The Religious Education-Oriented Activities of DITIB in the Context of the Contributions to the Muslim Community in Germany

Yıl 2019, Sayı: 39, 259 - 282, 20.09.2019

Emre Şimsek

https://doi.org/10.5281/zenodo.3456847

Öz

Germany,
which went on to close the labor gap after the Second World War with guest
labor agreements, has also made agreements with some European countries as well
as countries with a large Muslim population such as Turkey, Morocco and
Tunisia. As
a result of the employment agreements, many Muslims emigrated to Germany and
there was a significant Muslim presence in Germany that developed dynamically.

Immigrant
workers have problems in many subjects such as harmony, belonging, identity,
alienation and discrimination arising from their presence in a society where
they are foreigners and these problems have led them to develop tighter
attitudes and to organize associations among themselves. In particular, due to
the economic crisis in 1973, many immigrants decided to settle in Germany
permanently and took their families with them by taking advantage of the family
reunification process, which led to the acceleration of the organization
process and the establishment of many mosque associations. These associations,
usually based in places of worship, merged in the process and formed regional
associations, federations and upper roof organizations.

The Turkish -
Islamic Union for Religious Affairs (DITIB - Turkisch Islamische Union der
Anstalt für Religion e.V.), one of the most important roof organizations in
Germany, was founded in Cologne in 1984, today, it is the largest
non-governmental organization in Germany with nearly 900 member associations. The focus
of the activities carried out by DITIB is on religious education and the planning,
coordination and preparation processes of these activities are carried out by
DITIB Directorate of religious services and Religious Education Practices and
DITIB Directorate of Educational Research and Publication services. The
prepared programs and planned activities are carried out in the mosques of
DITIB through religious officials appointed by DIB (Directorate of Religious
Affairs)

In this study, DITIB, which carries out religious education activities for
the Muslim community in and outside mosques in Germany, focuses on pre-school
education activities, Qur’an and religious
information courses for primary and secondary students, studies for Youth,
Guidance and counseling services, studies for students who have completed
theological education in Germany, seminars for students who have completed
Theological (İlahiyat) education in Germany, International Theological Program.

DITIB
provides religious education services for almost all age groups. Kindermoschee,
values education program for pre-school children; Bed-i Bes­mele program
planned to improve the sense of belonging of children starting their
educational life; Qur’an and Religious Studies courses are organized to meet
the basic religious educational needs of primary and secondary school children.
In recent years, the conduct of religious education activities in classrooms
equipped in the school style and according to a curriculum similar to formal
educational institutions has contributed significantly to the importance and
qualification of religious education activities.

Activities such as Youth Talks, Values Education
Program and Education Umrah are carried out for young people within DITIB. With
these programs, young people should be aware of their beliefs and worship, to
maintain their mental, physical and mental health, to adopt the mosque as a
source of true religious knowledge, to preserve their religious, moral and
national identities, and to be knowledgeable, it is aimed to contribute to
their place in society as moral and virtuous individuals.

Religious counseling and spiritual guidance
services are well-needed today, with a wide range of workspaces, such as
prisons, hospitals, elderly homes, addiction treatment centers, and various
organizations where care services are carried out. DITIB, which carries out
successful services in this important field of Service, continues to work both
in the preparation of a training program on Islamic spiritual guidance and in
the training of experts who will carry out consultancy and guidance services.

One of the notable works of DITIB, which continues its work towards all Muslims
in Germany, is the seminars organized for muhtadis (converts to Islam). The seminars
organized to address the lack of information on the subjects they need are
aimed to enable the converts to learn the basic principles of their new religion
from authentic sources and to reach a level where they may read the Qur’an.

The
International Theology (Ilahiyat) Program, which was established in 2006 with
the cooperation of the Directorate of Religious Affairs and DITIB to provide
qualified human resources to meet the needs of the Muslim community in Germany,
is of great importance in terms of training of religious officials in Turkish
and German languages. UIP students who have studied in Turkey under the program
are employed as “contracted Religious clerics” in other European countries,
especially in Germany, after successfully completing their theological
education.

Another important work
that DITIB has performed is educati­onal/financial assistance for students
studying at universities. In order to educate qualified Muslim scholars and to
support Islamic studies, DITIB provides educational assistance to
undergraduate, graduate and doctoral students studying at various universities
in Turkey and Germany. In addition, DITIB is working to meet the housing needs
of the students through the student houses it has opened within the DITIB
associations in the regions where there are theological centers in Germany.

