Fahreddîn Râzî’nin Nefs Kavramı ve Mahiyetine Yönelik Yaklaşımı

Yıl 2015, Sayı: 31, 95 - 128, 11.12.2015

Hasan Türkmen

Öz

Fahruddîn Râzî’nin (ö. 606/1209) nefs kavramı ve mahiyetine ilişkin
yaklaşımı, özellikle İslam
felsefecileri ve kelamcıların görüşlerinin bir sentezi ve uzlaştırması olarak
görülebilir. Bu anlamda o, nefsin varlığı, yaratılışı, bedenle ilişkisi ve
ölümsüzlüğü ile ilgili konularda ‘‘soyut cevher’’
teorisini savunmaktadır. Nitekim insan nefsini ‘‘ben’’ ile aynı gören Râzî, nefsin bedenden farklı bir cevher
olduğunu da kabul etmektedir.

Ona göre yaratılmış varlıkların mahiyeti zatından
öncedir. Şu halde mahiyet olarak önceden mevcut olan nefs, cevher ve arazdan oluşan bedenle ilişki içerisine
girmektedir.  Bu ilişki sonucunda o,
bedeni kendine vasıta kılmaktadır. Bu makalede Râzî’nin genel düşünce sistemi
çerçevesinde ele aldığı nefs kavramı ve mahiyetine yönelik yaklaşımı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Nefs, cismânîlik, nefs-beden İlişkisi, nefsin ölümsüzlüğü, soyut cevher oluşu, tenasüh

Approach of Fakr al-Dîn al-Râzî to the Concept and Nature of The Nafs

Öz

Râzî’s (d. 606/1209) aproach regarding concept
and nature of the nafs expecially
can accepted as a synthesis and syncretize of Islamic philosophers and theologians. In this
sense he defends teory of ‘‘Intangible of the essence’’
with regard to existence and creation
of the nafs, the relationship between the nafs and the body and immortality of
the nafs. Likewise according to Râzî, when a person says ‘‘I’’, corresponds to his nafs, he accepted
the body and the nafs are two different essences.

According to him, nature of the created beings
before coming to self of them. Now then
the nafs which exist in advance as a nature,
has began a relation with the body consisting
of physical essence and symptoms. As a result of this relationship the nafs has
made its own means . In this article will be examined Râzî’s aproach about to concept and nature of the nafs, who has
deal with in the framework of the general system of thought him.

Anahtar Kelimeler

the nafs, consisting of the substance, the relationship between the nafs and the body, immortality of the nafs, consisting of intangible of the essence, transmigration of the soul

