanılmış olduğu değerlendirilmiştir. Bunun yanında kazılardan ele geçen değişik hammaddelerden yapılmış olan ağırşaklar, kentte yapılan dokumacılık faaliyetlerini desteklemektedir. Idyma kentinden ele geçirilen piramidal kurşun ağırlıkların ise balıkçılık faaliyetlerinde, olta ve ağ ağırlığı olarak kullanılmış olduğu düşünülmüştür. Balık ağırlığı olarak piramidal kurşun ağırlık, katlamalı kurşun ağırlık ve taş ağırlık bu faaliyetlerin kentte yürütüldüğünü destekleyen kanıtlardır. Farklı hammaddelerden yapılmış ve farklı şekillere sahip ele geçen ağırlıklar, pişmiş toprak tezgâh ağırlıklarının ve kurşun ağırlıkların işaret ettiği faaliyetlerin kentteki faaliyet niteliğini anlamaya yönelik ipuçları sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pişmiş toprak tezgâh ağırlığı , dikey dokuma tezgâhı , balık ağırlıkları , ticaret ağırlıkları , ağırşak

Teşekkür

Idyma kazı heyetine ve Prof. Dr. Abdulkadir Baran'a destekleri için teşekkür ederim.

Examples of Weights and Spindles Whorls Uncovered from the Ancient City of Idyma

Öz

In this study, terracotta loom weights, spindle whorls, and fishing weights recovered from the ancient city of Idyma, where research and excavations were carried out in 2021 and 2022, were examined. As a result of the examination, weaving and fishing activities in the city were evaluated. The weights, which are the subject of the study, were recovered from the excavations in the main city located in Asartepe Mevkii in the north of Gökova and Akyaka Castle located on the banks of the Azmak River. The loom weights recovered from the excavations are divided into three groups: discoid, pyramidal and conical. Terracotta loom weights play a decisive role in determining the use of vertical looms. In this study, experimental archaeology studies in different scientific publications were utilized. The frequency of the use of weaving looms in the city, the remains of which have not survived to the present day, was evaluated. In addition, the spindle whorls made of different raw materials recovered from the excavations support the weaving activities in the city. The pyramidal lead weights recovered from the city of Idyma are thought to have been used in fishing activities as fishing rod and net weights. Pyramidal lead weights as fish weights, folded lead weights, and stone weights are the evidence supporting that these activities were carried out in the city. The recovered weights made of different raw materials and with different shapes provide clues to understand the character of the activities in the city that the terracotta bench weights and lead weights indicate.

Anahtar Kelimeler

Terracotta loom weight , vertical loom , fish weights , trade weight , splindle whorl

Teşekkür

I would like to thank the Idyma excavation team and Prof. Dr. Abdulkadir Baran for supporting this work and assisting me in my research.

