Colors in Arabic Lexicology

Yıl 2020, Sayı: 41, 757 - 774, 20.09.2020

Hasan Selim Kıroğlu

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.764352

Cited By: 2

Öz

Colors are one of the most important phenomena allowing the man to recognize the world and communicate with the beings around it. Color is one of the main arguments shaping our world, allowing us to relate to the environment in which we exist, and me-diate in perceiving the environment. It is necessary to review the Arabian history, poet-ry and literature, not only to understand the Arabian perception or Arabian values, but also the old poems of the society in which the Qur’an was revealed. In addition to colors, images and connotations used in ancient Arabic poetry, it is also worth knowing the characteristics of the phenomenon of color in the Arabic culture. We can read the social codes from the old Arabian Jahiliyya period with the phenomenon of color, and thus understand how it affects the Arabian people and society. We believe that one way to understand the Qur’an, which has influenced the world both in terms of religion and in political context, is to understand the old Arabian poetry. Even when viewed only in this way, we see how important colors can be on people and society. When we think that the old Arabian poetry is a result of the cultural accumulation of ancient Arabian peoples, it is understood that the legacy they carry to future generations acts as a bridge. 

It should be seen that, just as the life format offered by the desert, which is indis-pensable to the ancient new Arabian peoples, had an effect on the mind, memory and perception of those who live on it, the colors might have such an effect on this life for-mat as well. If it is seen that the means that is called “language” in human life is essen-tial to communication, the same things must be considered for colors. The language is essential for communication, and so is the color. It is known that the means which is called “language” is not only a grammatical series but a mystery turning around the mind, letters and words. Then it turns into a ghost coming out of the mouth and turning into magical expressions, sometimes in the form of a tool that can lead to peace and sometimes war. No doubt, colors are a magical power in the mystery of language. Lan-guage and color are like two twins almost intertwined. We must not think colors mute, and language without color phenomenon. 

The most important message of the Qur’an, which affected Arabs in specific terms and the entire humanity in general, is conveyed in language. They even have special readers for this. When language conveys a message to humanity, it also reveals the coding in the conceptual world of linguistic owners, one of which is the color phenome-non. One of these codes is the color phenomenon. Colors have the potential to create a magical and spiritual effect in them. Based on this, it is useful to examine the cultural structure and the language of a society, and to deal with the concepts related to the color world of that specific society. The cultural codes carrying the past to the future also in-clude the symbolic structures of colors. In Arabian society, it is known that colors include social, religious and philosophical meanings when they describe expressions of time. When the fact that the Qur’an, which was revealed to be understood by a large human population was expressed in the Arabic language, it is seen that the colors in the Arabian society structure are used to express the feelings like sadness, joy, sincerity, charity, which is a means of purpose and agreement in the cultural structure. Because traditional acceptances are at the heart of many of our habits about colors today, it is necessary to argue that it is not right to pass this aspect of the Arabian people. Considering the fact that there are traditional acceptances make up many of our habits regarding colors, it must be argued that this aspect of Arabian people must not be underestimated. These traditions once again demonstrate the value of the information needed to learn when we connect the old to the new. When the language and culture relationship is examined, we also need to consider the color from the cultural codes. In this respect, our article will focus on the cultural codes of language, the perceptions of color of Arabian society from history to our present day, and the political, social, material and spiritual meanings gained by colors in Arabian-Islamic culture.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Word, Existence, Color, Culture

Arapçanın Söz Varlığında Renk

Öz

Renkler, insanın dünyayı tanımasını ve çevresindeki varlıklarla iletişime geçmesini sağlayan en önemli olgulardandır. İnsanın var olduğu ortam ile ilişki kurmasını sağlayan, çevresini algılamaya aracılık eden, varlık dünyamızı şekillendiren temel argümanlardan biri de renktir. Yalnızca Arap algısını ya da Araplara ait değerleri anlamak için değil Kur’an’ın indiği toplumun eski şiirlerinden başlamak üzere Arap tarihini, şiirini, edebiyatını da bu bakımdan gözden geçirmek gerekir. Eski Arap şiirinde kullanılan renk, imge ve çağrışımların yanı sıra Arap kültüründe renk olgusuna ait özellikleri bilmekte fayda vardır. Eski Arap Cahiliye dönemine ait toplumsal kodlamaları renk olgusu üzerinden okuyup Arap insanı ve toplumunu nasıl etkilediğini anlayabiliriz. Dünyayı gerek din ve gerek siyasi bağlamda etkilemiş olan Kur’an-ı Kerim’i anlamanın bir yolunun da eski Arap şiirini anlamaktan geçtiğini düşünmekteyiz. Sadece bu yönden bakıldığında bile renklerin insan ve toplum üzerinde ne kadar önemli bir etkisi olabileceğini görmekteyiz. Eski Arap şiirinin eski Arap halklarının kültürel birikimlerinin bir sonucu olduğunu düşünecek olursak, gelecek nesillere taşıdıkları bu mirasın bir köprü vazifesi gördüğü anlaşılmaktadır. 

