Genç Yetişkinlere Verilen Online Eğitimin Testis Kanseri Sağlık İnançları ve Davranışlarına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 549 - 563, 23.12.2024

Mehmet Salih Yıldırım , Esra Yıldız

https://doi.org/10.62425/esbder.1604324

Öz

Amaç: Testis kanserinin erken teşhisi, farkındalığa uygun sağlık inançlarının teşvik edilmesi ve taranmasıyla hem maliyet etkin hem de erişilebilir hale gelmektedir. Kendi kendine muayene, bu süreçte kritik bir öneme sahiptir. Ancak Türkiye'de genç yetişkin erkekler arasında testis kanseriyle ilgili sağlık inançları ve erken teşhis davranışlarına dair araştırmalar sınırlıdır. Bu çalışma, online eğitim müdahalelerinin bu popülasyondaki sağlık inançları üzerindeki etkisini değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Yöntemler: Araştırma, Nisan 2021-Haziran 2022 döneminde Ağrı İl Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı aile sağlığı merkezlerinde hizmet alan 18-35 yaş arası 112 erkekle randomize kontrollü deneysel bir tasarım ile yürütülmüştür. Rastgele örnekleme yöntemiyle 90 katılımcı seçilmiştir. Veriler “Tanıtıcı Bilgi Formu” ve “Champion’un Sağlık İnanç Modeli Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. İstatistiksel analizlerde tanımlayıcı istatistikler, ki-kare testi, Greenhouse-Geisser düzeltmesi, Küresellik Varsayımı testi, Cochran Q, McNemar testi ve Bağımsız Gruplar t-testi uygulanmıştır.
Bulgular: Deney ve kontrol grupları arasında sosyodemografik özellikler homojen bulunmuştur (p > 0.05). Testis Kanseri Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı müdahale, katılımcıların sağlık inançlarında ve davranışlarında anlamlı iyileşmelere yol açmıştır. Algılanan duyarlılık, ciddiyet, faydalar ve öz yeterlilikte olumlu artışlar görülürken, algılanan engellerde azalma tespit edilmiştir (p < 0.05).
Sonuç: Online eğitim, testis kanserine ilişkin sağlık inançlarını olumlu yönde etkileyerek farkındalık ve proaktif sağlık katılımı konusundaki potansiyelini vurgulamıştır. Bu çalışma, genç Türk erkekleri arasında sağlık inançları ve erken teşhis konusundaki sınırlı araştırmayı zenginleştirmekte ve dijital platformların kritik sağlık sorunlarını ele almadaki faydasını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık inanç modeli, online eğitim, kendi kendine testis muayenesi

Proje Numarası

TDK-2021-9515

Effect of Online Education Given to Young Adults on Testicular Cancer Health Beliefs and Behaviors

Öz

Objective: Early detection of testicular cancer is cost-effective and accessible through screening and promoting health beliefs tailored to awareness. Self-examination is equally vital, yet research on young adult males in Turkey regarding testicular cancer health beliefs and early diagnostic behaviors is limited. This study evaluates the effect of online educational interventions on shaping health beliefs in this population.
Methods: A randomized controlled experimental design was utilized, involving 112 males aged 18–35 attending family health centers under the Ağrı Provincial Health Directorate between April 2021 and June 2022. Using random sampling, 90 participants were selected. Data were collected via the "Introductory Information Form" and "Champion's Health Belief Model Scale." Statistical analyses included descriptive statistics, chi-square, Greenhouse-Geisser correction, Sphericity Assumption assessment, Cochran Q, McNemar test, and Independent Groups t-test.
Results: Sociodemographic characteristics were homogeneous between experimental and control groups (p > 0.05). The intervention, based on the Testicular Cancer Health Belief Model, significantly improved participants' health beliefs and behaviors. Positive changes were observed in perceived sensitivity, seriousness, benefits, and self-efficacy, alongside reduced perceived barriers (p < 0.05).
Conclusion: Online education positively influenced health beliefs related to testicular cancer, highlighting its potential in awareness and proactive health engagement. This study enriches the limited research on health beliefs and early diagnostics among young Turkish males, emphasizing the utility of digital platforms in addressing critical health concerns.