Kaynakça

• Aristophanes, (1996). Lysistrata, Çev: A. Erhat – S. Eyuboğlu), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Aslan, B. (2007). İzmir Agorası’ndaki Bir Grup Hellenistik Dönem Ağırşak ve Tezgâh Ağırlıkları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek lisans Tezi.
• Ayaz, G. (2019). Assos’ta Yunan ve Roma Döneminde Dokuma Aletleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi.
• Aydoğmuş, N. (2017). 2015-2016 Yılı Myrina ve Gryneion Yüzey Araştırmalarında Bulunan Pişmiş Toprak Ağırlıklar. Myrina ve Gryneion Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Belgeler ve Yeni Araştırmalar, (( 225-236), (Ed. M. Çekilmez / E. Dereboylu-Poulain), 1. Cilt, Ankara: Aliağa Kent Kitaplığı.
• Aydın, O. (2021). Erken Dönem İslâm Toplumunda Zenginlik ve Ekonomik Varlıkların Değerleri, Journal of Islamic Civilization, Volume: 7, Issue: 47, 22-49.
• Aytaç, Ç. (1982). El Dokumacılığı, İstanbul: MEB, Yay.
• Baran, A. (2022). 2019-2020 Yılları Rhodos Peraiası Yüzey Araştırması, 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, Ankara.
• Barber, E. J.W. (1991). Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in The Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean, Princeton University Press, Princeton
• Blum, S. W. E. (21-24.Kasım.2012). The Middle Chalcolithic Cultural Sequence of the Troad (Northwest Anatolia): Chronological and Interregional Assessment, Western Anatolia before Troy Proto-Urbanisation in the 4 th Millennium BC?, Vienna, Austria
• Boardman, J. (2002). Kırmızı Figürlü Atina Vazoları Arkaik Dönem, (Çev. Gürkan Ergin), Homer Kitabevi, İstanbul
• Boardman, J. (2003). Siyah Figürlü Atina Vazoları, (Çev. Gürkan Ergin), Homer Kitabevi, İstanbul
• Boardman, J. (2005). Yunan Sanatı, (Çev. Yasemin İlseven), Homer Kitabevi, İstanbul.
• Burke, B. 2005 The Archaeology of Midas and the Phrygians: Recent Work At Gordion. University of Pennsylvania
• Burnham, H. B. (1965). Çatal Hüyük: The Textiles and Twined Fabrics, Anatolian Studies 15: 169-174
• Buruldağ, E. (2022). Alexandria Troas’tan Bir Dokuma Ağırlığı. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 16(1), 69-87
• Büken, R. (2003). Çatalhöyük Tekstilleri ve Teknik Analizleri. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 73, 79-86.
• Davidson (1952). Corinth: Vol. XII: The Minor Objects; Results of Excavations Conducted by the American School of Classical Studies at Athens, Meriden-Stinehour Press.
• Davidson; Thompson (1975). Small Objects from the Pnyx: I, Hesperia, Supplement VII.
• Dörpfeld, W. (1902). Troja und Ilion, Beck and Bart, Athens.
• Eddy S. K. (1973). Some Irregular Amounts of Athenian Tribute, Amercian Journal of Philology 94, 47-70.
• Eliüşük M.; Tekocak M.; Ünlü Y. (2022). Korykos’tan Üç Kaya Mezarı ve Buluntuları Üzerine Bir Değerlendirme, Mersin Üniversitesi Kılıkıa Arkeolojisini Araştırma Merkezi (KAAM) Yayınları-XXX, Mersin.
• Erol A.F; Tamer D. (2012). Fatsa Cıngırt Kayası 2012-2014 Sezonu Kazılarından Ele Geçen Ağırlıklar Üzerine Değerlendirmeler, TÜBA-AR 15, 115-138.
• Ersoy A.; Ersoy G. Ç. (2012). Smyrna/İzmir Kazıları Kemik Buluntuları, TÜBA-AR 15,95-113.
• Ersoy, A. (2017).   Antik Dönemden Osmanlı Dönemine Smyrna/İzmir Kemik Objeleri. Ege Yayınlar, İstanbul.
• Foça, S. (2020). Kyme (Aiolis) Batı Liman Nekropolisi’nden Klasik ve Hellenistik Dönem Mezarlar, TÜBA-AR 27, 195-215.
• Galili, E.; Zemer A.; Rosen, B. (2013). Ancient Fishing Gear and Associated Artifacts from Underwater Explorations in Israel- A Comparative Study, Archaeofauna 22: 145-166
• Galili, E.; Rosen, B.; Sharvit, J. (2002). Fishing-gear sinkers recovered from an underwater wreckage site, off the Carmel coast, Israel, IJNA 31/2: 182–201.
• Galili, E.; Rosen, B.; Sharvit, J. (2002). (2010). Artifact Assemblage from Two Roman Shipwrecks of the Carmel Coast. ʿAtiqot 63: 61-110
• Girengir, F. (2020). Nif Dağı Ballıcaoluk Yerleşimi Dokuma Tezgâh Ağırlıkları. MASROP E-Dergi, 14 (1-2), 33-46.