DITIB, which enriches its services for religious
education with its broadcasting services, carries out important studies in the
field of religious education in Germany with its works prepared in accordance
with the society, the religious education process of the mosque and the
academic community. DITIB carries out translation activities as well as original
bilingual publications and continues its publishing activities under the
supervision of Directorate of Educational Research and Publishing Services. In
addition, the specialized library, which is opened in the headquarters
building, provides access to basic resources for researchers working in the
field of Islamic Theology in Germany.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Germany, DITIB Education, Religious Education in Germany, DITIB Activities

Almanya’daki Müslüman Topluma Katkıları Bağlamında DİTİB’in Din Eğitimine Yönelik Faaliyetleri

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluşan işgücü açığını
misafir işgücü alım anlaşmalarıyla kapatma yoluna giden Almanya, bazı Avrupa
ülkelerinin yanında Türkiye, Fas ve Tunus gibi Müslüman nüfusun yoğun olduğu ülkelerle de anlaşmalar yapmıştır. Yapılan istihdam anlaşmaları neticesinde çok sayıda
Müslüman Almanya’ya göç etmiş ve Almanya’da
dinamik gelişim gösteren belirgin bir Müslüman varlığından söz edilmeye
başlanmıştır.

Göçmen işçilerin yabancı oldukları bir toplumda bulunmalarından
kaynaklanan uyum, aidiyet, kimlik, yabancılaşma ve ayrımcılık gibi pek çok
konuda problemler yaşamaları, onların daha sıkı tutumlar geliştirmelerini ve
kendi aralarında dernekler kurarak örgütlenmelerini beraberinde getirmiştir. Özellikle 1973 yılındaki ekonomik
kriz sebebiyle yabancı iş gücü istihdamının durdurul­ması üzerine pek çok göçmenin kalıcı olarak
Almanya’ya yerleşmeye karar vermesi ve aile birleşimi sürecinden yararlanarak
ailelerini de yanlarına almaları, örgütlenme sürecinin hızlanmasına
ve pek çok cami derneğinin kurulmasına sebep olmuştur. Genellikle ibadethane
merkezli kurulan bu dernekler ilerleyen süreçte birleşerek bölge birliklerini,
federasyonları ve üst çatı örgütlerini oluşturmuşlardır.

Almanya’daki çatı örgütlerinin en önemlilerinden birisi
olan ve kuruluşu 1984’te Köln’de gerçekleştirilen Diyanet İşleri Türk İslam
Birliği (DİTİB - Turkisch Islamische
Union der Anstalt für Religion e.V.), günümüzde 900’e yakın üye derneği
ile Almanya’daki en büyük sivil toplum örgütü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
DİTİB’in yürüttüğü faaliyetlerin ağırlık noktasını
din eğitimine yönelik çalışmalar teşkil etmekte ve bu faaliyetlerin planlanma, koordinasyon ve hazırlık
süreçleri, DİTİB Din
Hizmetleri ve Din Eğitimi Uygulamaları Müdürlüğü ve DİTİB Eğitim
Araştırma ve Yayın Hizmetleri Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Hazırlanan programlar ve yapılması planlanan faaliyetler, DİTİB camilerinde DİB tarafından
görevlendirilen din görevlileri vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir.

Bu çalışma da, Almanya’daki
Müslüman topluma yönelik cami içi ve dışı alanlarda
din eğitimi faaliyetleri yürüten
DİTİB’in; okul öncesi eğitim çalışmaları, ilk ve orta öğretim düzeyindeki
öğrencilere yönelik Kur’an-ı Kerim ve dini bilgiler kursları, gençlere yönelik
çalışmalar, rehberlik ve danışmanlık hizmetleri, mühtedilere yönelik
çalışmalar, Almanya’da ilahiyat eğitimini tamamlayan öğrencilere yönelik
hazırlanan seminerler, Uluslararası İlahiyat Programı, yükseköğrenim gören
öğrencilere yönelik yardım çalışmaları ve yayın faaliyetleri konu edilmektedir.

DİTİB, hemen hemen her yaş gurubuna
yönelik din eğitimi hizmeti sunmaktadır. Okul öncesi çocuklara yönelik olarak Kindermoschee değerler eğitimi programı; eğitim
hayatına başlayan çocukların aidiyet duygularını geliştirmek üzere planlanmış Bed-i Besmele programı; ilk ve orta
öğretim düzeyindeki çocukların temel dini eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere
Kur’an-ı Kerim ve Dini Bilgiler Kursları düzenlenmektedir. Son yıllarda, din
eğitimi faaliyetlerinin okul tarzında donatılan sınıflarda ve örgün eğitim
kurumları benzeri bir müfredata göre yürütülmesi, din eğitimi faaliyetlerinin
ehemmiyet ve nitelik kazanmasına önemli katkılar sağlamaktadır.

