Muḥibb al-Dīn al-Ṭabarī and Historiography of Sīra in the Example of Khulāṣat siyar sayyid al-bashar

Yıl 2023, , 417 - 435, 30.06.2023

Ahmet Duman

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1224146

Öz

The life of Prophet Muhammad has always drawn people's attention, including the companions and Muslims in later periods up until today. From the early periods onwards, Muslims have endeavored to learn and teach the Sīra of Prophet Muhammad, and attempted to write works on it. As a result of these efforts, the first works have emerged. Especially starting from the Abbasid period, the number of written works on the life of the Prophet Muhammad, known as Sīra, has increased, and during the Mamluk period, the number of authored works has significantly multiplied. In addition, with the increase in the number of written works and the expansion of their topics, the volumes of the authored works have also increased. The increase in the number of works and the scholarly debates on the chain of narrators and the subject matter have brought some difficulties for readers. For this and similar reasons, authors have sometimes rewritten their extensive works in a concise and brief manner, and sometimes they have written independent concise works. The number of concise Sīra works focusing on the life of Prophet Muhammad increased during the Mamluk period. One of the scholars who contributed to the Sīra field with his work, Khulāṣat siyar sayyid al-bashar, was Muḥibb al-Dīn al-Ṭabarī. al-Ṭabarī, who wrote works in different fields of knowledge, grew up in a scholarly family in Mecca, received education from important scholars, and also made a name for himself with his students. The author has approached the life of Prophet Muhammad in a concise and comprehensive manner through his work titled Khulāṣat siyar from various aspects. The author has approached the life of Prophet Muhammad in a concise and comprehensive manner through his work titled Khulāṣat siyar from various aspects. The lack of any study on this work of the author, especially in the field of Sîra, has been identified as a deficiency. In addition, it is important to identify and reintroduce the lives and works of individuals who have served people through various important roles and guided society with their works, and to determine their contributions to the field. Therefore, this study aims to introduce al-Ṭabarī, an important scholar of his time, and to reveal his personality, scholarly background, and contributions to the field. The author, who had various works on Prophet Muhammad and his family, wrote an original work within the framework of his own intellectual life in Khulāṣat siyar, without quoting from his other works and including different narrations. In this study, Khulāṣat siyar will be examined in terms of its methodology, content, and sources. Additionally, the author's view of Prophet Muhammad and his contribution to the field of Sīra will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Sīra, Muḥibb al-Dīn al-Ṭabarī, Khulāṣat siyar sayyid al-bashar, Concise, Mamluks

Ḫulâṣatü siyeri seyyidi’l-beşer Örneğinde Muhibbüddin et-Taberî ve Siyer Yazıcılığı

Öz

Hz. Muhammed’in hayatı başta sahabe ve sonraki dönemlerdeki Müslümanlar olmak üzere günümüze kadar insanların dikkatini her zaman çekmiştir. İlk dönemlerden itibaren Müslümanlar Hz. Peygamber’in siyerini öğrenme ve öğretme çabasıyla eserler kaleme almaya çalışmış, bu çalışmalar neticesinde ilk eserler ortaya çıkmıştır. Özellikle Abbâsîler döneminden başlayarak artan siyer yazıcılığında telif edilen eserlerin sayısı Memlükler döneminde önemli derecede çoğalmıştır. Ayrıca telif edilen eserlerin sayılarındaki artış ve konularda meydana gelen genişlemelerle birlikte telif edilen eserlerin hacimleri de artmıştır. Hem eserlerin çoğalması hem de râvi zincirleri ve konu üzerindeki ilmi tartışmaların artması, okurlar açısından bazı sıkıntıları da beraberinde getirmiştir. Bu ve benzeri nedenlerle müellifler, bazen geniş hacimli eserlerini kısa ve öz olarak tekrar yazmışlar bazen de müstakil olarak muhtasar eser telif etmişlerdir. Hz. Peygamber’in hayatını ele alan muhtasar siyerlerin sayısı Memlükler döneminde giderek artmıştır. Bu dönemde Ḫulâṣatü siyeri seyyidi’l-beşer adlı eseriyle siyer ilmine katkı sunan müelliflerden biri de Muhibbüddin et-Taberî’dir (öl. 694/1295). Farklı ilim alanlarında eserler telif eden Taberî, Mekke’de ilmi geleneğe sahip bir ailede yetişmiş, önemli ilim adamlarından ders almış ve yetiştirdiği öğrenciler ile de adından söz ettirmiştir. Hz. Peygamber’in siyerini kısa ve öz olarak Ḫulâṣatü siyeri seyyidi’l-beşer adlı eseriyle çeşitli yönlerden ele almıştır. Müellifin özellikle siyer alanındaki bu eseri üzerine herhangi bir çalışma yapılmaması bir eksiklik olarak tespit edilmiştir. Ayrıca çeşitli ve önemli görevler üstlenerek insanlara hizmet etmiş ve eserleriyle topluma yön vermiş kimselerin hayatları ve eserleri, alana katkılarının tespiti ve tekrar ilim dünyasına sunulması önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu çalışma sayesinde Taberî’nin tanıtılması, kişiliği, ilmi birikimi ve alana katkısının ortaya konması hedeflenmiştir. Haddi zatında Hz. Peygamber ve ailesi hakkında çeşitli çalışmaları olan müellif, Ḫulâṣatü siyer’inde diğer eserlerinden alıntı yapmadan, farklı rivâyetlere yer vererek, kendi düşünce dünyası çerçevesinde özgün bir eser telif etmiştir. Bu çalışmada Ḫulâṣatü siyer, metodu, muhtevası ve kaynakları açısından incelenecek ayrıca müellifin Hz. Peygamber tasavvuruna değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Muhibbüddin et-Taberî, Ḫulâṣatü siyer, Muhtasar, Memlükler