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk, Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları, 11. bs., 2011. Aristoteles, Ruh Üzerine, çev: Zeki Özcan, İstanbul: Alfa Yayınları, 1. bs., 2001.
• Cevad, Ali, el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab kable’l-İslam, Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melayin, tsz.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammad el-Farabî, es-Sıhah Tacu’l-Luga ve Sıhahu’l-Arabiyye, thk: Ah- med Abdulgafur Attar, Kahire: Matbaatu Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1982.
• Cürcanî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevâkıf, İstanbul: Daru’l-Tıbaati’l-Âmire, 1311.
• Cüveynî, İmamu’l-Harameyn Ebu’l-Meâlî Abdulmelik, el-İrşad ila Kavatii’l-Edilleti fi Usûli’l-İ’tikâd, thk: Es’ad Temim, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1. bs., 1985.
• Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, İstanbul: MÜİFVY, 3. bs., 2012.
• el-İsfehânî, Ragıb el-Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredat fi Garibi’l-Kur’an, çev: Komisyon, 2. bs., İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, Makalatu’l-İslamiyyîn ve’htilafu’l-Musallîn, thk: Muhammed Muh- yiddîn Abdulhamid, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1990.
• Feyruzabadî, Mecduddin Muhammed b. Ya’kub, el-Kamusu’l-Muhît, Beyrut: Müesesetu’r-Risale, 1993.
• İbn Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman, Nevâsihu’l-Kur’an, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İl- miyye, tsz.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman b. Cinnî el-Mevsılî, el-Hasais, nşr: Muhammed Ali Neccar, Kahire. el-Mektebetü’l-İlmiyye, tsz.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Faris, Mu’cemu Mekayisi’l-Luga, thk: Abdüsselam Muhammed Harûn, Mısır: Daru’l-Cîl, 1969.
• İbn Fûrek, Ebu Bekr Muhammed b. Hasen, Mücerredü Makalati’ş-Şeyh Ebu’l-Hasen el-Eş’arî, tah: Gimaret Daniel, Beyrut: Daru’l-Meşrık, 1987.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemaluddîn b. Mükrim, Lisanu’l-Arab, thk: Haşim Hamid eş-Şazelî, Bey- rut: Daru’s-Sadr, 1994.
• İbn Sînâ, el-İşarât ve’t-Tenbihât, thk: Süleyman Dünya, Beyrut: Müessesetü’n-Nu’man, 1992.
• fi Ma’rifeti’n-Nefsi’n-Nâtıka ve Ahvâluha (en-Nefsü’l-Beşeriyye inde İbn Sînâ içerisinde), nşr: Albert Nâder Nasrî, Beyrut: Daru’l-Meşrık, 1992.
• Kitabü’n-Necât, thk: Macit Fahri, Beyrut: Daru’l-Afâki’l-Cedîde, 1. bs., 1985.
• Risale fi’n-Nefs ve bekâuha ve Meâdüha (Resâil İbn Sînâ içerisinde), nşr: Hilmi Ziya Ülken, İstan- bul: İbrahim Horoz Matbaası, 1935.
• Şifa en-Nefs, thk: Mahmud Kasım, byy., tsz.
• Kaya, Mahmut, İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, İstanbul: 1983.
• Kindî Felsefî Risaleler, İstanbul: Klasik Yayınlar, 2002.
• Kindî, Ebu Yûsuf Ya’kub b. İshak, el-Kavl fi’n-Nefs (Resail el-Kindî el-Felsefiyye içinde), thk: Abdul- hâdî Ebu Rîde, Mısır: 1950.
• fi Hudûd el-Eşya ve Rusumiha (Resail el-Kindî el-Felsefiyye içinde), thk: Abdulhâdî Ebu Rîde, Mısır: 1950.
• Koç, Turan, Ölümsüzlük Düşüncesi, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Kusta b. Luka, Kitabü’l-Fark beyne’r-Rûh ve’n-Nefs (Resâil İbn Sînâ içinde), nşr: Hilmi Ziya Ülken, İstanbul: İbrahim Horoz Matbaası, 1935.
• Olguner, Fahreddîn, Üç Türk Mütefekkiri ‘‘İbn Sînâ, Fahreddîn Râzî, Nasîruddîn Tûsî’’ Düşüncesinde Varoluş, 3. bs., İstanbul: 2001.
• Platon, Phaidon, çev: Ahmet Cevizci, İstanbul: Gündoğan Yayınları, 1995.
• Timaios, çev: Erol Güney- Lütfi Ay, 2. bs., İstanbul: MEB Yayınları, 1997.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, el-Erbaûn fi Usûli’d-Dîn, thk: Ahmed Hicazî es-Saka, Ka- hire: 1986.
• el-Metalibu’l-Âliyye mine’l-İlmi’l-İlahî, tah: Ahmed Hicazî es-Saka, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, I. Baskı, 1987.
• en-Nefs ve’r-Rûh ve Şerhu Kuvahüma fi İlmi’l-Ahlâk, thk: Muhammed Sagîr Hasen el-Ma’sûmî, İslamâbâd: Matbuatu Mâhedi’l-Ebhasi’l-İslamiyye, 1968.
• Mealimu Usûli’d-Dîn, nşr: Tâhâ Abdurraûf Suad, Kahire: Mektebetü’l-Külliyati’l-Ezheriyye, tsz.
• Mebahisu’l-Meşrikiyye, thk: Muhammed Mu’tasımbillah el-Bağdadî, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1990.
• Mefatihu’l-Gayb, nşr: Halil Muhyiddîn el-Meys, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1993.
• Muhassal, nşr: Tâhâ Abdurraûf Sa’d, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1984.
• Mülahhas fi’l-Mantık ve’l-Hikme, Süleymaniye Kütüphanesi, Damat İbrahim Paşa, No: 827.
• Nihâyetü’l-Ukûl ve Dirâsetü’l-Usûl, Süleymaniye Kütüphanesi, Yeni Cami, No: 759.
• Şerhu’l-İşarât ve’t-Tenbihât, Matbaatu’l-Âmire, Beyrut: tsz.
• Şerhu Uyuni’l-Hikme, thk: Ahmed Hicazî es-Saka, Tahran: Müessesetü’s-Sâdık, 1373.
• İslam İnancının Ana Konuları, çev: Nadim Macit, Erzurum: 1996. Tahanevî, Muhammed Ali, Keşşafu Istılahatü’l-Fünûn ve’l-Ulum, Beyrut: 1996.
• Topaloğlu Bekir- Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, 4. bs., İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Tûsî, Muhammed b. el-Hasen, et-Tıbyan fi Tefsiri’l-Kur’an, nşr: Ahmed Habib Kâsîr el-Âmilî, Ne- cef: 1385.
• Yar, Erkan, Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu, Ankara: Ankara Okulu Yayın- ları, 2000.
• Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed, Tacu’l-Ârus min Cevahiri’l-Kâmus, thk: Muhammed Tanahî, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1976.