Fıkıhçıların Allah Algısı -Namaz Örneği-

Yıl 2016, Sayı: 32, 55 - 72, 30.05.2016

Tuncer Namlı

Öz

Bu
çalışmada fıkıhçıların Allah tasavvuru incelenmiş ve şu temel düşüncelere yer verilmiştir:
Öncelikle fıkhın ayrışma sürecinde kelam ilmindeki iman-amel ayrımının fıkha
yansımaları ve bunun Allah algısına olumsuz etkisi ele alınmıştır. İbadet ve muamelat
arasındaki kategorik ilişkinin netleştirilememesi sonucu ibadetlerle ilgili
konuların ruhi ve duygusal boyutunun gözden kaçırılması, ibadetlerin şekilden
ibaret formaliteye dönüşmesi, buna karşın muamelatın ibadet formatına
yaklaşması ele alınarak Allah’a yakınlaşma duygusu ve düşüncesinin geri planda
kalması irdelenmiştir. Fıkıhtaki yüzeyselleşme sorununu Gazali’nin çözme
girişimi incelenerek, kendisinin başarabildiği ve başaramadığı kimi noktalar
değerlendirilmiştir. Genelde fıkıhçıların, özelde Gazali’nin sorunun çözümünü
Kur’an’ın deruni içeriğinde aramak yerine, mutasavvıflara havale etmesi,  tarikata indirgenen mistik akımlarınsa konuyu
ölçüsüz yorum alanına çekerek sorunu daha da derinleştirmesi irdelenmiştir.
Sonuç olarak Kur’an ve sünnette yer alan çok önemli kavramların İslam
âlimlerince göz ardı edilerek imkâna dönüştürülememesine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Allah tasavvuru, fıkıh, iman, İslam, ihsan, ibadet, muamelat, tespih, tenzih, sübhan, miraç

The God of Fuqaha in the Case of Prayer

Öz

This
study discusses about the God imaginations by the works of Islamic
jurisprudence. The relationship between faith and action in Islamic Theology
had results on Islamic jurisprudence and these have led to negative effects on
imaginations about the God. Muslims have failed to see the spiritual and the
emotional dimensions of the rituals, so prayer were made turn into a formality.
As a result there had no possibility to develop an intimacy with God in fiqh.
Ghazzali have tried to overcome with the lack of depth in fiqh, however his
success was limited. As a matter of fact Ghazzali, and the fuqaha in general,
have referred to the Sufis for the solution. However the mystical movement in
Islam have made this crisis deeper.  As a
result, some important concepts in the Koran and Sunna remained to be neglected
by ulama; and they have failed to turn this problem into an opportunity. 

Anahtar Kelimeler

Fiqh, the God concept, faith, Islam, ihsan, prayers, muamalat, tasbih, tanzih, subhan, mirac

Kaynakça

• Alusî, Şihabuddin Mahmud b. Abdullah el Huseynî (H. 1270), Ruh’ul Maanî fî Tefsiri’l-Kuran’il-Azim ves-Seb’al-Mesanî, (Şamile).
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, İstanbul, 1970.
• Buharî, Muhammed bin İsmail, el-Camiu’s-sahih, Riyad, 1421/2000; Türkçesi: Cemal Sofuoğlu çevirisi, İstanbul, 1990.
• Duman, Zeki, İslam’da Namaz ve Tehheccüd, Ankara, 2013.
• Ebu Hanife, Numan bin Sabit, Fıkh-ı Ekber, Fıkh-ı Ebsat, El-Alim ve’l-Müteallim, terc. Abdülvahap Öztürk, Ebu Hanife ve Eserleri, İstanbul, 2007.
• Gazali, ebu Hamid Muhammed bin Muhammed, İhyau Ulumi’d-Din, çev. Ahmet Serdaroğlu, İs-tanbul 1974.
• Halebî İbrahim Efendi, Halebî-i Sağir, sadeleştiren İsmail Karakaya, Ankara, 1985.
• Fetâvâyi Hindiyye, çev. Mustafa Efe, İstanbul, 1983.
• İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, çev. Ahmed Davudoğlu.
• İbn Atıyye, Gazi Ebu Muhammed Abdülhak bin Galib bin Atıyye el-Endülüsi, el-Muharreru’l-Veciz fi Tefsiri’l-Kitabi’l-Aziz, Beyrut, 1971.
• İbn Manzur, Lisanü’l-Arab, Kahire, 2003.
• İbn Rüşd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesıt, İstanbul 1985.
• Malik bin Enes, el-Muvatta, İstanbul, 1992.
• Matüridî, Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Mahmud el Matüridî es-Semerkandî, Te’vîlâtu Ehli’s -Sünne, Beyrut, 2004.
• Maverdî, Ebu’l-Hasen Ali bin Muhammed bin Habib el-Maverdî el-Basrî (Ö. H. 364-450), en-Nüket ve’l-Uyûn, Beyrut, 1971.
• Mukatil b. Süleyman (H. 150), Tefsir-i Kebir/Tefsiru’l-Mukatil (Şamile).
• Namlı, Tuncer, Kur’an Aydınlığı, Kronolojik Kur’an Meali, Ankara 2015.
• Serahsî, el-Usûl, thk. Ebu’l-Vefa el Afganî, İstanbul, 1984.
• Timur, Tüzükat-ı Timur; Timur’un Anıları, çev. Adnan Arslan, İstanbul 2010.
• İlmihal, Türkiye Diyanet Vakfı (İSAM), İstanbul, 1998.
• Zebidî, Muhıbbüddin Muhammed Murtaza el-Vasıtî, Tâcü’l-Arus, min Ce-vahiri’l-Kamus, Beyrut, 1994.
• Zemahşerî, Carullah Mahmud bin Ömer (H. 528), el-Keşşaf an Hakaik’ı-Ğavamidı’t-Tenzil ve Uyun’il-ekavili fî Vücuhi’t-Tevil, Beyrut.