Basit ve Mürekkeb Kavramları Açısından İbn Sina’da Tevhid

Yıl 2015, Sayı: 30, 133 - 144, 15.05.2015

Mehmet Murat Karakaya

Öz

Vahye ve nübüvvete dayalı
Din’in en temel kavramı Tevhid, Din’in bütün anlam alanlarına ve insanın zihin
dünyasına yön vermektedir. Tevhidi esas almayan hiçbir düşüncenin, fikriyatın
Din temelinde bir karşılığı yoktur. Bu nedenle İslam alimleri ve mütefekkirleri
Tevhid’i en başat kavram olarak düşünce sistemlerinin merkezine
yerleştirmişlerdir. Bir İslam filozofu olan İbn Sina da oluşturduğu felsefeyi,
Zat-ı Mutlak ve Vacibu’l Vücud Allah Teala’nın birliğini esas alan Tevhid
düşüncesi üzerine bina etmiş; Tevhide gölge düşürecek bütün fikriyatlara karşı
çıkarak, Allah Teala’nın zatına yönelik şirk unsurlarını ortadan kaldırmaya yönelik
bir mücadele vermiştir. Bu çerçevede, İbn Sina’nın felsefi argüman ve
kavramlarla ortaya koymaya çalıştığı ve “genel kavramların ilkinin, yani varlık
ve birliğin bilgisi, en üstün
bilinenlerin en üstününe yani Yüce
Allah’a ve ondan sonraki sebeplere dair en üstün bilgi, Allah’ı bilmenin bilgisi, diye
tanımladığı” Felsefe-i Ûlâ içerisinde Tevhid esasından yola çıkarak amaçladığı
şey, Zat’a yönelik dolaylı şirk anlayışlarını önlemek, Vacibu’l Vücud’u bu tür
yaklaşımlardan tenzih etmektir, denebilir. İbn Sina, külliyatının değişik yerlerinde
Tevhid anlayışına yer verdiği gibi özellikle ‘Risalet-ü’ Arşiyye’de’ ve ‘İhlas
Suresi Tefsirinde’ bu hususa özel olarak dikkat çekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tevhid, zorunlu varlık, mümkün varlık, mahiyet, ilahi basitlik, ilahi sıfatlar

Tawhid in the Thoughts of Ibn Sina

Öz

Tawhid
(The Oneness of Allah)  the relegion’s
main concept which is based on revelation and prophethood influences all the
fields of the religion’s meaning and human’s world of mind. Any thought or idea
which isn’t predicated on Tawhid doesn’t have any compensation on the basis of
the religion. For this reason, Islam Scholars and Intellectuals put the Tawhid
to the center of thought system as the main concept. Ibn Sina, an Islam
Philosopher, has founded his philosophy on Tawhid which is predicated on The
Absolute Being and Necessary Existent Allah Teala and he struggled for putting
away the elements of shirk (Polytheism) which is against the heart of the God
by objecting all the thougts casting shadow on Tawhid. In this context, it may
be told that the thing that Ibn Sina tries to express by philosophical
arguments and concepts and aims by setting off from the Tawhid foundation which
is within the First Philosophy that Ibn Sina defines as the first of general
concepts, the knowledge about the God and reasons after the God is to prevent
Shirk understanding and consider Necassary Existent to be free of such
approaches. Ibn Sina as mentioning Tawhid understandings in varios positions of
his corpus, he especially drew attention to this question in Risala al Arsiyya
and commentary of Ikhlas Sura

Anahtar Kelimeler

Tawhid, necassary being, possible being essence, divine simplicity, divine attributes

Kaynakça

• Az, Mehmet Ata, İlahi Basitlik Bağlamında Tanrı’nın Bilinebilirliği İbn Sina ve Thomas Aquinas Örneği, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2013.
• Bircan, Hasan Hüseyin, İbn Sina’da Tanrı-Evren İlişkisi, Van, 2010.
• Cevizci, Ahmet, “Basit Maddesi”, Felsefe Sözlüğü, İstanbul, 1999.
• Deniz, Gürbüz, Kelam-Felsefe Tartışmaları, Ankara, 2009, s. 133.
• Fahrettin er Razi, Tefsir-i Kebir, (Çev. Suat Yıldırım, Sadık Kılıç, Lütfullah Cebeci, C. Sadık Doğru), Ankara, 1988, c. 23.
• Güney, Ahmet Faruk, “Bir Felsefi Tefsir Örneği Olarak Ahmet Hamdi Akseki’nin İbn Sina’nın İhlas Suresi Tefsiriyle İlgili Telif Ettiği Tercüme ve Şerh”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırma-ları Dergisi, sayı. Ekim 2011.
• Güney, Ahmet Faruk, İbn Sina’dan Elmalı’ya İhlas Suresi Felsefi Tefsir Geleneği, basılmamış doktora tezi, İstanbul, 2008.
• İbnManzur, Lisanü’l Arab, Beyrut, trs. c. 3.
• İbn Arabi, Marifet ve Hikmet (Çev. Mahmut Kanık), İstanbul, 1995.
• Terkan, Fehrullah, Çatışmanın Dinamikleri Din ve Felsefe Uzlaşmazlığı Üzerine, Ankara, 2007.
• İbn Rüşd, Tehafütü’t Tehafüt (Tutarsızlığın Tutarsızlığı), Çev: Kemal Işık, Mehmet Dağ, İstanbul, 1998.
• İbn Sina, İlahiyat’ı Şifa Metafizik, (Çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), İstanbul, 2011.
• İbn Sina, Kitabu’n Necat, Beyrut, 1982.
• İbn Sina, el İşarat ve’t Tenbihat, (Çev. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli), İstanbul, 2001.
• İbn Sina, Metafizik, (Çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), İstanbul, 2011.
• İbn Sina, Kitabu’ş-şifa Oluş ve Bozuluş (Çev. Muammer İskenderoğlu), İstanbul, 2008.
• İbn Sina, “Er Risaletu’l Arşiyye fi Hakiki’t Tevhid ve İsbati’n Nübüvve” Felsefe Metinleri (Çev. Mahmut Kaya), İstanbul, 2007.
• Kutluer, İlhan, İbn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İstanbul, 2002.
• Macit, Muhittin, İbnSinada Metafizik ve Meşşai Gelenek, İstanbul, 2012.
• Maraş, İbrahim, “İbn Sina Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı” Dini Araştırmalar, Eylül-Aralık 2007, c. 10, sayı 30.
• Okumuş, Mesut, Kur’an’ın Felsefi Okunuşu İbn Sina Örneği, Ankara, 2003
• Wisnovsky, Robert, İbn Sina Metafiziği Kaynakları ve Gelişimi, (Çev. İbrahim Halil Üçer), İstanbul, 2010