Anahtar Kelimeler

Health belief model, online education, self-examination of testicles

Proje Numarası

TDK-2021-9515

Kaynakça

• Akar, Ş. Z., & Bebiş, H. (2014). Evaluation of the effectiveness of testicular cancer and testicular self-examination training for patient care personnel: Intervention study. Health Education Research, 29(6), 966-976. Altıntaş, S. B., & Vural, F. (2018). Kolorektal kanserli hastalarda web tabanlı eğitim yapılmalı mı? Turkish Journal of Colorectal Disease, 28(1), 1.
• Archer, J., & Hayter, M. (2006). Screening men for prostate cancer in general practice: experiences of men receiving an equivocal PSA (prostate specific antigen) test result. Primary Health Care Research & Development, 7(2), 124-134.
• Avci, I. A., & Gozum, S. (2009). Comparison of two different educational methods on teachers’ knowledge, beliefs and behaviors regarding breast cancer screening. European Journal of Oncology Nursing, 13(2), 94-101.
• Barnes, R. J. (2000). Beliefs and practices of active duty air force males related to testicular cancer and testicular self-examination. Uniformed Services University of the Health Sciences.
• Christy, S. M., Perkins, S. M., Tong, Y., Krier, C., Champion, V. L., Skinner, C. S., Springston, J. K., Imperiale, T. F., & Rawl, S. M. (2013). Promoting colorectal cancer screening discussion: a randomized controlled trial. American Journal of Preventive Medicine, 44(4), 325-329.
• Çapık, C., & Gözüm, S. (2012). The effect of web-assisted education and reminders on health belief, level of knowledge and early diagnosis behaviors regarding prostate cancer screening. European Journal of Oncology Nursing, 16(1), 71-77.
• Gözüm, S., & Çapık, C. (2014). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: sağlık inanç modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 230-237. Gürsoy, P., Çakar, B., Gökmen, E., Kumbaraci, B. S., Semerci, B., Caner, A., Fatma, S., Özkök, S., & Haydaroğlu, A. (2019). Ege Üniversitesi Hastanesinde testis kanserlerinin epidemiyolojisi ve genel sağ kalım özellikleri. Ege Tıp Dergisi, 126-132.
• Ilo, I. J., Omeye, O. B., Ede, S. S., Chijioke, V., & Okoh, C. F. (2022). Knowledge, attitude and practice of testicular self examination among male undergraduate students of University of Nigeria Enugu Campus. Journal of Drug Delivery and Therapeutics, 12(1), 78-85.
• Khoramabadi, M., Dolatian, M., Hajian, S., Zamanian, M., Taheripanah, R., Sheikhan, Z., Mahmoodi, Z., & Seyedi-Moghadam, A. (2016). Effects of education based on health belief model on dietary behaviors of Iranian pregnant women. Global Journal of Health Science, 8(2), 230.
• Kılıç, D., & Erci, B. (2010). Osteoporoz sağlık inanç ölçeği, osteoporoz öz-etkililik/yeterlik ölçeği ve osteoporoz bilgi testi'nin geçerlilik ve güvenirliği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2). Ma, G. X., Gao, W., Fang, C. Y., Tan, Y., Feng, Z., Ge, S., & Nguyen, J. A. (2013). Health beliefs associated with cervical cancer screening among Vietnamese Americans. Journal of Women's Health, 22(3), 276-288.
• Martinez, D. J., Turner, M. M., Pratt-Chapman, M., Kashima, K., Hargreaves, M. K., Dignan, M. B., & Hébert, J. R. (2016). The effect of changes in health beliefs among African-American and rural white church congregants enrolled in an obesity intervention: A qualitative evaluation. Journal of Community Health, 41, 518-525.
• Ministry of Health of the Republic of Turkey. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-istatistikleri. Avaliable at: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-istatistikleri