 DİTİB bünyesinde gençlere
yönelik olarak Gençlik Sohbetleri, Değerler
Eğitimi Programı ve Eğitim Umresi gibi faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Söz
konusu programlarla gençlerin, inanç
ve ibadet konularında bilinçlen­di­ri­lerek akıl, beden ve ruh sağlıklarını
muhafaza etmeleri, sahih dini bilgi kaynağı olarak camiyi benimsemeleri, dini,
ahlaki ve milli kimliklerini muhafaza etmeleri ve bilgili, ahlaklı, erdemli
bireyler olarak toplumda yer edinmelerine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Dini danışmanlık ve manevi rehberlik hizmetleri, günümüzde oldukça ihtiyaç duyulan
ve hapishane, hastane, yaşlılar yurdu,
bağımlılık tedavi merkezleri, bakım hizmetlerinin yürütüldüğü çeşitli
kuruluşlar gibi geniş bir çalışma alanına sahip olan bir hizmet dalıdır. Bu önemli
hizmet alanında başarılı
hizmetler yürüten DİTİB, hem İslami Manevi Rehberlik konusunda bir eğitim
programının hazırlanması, hem de danışmanlık ve rehberlik hizmetlerini
yürütecek uzman kişilerin eğitilmesi ve yetiştirilmesi konularında
çalışmalarını sürdürmektedir.

Almanya’daki bütün Müslümanlara
yönelik çalışmalarını sürdüren DİTİB’in, kayda değer çalışmalarından birisi de
mühtedilere yönelik düzenlenen seminerlerdir. İhtiyaç duydukları konulardaki bilgi eksikliklerini gidermek
amacıyla düzenlenen seminerlerle
mühtedilerin, yeni dâhil oldukları dinin temel esaslarını sahih kaynaklardan
öğrenmeleri ve Kur’an-ı Kerim’i okuyabilecek bir seviyeye ulaşmaları
hedeflenmektedir.

Diyanet İşleri Başkanlığı ve
DİTİB iş birliğiyle Almanya’daki
Müslüman toplumun gereksinimlerine cevap verebilecek nitelikli insan kaynağının
yetiştirilmesi amacıyla 2006 yılında
hayata geçirilen Uluslararası İlahiyat Programı, Türkçe ve Almanca dillerine
vakıf din görevlilerinin yetiştirilmesi bakımından büyük önem
taşımaktadır. Program kapsamında Türkiye’de
öğrenim gören UİP öğrencileri,
ilahiyat eğitimini başarıyla tamamlamalarının ardından DİB bünyesinde
Almanya başta olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde “sözleşmeli din görevlisi”
statüsünde istihdam edilmektedirler.

DİTİB’in gerçekleştirdiği önemli çalışmalardan bir
diğeri, üniversitelerde öğrenim gören öğrencilere yönelik eğitim yardımlarıdır.
Nitelikli Müslüman ilim adamlarının yetişmesini sağlamak ve İslâmî
araştırmaların yapılmasını desteklemek amacıyla DİTİB, Türkiye’nin ve
Almanya’nın çeşitli üniversitelerinde öğrenim gören lisans, yüksek lisans ve
doktora düzeyindeki öğrencilere eğitim yardımları yapmaktadır. Ayrıca DİTİB,
Almanya’daki ilahiyat merkezlerinin bulunduğu bölgelerdeki DİTİB dernekleri bünyesinde açtığı öğrenci evleriyle,
öğrencilerin barınma ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik de çalışmalar
yürütmektedir.