Eski yeni Arap halklarının vazgeçilmezi olan çölün sunduğu yaşam formatı, üzerinde yaşayanların zihin, bellek ve algısı üzerinde nasıl bir etki bırakmışsa renklerin de bu yaşam formatında böyle bir etkisinin olabileceği görülmelidir. İnsan yaşamında dil denilen aracın iletişim için ne kadar elzem bir şey olduğu görülürse, bir o kadar da renkler için aynı şeylerin düşünülmesi gerekmektedir. İletişim için dil ne kadar elzem ise renkte bir o kadar önem arz etmektedir. Dil denilen aracın sadece gramatik bir dizge olmadığı, harf ve kelimelerin zihin, bellekte dönüp dolaşan bir gizem olduğu bilinmektedir. Sonra ağızdan çıkıp büyülü ifadelere dönüşen bir hayalet şekline dönüşmekte, bazen barışa bazen de savaşa neden olabilecek bir araç olabilmektedir. Dil gizeminin içinde renklerin büyülü bir gücün olduğu şüphesizdir. Dil ve renk adeta iç içe geçmiş iki ikiz gibidir. Renkleri dilsiz, dili renk olgusu olmaksızın düşünmemek gerekir. 

Özelde Arapları genelde insanlığı etkileyen Kur’an-ı Kerim’in en önemli mesajı dil ile aktarılmaktadır. Hatta bunun için özel okuyucuları bulunmaktadır. Dil insanlığa mesaj verirken dil sahiplerinin kavramsal dünyasında bulunan kodlamaları ortaya koymaktadır. Bu kodlamaların biri de renk olgusudur. Nitekim renkler, bünyesinde, sihirli ve ruhani bir etki oluşturma potansiyelini de bulundurmaktadır. Buradan hareketle bir toplumun kültür yapısı ve dilinin incelenmesi yapılırken o toplumun renk dünyası ile ilgili kavramların da ele alınmasında fayda vardır. Geçmişi geleceğe taşıyan kültürel kodlar arasında renklere ait simgesel yapının da ele alınması gerekir. Arap toplumunda renkler genellikle zaman ile ilgili ifadeleri anlatırken, sosyal, dinî ve fikrî anlamları da kapsadığı bilinmektedir. Büyük bir insan kitlesi tarafından anlaşılmak için incelenen Kur’an’ın da Arap dili ile ifade edildiği düşünülürse, Arap toplum yapısında bulunan renklerin, kültür yapısı içinde bir amacı ve anlaşma aracı olduğu üzüntü, neşe, içtenlik, hayır ve hayırsızlık gibi duyguları ifade etmede kullanıldığı görülmektedir. Bugün renklerle ilgili birçok alışkanlığımızın temelinde geleneksel kabullerin bulunduğu da dikkate alınacak olursa, Arap insanının bu yönünü es geçmenin doğru olmadığını söylemek lazım. Bu gelenekler eskiyi yeniye bağlarken öğrenmemiz gereken bilgilerin kıymetini bir kez daha ortaya koymaktadır. Dil kültür ilişkisi incelenirken kültür kodlarından rengi de hesaba katmamız gerekmektedir. Bu çerçevede makalemizde dilin kültürel kodlarla ilgilisi, tarihten günümüze Arapların renk algıları ve Arap-İslam kültüründe renklerin kazandığı siyasi, toplumsal, maddi ve manevi anlamlar üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Arapça, söz, varlık, renk, Kültür

