Kalam and Philosophy

Yıl 2014, Sayı: 29, 7 - 25, 10.12.2014

Metin Özdemir

Öz

The relationship of theology and philosophy have
started as a result of a need that the scholars of Kalam Science feel when they
have forced to confront the intellectuals belonging to foreign systems of
cultures, beliefs and thoughts. A group who are fond of the rational
contemplation and of philosophical thought understood that they could only
defend their faith and world views against their competitors through the use of
their style and their methods in the best way. Thus, they have great interest
in the study of philosophical sciences and methods. This interest starting with
the Mu’tazila followed after al-Gazzali, the initiator of the philosophical
theology in the true sense, by a rapidly increasing trend until the period of
annotation and commentary. Then this gradually weakening relationship has come
to a standstill. Then this relationship began to become active again with the
beginning of the era of the neo Ilm al-Kalam in the early twentieth century. I
shall try in this study to assess the process in question with its important aspects and
outlines.

Anahtar Kelimeler

Kalam, philosophy, Mu’tazila, al-Gazzali, neoilm al-kalam

Kelam Felsefe İlişkisi

Öz

Kelam Felsefe ilişkisi,
Kelam İlmi ile uğraşan âlimlerin, yabancı kültürlere, inanç ve düşünce
sistemlerine bağlı olan entelektüellerle yüzleşmek durumunda kaldıklarında hissettikleri
bir ihtiyacın neticesinde başlamıştır. Aklî tefekküre ve felsefî düşünceye
yatkınlığı olan bir grup, kendi inanç ve dünya görüşlerini hasımlarına karşı
savunurken, bu işi en iyi şekilde yalnızca onların kullandıkları üslup ve
yöntemleri kullanmak suretiyle yapabileceklerini anladılar. Böylece felsefî
ilimleri ve yöntemleri araştırmaya büyük ilgi duydular. Mutezile ile başlayan
bu ilgi, gerçek anlamda felsefî kelam döneminin başlatıcısı olan Gazzâlî’den
sonra şerh ve haşiyecilik dönemine kadar trendi hızla artan bir seyir izledi.
Daha sonra bu ilişki, gittikçe zayıflayarak durma noktasına geldi. O, yirminci
yüzyılın başlarında ise, Yeni İlm-i Kelam döneminin başlamasıyla birlikte
tekrar canlanmaya başladı. Biz bu çalışmamızda, söz konusu süreci ana hatları
ve önemli yönleriyle değerlendirmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kelam, felsefe, Gazzali, Mutezile, yeni ilm-i kelam

Kaynakça

• Abdülhamid, İrfan İslâm’da İ’tikâdî Mezhepler ve Akaid Esasları, İstanbul 2012.
• Arslan, Ahmet, Hâşiye Ala’t-Tehâfüt Tahlili, İstanbul 1987.
• Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul 2003.
• Aydınlı, Osman, İslam Düşüncesinde Aklîleşme Süreci, Ankara 2001.
• el-Bâkıllânî, et-Temhîd, tahkîk: Şeyh İmâdüddin Haydar, Beyrut 1987.
• el-Belhî, ebu’l-Kâsım Kâdı Abdülcebbar, Hâkim el-Cüşemî, Fadlu’l-İtizal, tahkik: Fuâd Seyyid, Tunus 1986.
• Demirkol, Murat Tûsî’nin İbn Sina Savunması, Ankara 2010.
• el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan İlk Dönem İslam Mezhepleri (Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilafu’l-Musallîn), çev. M. Dalkılıç, Ö. Aydın, İstanbul 2005.
• el-Feyûmî, Muhammed İbrahim el-Mu’tezile (Tekvînu’l-Akli’l-Arabî), Kahire 2002.
• al-Gazzalî, Ebû Hâmid, İtikad’da Orta Yol, çev. Kemal Işık, Ankara 1971.
• al-Gazzalî, Ebû Hâmid, Mi’yâru’l-İlm fi’l-Mantık, şerh: Ahmed Şemsüddin, Beyrut 1990.
• al-Gazzalî, Ebû Hâmid, el-Mustasfâ (İslam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi), çev.Yunus Apaydın, Kayseri 1994.
• İbn Haldun, Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, İstanbul 1989.
• İbn Nedim, Fihrist, tahkik: Rıza-Teceddüd, Tahran 1971.
• el-İmâm Yahya b. el-Hüseyin, er-Raddü alâ Ehli’z-Zeyğ mine’l-Müşebbihîn, Rasâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd, tahkik: Muhammed Ammara, Mısır 1971.
• Kutluer, İlhan, İbn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İstanbul 2002.
• el-Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, çev. Bekir Topaloğlu, Ankara 2002.
• el-Mu’tik, Avvâd b. Abdullah el-Mu’tezile ve Usûluhumu’l-Hamse ve Mevkıfu Ehli’s-sünne minhâ, Riyad 2001.
• en-Neşşar, Ali Sami, İslâm’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu, çev. Osman Tunç, İstanbul 1999.
• er-Razî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Kelama Giriş (Muhassal), çev. Hüseyin Atay, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• er-Rassî, el-Kâsım, Kitâbu Usûli’l-Adl ve’t-Tevhîd, Rasâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd, tahkik: Muhammed Ammara, Mısır 1971.
• Şerif, M. M., İslam Düşüncesi Tarihi, Türkçe baskı editörü, Mustafa Armağan, İstanbul 1990.
• Wolfson, Austryn, Kelâm Felsefeleri, çev. Kasım Turhan, İstanbul 2001.