Din eğitimine yönelik
hizmetlerini yayın hizmetleriyle de zenginleştiren DİTİB gerek topluma gerek cami din
eğitimi sürecine gerekse de akademik camiaya uygun düzeyde hazırladığı
eserlerle Almanya’da din eğitimi alanında önemli çalışmalar yürütmektedir. İki
dilli olarak hazırlanan özgün yayın çalışmalarının yanı sıra tercüme
faaliyetleri de gerçekleştiren DİTİB, yayın faaliyetlerini Eğitim Araştırma ve Yayın Hizmetleri Müdürlüğü uhdesinde sürdürmektedir. Ayrıca genel merkez binasında hizmete açılan ihtisas kütüphanesi, İslam ilahiyatı alanında Almanya’da çalışan
araştırmacılara temel kaynaklara ulaşma imkânı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

DİTİB Eğitim, UİP, Almanya Din Eğitimi, Din Eğitimi, Almanya, DİTİB Faaliyetler

Kaynakça

• Almanya Bülteni. “Okula duayla başladılar”. Erişim: 16 Haziran 2019. https://www.almanyabulteni.de/egitim/okula-duayla-basladilar.
• Baliç, İsmail. “Almanya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt: 520-522. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Bertelsmann Stiftung. Almanya’daki Müslümanlarda Dindarlık. Osnabrück: Dom Medien GmbH, 2008.
• Bundesministerium des Innern. “Almanya’daki Müslüman Yaşam Şekli”. Erişim: 28 Ağustos 2019. https://www.bamf.de/Sha¬red¬Docs/An-lagen/DE/Downloads/Infothek/Sonstige/muslimisches-leben-kurz-fassung-tuerkisch.pdf?__blob=publicationFile
• Caritas. “Die Caritas in Deutschland und weltweit”. Erişim: 14.05.2019. https://www.caritas.de/diecaritas/wofuerwirstehen/
• Coştu, Yakup - Ceyhan, M. Akif. “DİTİB’in Din Eğitimi Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/1 (2015): 39-51.
• Çelik, Celaleddin. “Almanya’da Türkler: Sürekli Yabancılık, Kültürel Çatışma ve Din”. Milel ve Nihal Dergisi 5/3 (2008): 105-142.
• Deutsche Islam Konferenz. “Almanya’daki Müslümanların Tarihi”. Erişim: 10.05.2019. http://www.deutsche-islam-konferenz.de/DIK/TR/-Magazin/Lebenswelten/ZahlenDatenFak¬ten/GeschichteIslam/ges-chichteislam-node.html
• Deutsche Welle. “Almanya kendi imamını yetiştirecek”. Erişim: 2 Mayıs 2018. http://www.dw.com/tr/almanya-kendi-imam%C4%B1n%C4%B1-yeti%C5%9Ftirecek/a-5312303
• Deutsche Welle. “Berlin DİTİB-Ankara ilişkisinden rahatsız”. Erişim: 28 Haziran 2019. https://www.dw.com/tr/berlin-ditib-ankara-ili%C5%9Fkisinden-rahats%C4%B1z/a-43276940
• Deutsche Welle. “DİTİB ile Ankara arasındaki mali bağ kesilebilir mi?”. Erişim: 28 Haziran 2019. https://www.dw.com/tr/ditib-ile-ankara-aras%C4%B1ndaki-mali-ba%C4%9F-kesilebilir-mi/a-46527070
• Deutsche Welle. “DİTİB'den istifalarda ‘Ankara’ faktörü”. Erişim: 28 Haziran 2019. https://www.dw.com/tr/ditib-ile-ankara-aras%C4%B1ndaki-mali-ba%C4%9F-kesilebilir-mi/a-46527070.
• Diakonie. “Über uns”. Erişim: 14.05.2019. https://www.diakonie.de/
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Bed’i Besmele Rehberi. Köln: DITIB Verlag, 2016.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Camiye Gidiyorum 1. Köln: DITIB Ver-lag, 2017.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Camiye Gidiyorum 2. Köln: DITIB Ver-lag, 2018.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Faaliyet Raporu 2014. Köln: 2014.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Faaliyet Raporu 2019. Köln: 2019.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Kur’an-ı Kerim ve Dini Bilgiler Kursları Uygulama Esasları 2018-2019. Köln: 2019.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. Kur’an-ı Kerim ve Dini Bilgiler Öğretim Programı. Köln: DITIB Verlag, 2017.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “Amaç ve Hedefler”. Erişim: 1 Mayıs 2018. http://www.ditib.de/default1.php?id=5&sid=10&lang=en