Kaynakça

• Aynî, Bedreddin. ʿİḳdü’l-cümân fî târîḫi ehli’z-zamân. thk. Muhammed Muhammed Emin. Kahi-re: Dâru’l-Kütüb ve Vesâikü’l-kavmiyye, 2009.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ʿârifîn, esmâʾü’l-müʾellifîn ve âs̱ârü’l-muṣannifî. İstanbul: Müesse-setü’t-Târihi’l-Arabi, 1951.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed ed-Diyarbekrî. Târîhu’l-hamîs fi ahvâli enfesi nefîs. 3 Cilt. thk. Abdullah Muhammed el-Halîlî. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye, 2009.
• Durmuş, İsmail. “Muhtasar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/63-64. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• İbn Tağriberdî. Ebü’l-Mehâsin. el-Menhelü’ṣ-ṣâfî ve’l-müstevfî baʿde’l-Vâfî. thk. Muhammed Emin. Kahire: Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Amme, 1984.
• Fâsî, Takıyyüddîn. el-ʿİḳdü’s̱-s̱emîn fî târîḫi’l-beledi’l-emîn. thk. Muhammed Abdulkadir Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1998.
• Fayda, Mustafa. “Siyer ve Megâzi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/324-326. İstan-bul: TDV Yayınları, 2009.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Muhibbüddin et-Taberî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/38-39. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• İbn İshâk. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Ahmed Ferid el-Mizyadi. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. el-Mevżûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el-Mektebetü’s-selefiyye, 1966.
• İbnü’l-İmâd. Şeẕerâtü’ẕ-ẕeheb fî aḫbâri men ẕeheb. thk. Abdülkadir Arnavut-Mahmut Arnavut. Beyrut: Dâr-u İbn Kesîr, 1991.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ, el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrut: Mektebetü’l-Maârife, 1990.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. el-Fuṣûl fî sîreti’r-Resûl. thk. Muhammed Îd el-Hadrâvî. Beyrut: Müessese-tü’l-Ulûmi’l-Kur’ân, 1981.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Şeyhülharem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/90-91. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn. Ḫulâṣatü’l-es̱er fî aʿyâni’l-ḳarni’l-ḥâdî ʿaşer. thk. Mustafa Vehbi. Kahire: Matbaatü’l-Vehbiyye, Hicri 1284.
• Özaydın, Abdülkerim. “Hac”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14/386-389. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Sâfedî. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmet el-Arnavûd, Beyrut: Dâru’t-Türâsi’l-Arabi, 2000.
• Sehâvî, Şemsüddîn. et-Tuḥfetü’l-laṭîfe fî târîḫi’l-Medîneti’ş-şerîfe. thk. Esat Trabzoni, 1979.
• Sübkî, Tâcüddîn. Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübü’l-Arabiyye, 1964.
• Süyûtî. Ṭabaḳātü’l-ḥuffâẓ. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1963.
• Taberî, Muhibbüddin. Ḫulâṣatü siyeri seyyidi’l-beşer. thk. Muhammed Abdulgaffar Han. Hay-darâbât: Dâiretü’l-Maârif’l-Osmaniyye, 2005.
• Taberî, Muhibbüddin. es-Simṭü’s̱-s̱emîn fî menâḳıbi ümmehâti’l-müʾminîn. thk. Muhammed Ali Kutub. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1987.
• Yâfiî. Mirʾâtü’l-cenân ve ʿibretü’l-yaḳẓân fî maʿrifeti ḥavâdis̱i’z-zamân . Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
• Yıldız, Güllü. Memlükler Dönemi Siyer Yazıcılığına Genel Bir Bakış. İslam Tetkikleri Dergisi 10/ 1 (Mart 2020), 333-363. https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.671401
• Zehebî. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-(ṭabaḳātü’l-)meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 2000.
• Zehebî. el-Muʿcemü’l-muḫtaṣ bi’l-muḥaddis̱în. thk. Muhammed el-Habib el-Hîle. Taif: Mektebe-tü’s-Sadîk, 1988.