• Head B.V. (1897). British Museum Catalog of Greek Coins. Greek Coins of Caria, Cos, Rhodes (XIX).
• Hoffman M (1974). The Warp-Weighted Loom: Studies in History and Technology of an Ancient Implement.
• Homeros. İlyada, (1999). (Çev. A. Erhat- A. Kadir), Can Yayınları, İstanbul.
• Karaca E. (2012). Allianoi’da Bulunmuş Kemik Ağırşak ve Örekeler, İsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı, Edirne.
• Karaoğlan H. (2013). Seyitömer Höyük Orta Tunç Çağı’na Ait Çizi Bezemeli Ağırşaklar, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2020 8(6) 2003.
• Katzev, S. W. (2007). The Ancient Ship of Kyrenia, Beneath Cyprus Seas, Great Moments in Greek Archaeology, (Ed. P. Valavanis, D. Hardy), J. Paul Getty Museum, Los Angeles: 286-299.
• Kinch, K.F. (1914). Fouilles de Vroulia (Rhodes) (Berlin).
• Kletter, J. (2013). Pyramidal Lead Objects: Scale Weights, Loom Weights or Sinkers?, JESHO 56, Leiden: 1-28.
• Kolenoğlu, D. A. (2019). Grek ve Roma Dönemi İonia Bölgesi Dokumacılık ve Dokuma Teknolojileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji (Klasik Arkeoloji) Anabilim Dalı, Yüksek lisans Tezi.
• Koşay, H.Z. (1951). Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere ait İlk Rapor, Ankara.
• Martensson vd. (2009). “Shape of Things: Understanding A Loom Weight”, Oxford Journal of Archaeology 28, 373-398.
• Mellink, M. J. (1969). Excavations at Karataş-Semayük in Lycia 1968. AJA 73, 319-331.
• Meral, K.; Kızılyalçın, F. (2019). Antik Çağ’da Kemik Aletlerin Dokuma Aracı Olarak Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Haziran-Cilt 1.
• Oy. H (2019). Textile Production in Central Western Anatolia in the Bronze Age, Productıon And Trade Through The Ages: From Prehistory To The Byzantine Period, 1. Basım, Bilgin Kültür Sanat, Ankara.
• Özdemir, A. (2012). “Kalkolitik Smintheon (Gülpınar)’da Dokumacılık ve Halıcılık”. Anadolu 139-153.
• Özdemir, A.; Bamyacı, A. O. (2018). Erken ve Orta Kalkolitik Dönem’de Batı Anadolu’da Tekstil Üretimi: Gülpınar Buluntusu Ağırşaklarının İşlevlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28 (2), 1-14.
• Özgüç T.; Akok M. (1958). Horoztepe, Eski Tunç Devri Mezarlığı ve İskân Yeri, TTK Basımevi, Ankara.
• Özgüç, T. (1978). Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Ankara: TTK Basımevi.
• Ünlüer. Y. (2018), Niğde Müzesindeki Bizans Dönemine Ait Ağırlık Örnekleri, Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, Volume 3/ Issue 1-ISSAS Special Issue, s.347-367.
• Pilinius, Naturalis Historia. (1938), (Çev., H.R. Rackham), Cambridge, London, (The Loeb Classical Library).
• Polat, Y.; Zunal, O.; Üney, S. (2018) ‘Pottery from an Archaic house in Antandros’, Archaic and Classical Western Anatolia: New Perspectives in Ceramic Studies, Colloquia Antiqua 19, 201-230.
• Popovic P.;Vranic I. (2006). “The Textile Industry at Krševica (Southeast Serbia) in the Fourth-Third Centuries B.C”, Starinar LVI: 309-326.
• Robinson, D.M. (1941). Excavations at Olynthus, vol. 10, Metal and Minor Miscellaneous Finds. Baltimore: Johns Hopkins Press.
• Robert, L. (1937). Etudes Anatoliennes.
• Saraçoğlu, A. (2015). Tralleis Konut Alanı Kazılarında Bulunan Dokuma Ağırlıkları, (eds. C. Şimşek vd. (Eds.), Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan / Essays in Honour of Mustafa Büyükkolancı, (eds. C. Şimşek, B. Duman, E. Konakçı), 537-546.
• Söğüt, B. (2012). Börükçü 2003-2006 Yılları Kazıları. Stratonikeia’dan Lagina’ya From Stratonikeia to Lagina Ahmet Adil Tırpan Armağanı Festschrift in Honour of Ahmet Adil Tırpan, İstanbul, 553-586.
• Tamsü, R Aça, S. (2002). “Eskiçağ’ da Dokumacılığın Başlangıcı ve Pişmiş Toprak Dokuma Aletleri”, II. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Eskişehir, 201-209.
• Veenhof, K. R. (1972). Aspects of Old Assyrian Trade and Its Terminology, Leiden.
• Wilson, L. M. (1938). The Clothing of the Ancient Romans, The John Hopkins University, No. 24, PH.D.
• Yağan, S. Y. (1978). Türk El Dokumacılığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.