• Mumcu, C. D., & İnkaya, B. V. (2020). Web tabanlı eğitim ile diyabet öz bakim yönetimi. Acta Medica Nicomedia, 3(2), 88-91.
• Owen, J. E., Klapow, J. C., Roth, D. L., Shuster, J. L., Bellis, J., Meredith, R., & Tucker, D. C. (2005). Randomized pilot of a self-guided internet coping group for women with early-stage breast cancer. Annals of Behavioral Medicine, 30, 54-64.
• Pınar, G., Öksüz, E., Beder, A., & Elbaş, N. Ö. (2011). Testis kanseri taramalarında Champion’un sağlık inanç modeli ölçeğinin Türkçe uyarlamasının güvenirlik ve geçerliliği. Tıp Araştırmaları Dergisi, 9(2), 89-96.
• Pirzadeh, A., & Mazaheri, M. A. (2012). The effect of education on women's practice based on the health belief model about pap smear test. International Journal of Preventive Medicine, 3(8), 585. Plawecki, K., & Chapman-Novakofski, K. (2013). Effectiveness of community intervention in improving bone health behaviors in older adults. Journal of Nutrition in Gerontology and Geriatrics, 32(2), 145-160.
• Polat, F., & Duran, Y. (2018). Mide kanseri ve erken tanının önemi. Namık Kemal Tıp Dergisi, 6(1), 32-35.
• Ramadas, A., Chan, C. K. Y., Oldenburg, B., Hussein, Z., & Quek, K. F. (2018). Randomised-controlled trial of a web-based dietary intervention for patients with type 2 diabetes: changes in health cognitions and glycemic control. BMC Public Health, 18, 1-13.
• Roy, R. K., & Casson, K. (2017). Attitudes toward testicular cancer and self-examination among Northern Irish males. American Journal of Men's Health, 11(2), 253-261.
• Sadeghi, E. N., Taghdisi, M. H., & Solhi, M. (2012). Effect of education based on health belief model on prevention of urinary infection in pregnant. Health Med, 6(12), 4203-4209.
• Sagir, F. N., & Altinel, B. (2023). Effects of information provided to university students through an educational brochure on health beliefs and testicular self-examination. Journal of Cancer Education, 38(2), 632-638.
• Sağlan, Y., & Bilge, U. (2018). Adolesan ve okul sağlığı. Turkiye Klinikleri Family Medicine Special Topics, 9(6), 11-16.
• Singh, S., & Singh, S. (2003). Simple random sampling. Advanced Sampling Theory with Applications: How Michael ‘selected’Amy Volume I, 71-136.
• Swartz, L., Noell, J., Schroeder, S., & Ary, D. (2006). A randomised control study of a fully automated internet based smoking cessation programme. Tobacco Control, 15(1), 7-12.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (Vol. 5): pearson Boston. In: MA.
• Uğurlu, Z., & Akgün, H. S. (2019). Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 96-106.
• Ustundag, H. (2019). Assessment of the testicular self-examination knowledge and health belief model of health sciences students. International Journal of Caring Sciences, 12(2), 972. Voyvoda, N., Voyvoda, B., & Çamurdan, Ö. (2017). Testis kanserinde tanı, evreleme ve takipte görüntülemenin rolü. Üroonkoloji Bülteni, 16(2).
• Yakar, B., Pirinçci, E., Şen, M. A., & YARAŞIR, E. (2022). Investigation of knowledge, attitude and behaviors of university students on testicular cancer: Results from two different cities. The European Research Journal.
• Yiğitbaş, Ç., Bulut, A., Bulut, A., & Semerci, M. (2016). Bingöl Devlet Hastanesine başvuran yetişkinlerin kanser tarama testlerine ilişkin bilgi ve tutumları. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 19(2), 29-38.
• Zaidlin, G., Lisnyj, K., Dougherty, B., Cook, N., & Papadopoulos, A. (2022). Utilizing the Health Belief Model to move post-secondary students toward flourishing mental health. The Journal of Positive Psychology, 17(3), 430-439.