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “DİTİB Akademisi ‘2015 Uygulamalı Din Hizmetleri 3. Dönem’ Programı Başladı”. Erişim: 26 Ağustos 2019. http://ditib.de/detail2.php?id=928&lang=en
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “DİTİB Lalezar Anaokulu 16 Eylül’de Mannheim’da açılıyor”. Erişim: 27 Haziran 2019. http://www.ditib.de/detail2.php?id=746&lang=en
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, DİTİB gençliğiyle Uhud’da buluştu”. Erişim: 25 Haziran 2019. http://www.ditib.de/detail2.php?id=1189&lang=en
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “İslami Manevi Rehberlik”. Erişim: 25.05.2019. http://www.ditib.de/default1.php?id=6&sid=2&lang=en.
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği, DİTİB. “Öğrencilere Yönelik Eğitim Umresi Devam Ediyor”. Erişim: 25 Haziran 2019. http://www.di-tib.de/detail2.php?id=1115&lang=en
• Diyanet TV. “Diyanet’in Değerler Eğitimi”. Erişim: 16 Haziran 2019. https://www.youtube.com/watch?v=N6UTN1UBZxM
• Dresske, Stefan. Sterben im Hospiz - Der Alltag in einer alternativen Pflegeeinrichtung. Frankfurt: Campus Verlag GmbH, 2005.
• Erşahin, İsmail. “Bir Diyanet Projesi Olarak UİP”. Diyanet İlmî Dergi 51/2 (2015): 125-146.
• Ethno-Medizinisches Zentrum e. V. Hospis ve Palyatif Bakım Hizmeti. Hannover: Unidruck, 2016.
• Fowid. “Kindertagesstätten öffentlicher und freier Träger 2017”. Erişim: 19 Haziran 2019. https://fowid.de/meldung/kindertagesstaetten-oeffentlicher-und-freier-traeger-2017
• Gemici, Nurettin. “Uluslararası İlahiyat Projesi ve Diyanet İşleri Türk- İslam Birliği’nin Almanya’daki Din Hizmetlerine Katkısı”. Değerler Eğitimi Dergisi 12/30 (2015): 181-211.
• Gencer, Mustafa. Almanya’da Türkler ve İslâm. Bursa: Akademi Yayınları, 2014.
• Gorzewski, Andreas. Die Türkisch-Islamische Union im Wandel. Wiesbaden: Springer Verlag, 2015.
• Hamuroğlu, Alp. Alman İslamı. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2002.
• Karlsruhe Din Hizmetleri Ataşeliği. “Almanya da Bir Geleneğimiz Daha Yaşatılıyor”. Erişim: 12 Haziran 2019. https://www.karlsruhedina-taseligi.com/haberler/bedi-besmele/
• Lemmen, Thomas. Islamische Organisationen in Deutschland. çev. Süheyla Ababay. Bonn: Friedrich Ebert Stiftung, 2000.
• Pew Research Center. “5 facts about the Muslim population in Europe”. Erişim: 27Ağustos 2018. http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/11/29/5-facts-about-the-muslim-population-in-europe/
• Stegemann, Ursula Spuler. Muslime in Deutschland. Freiburg: Herder Verlag, 2002.
• Türkdoğan, Orhan. Batı Almanya’da Türk İşçilerinin Sosyo Ekonomik Yapısı. İstanbul: Dede Korkut Yayınları, 1977.
• Uçar, Bülent. Imamausbildung in Deutschland: Islamische Theologie im europäischen Kon-text. Göttingen: V&R Unipress, 2010.
• Unat, Nermin Abadan. Bitmeyen Göç: Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yuttaşlığa. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Uslu, Nurullah. Almanya’daki Müslüman Gençlerin Camilerden Beklentileri. Münih: Grin Verlag, 2013.
• Yerkazan, Hasan. “Öğrencilerin Gözüyle Almanya’da Cami Dersleri”. Diyanet İlmî Dergi 53/2 (2017): 175-209.
• Yılmaz, Ömer. “Almanya’da DİTİB Camilerinde Hafta Sonu Uygulanan Kur’an Kurslarının Kısa Bir Analizi - Hamburg Örneği”. Diyanet İlmî Dergi 49/1 (2013): 123-143.
• Youtube. “Avrupa’da Ramazan 17.05.2019”. Erişim: 20.05.2019, https://www.youtube.com/watch?v=6y0FBc3zk90
• Youtube. “Avrupa’da Ramazan 17.05.2019”. Erişim: 20.05.2019, https://www.youtube.com/watch?v=6y0FBc3zk90
• Yükleyen, Ahmet – Kuru, Ahmet T. Avrupa’da İslâm, Laiklik ve Demokrasi. İstanbul: TESEV Yayınları, 2006.
• Zwst. “Wir über uns”. Erişim: 14.05.2019. https://www.zwst.org/de/zwst-ueber-uns/