Kaynakça

• Abdurrahman el-Mustavî. Dîvânu İmruu’l-Kays. Beyrut: Dâru’l-Me’ârif, 2012.
• Abdullah b. Mübarek, Ebû Abdurrahman b. Vâdıh el-Hanzalî. İbn Mübarek Zühd ve Rikâk. Thk. Habîbu’r-Rahman el-‘Azamî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, trz.
• Artun, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2005.
• Çağan, Mehmet. Sizin Renkleriniz. İstanbul: Bir Harf Yayınları, 2005.
• Çelik, Beşir. Kur’an-ı Kerim’deki Renkler ve Renk İfade eden Kelimelerin Tahlili. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Mustedrak ale’s-Sahihayn. Thk. Mustafa Abdulkadir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârûd et-Tayâlisî el-Basrî. Müsned Ebî Dâvûd et-Tayâlisî. Thk. Dr. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî. Mısır: Dâru Hicr, 1999.
• Ebû Nüvâs, el-Hasen b. Hâni’ b. Abdilevvel el-Hakemî. Dîvan, Beyrut: Dâru’r-Râtib el-Camia, 2008.
• Ebû Nüvâs, el-Hasen b. Hâni’ b. Abdilevvel el-Hakemî. Dîvânu Ebî Nuvâs bi Rivâyeti es-Sûlî. Thk. Behçet Abdulğaffar el-Hadîsî. Abu Dabi: Darü'l-Kütübi'l-Vataniyye Hey'etu Abu Dabi li's-Sekafe ve't-Türas, 2010.
• Ebu’l-Fidâ, İsmâîl b. Ömer b. Kesir el-Kuraşî el-Basrî ed-Dımaşkî. el-Bidâye ven’-Nihaye. Thk. Alî Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi et-Turâsi’l-Arabî, 1988.
• Ebu’l-Fidâ, İsmâîl b. Ömer b. Kesir el-Kuraşî el-Basrî ed-Dımaşkî. el-Bidâye ven’-Nihaye. Thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî. Beyrut: Dâru Hicri li’t-hicri’a ven’Neşr, 1997.
• Ebussud Efendi. İrşadu’l-Akli’s Selim ilâ Mezâyâ Kitâbi’l-Kerîm. İstanbul: Boğaziçi Yay., 2006.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlu’l-İlbâs Ammaştehere mine’l-Ehâdis ‘alâ Elsineti’n-Nâs. Thk. Muhammed Abdulaziz el-Hâlidî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye.
• el-Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. Thk. Dr. Abdulhamîd Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
• el-Hatîb et-Tebrizî. Şerhu Dîvâni Antera. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1992.
• Emel Muhammed Abdulkadir Ebû Avn. el-Levn ve Ab’âduhu fiş’şiri’l-Câhilî. Nablus:Necâh el-Vatanî Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• en-Nâbiga ez-Zübyânî. Dîvân. Thk. Ömer Fârûk et-Tabba’. Beyrut: Dâru’l-Kalem, tsz.
• en-Nîsâbûrî, Müslim b. Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî. el-Müsned es-Sahîh el-Muhtasar. Thk. Muhammed Fuâd ‘Abdu’l-Bâkî. Beyrût: Dâru İhyâ-i et-Turâs el-‘Arabî. https://doi.org/10.33420/marife.529589
• et-Tabatabai, Muhammed Hüseyin. El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur’ân. Trc. Vahdettin İnce, İstan-bul:Kevser Yayınevi, 1994
• et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb b. Mutayr el-Lahmî eş-Şâmî, Ebu’l-Kâsım el-Mucemu’l-Kebîr. Thk, Hamdi b. Abdu’l-Mecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetu İbn Tey- miyye.
• et-Tâhir Ahmed ez-Zâvî. Muhtâru’s-Sıhâh. Tunus: Dâru’l-‘Arabiyye li’l-Kütüb, tsz.
• Erbaş, Özlem. Sanat Eğitiminde Renk ve Renk Öğretim Yöntemleri. Eskişehir:Anadolu Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Tezi, 1996. https://doi.org/10.5152/rss.2019.0008
• Eren, Abdullah. “Bâkî Divanında Kırmızı Renk”, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 37. (2008: 31-68). https://doi.org/10.14222/turkiyat780
• es-Sabuni, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefasir. İstanbul: Yeni Şafak Gzt., Ensar Neşriyat, 1995.
• eş-Şeybânî, Ebû Abdullah Ahmed b. Hanbel b. Hilâl b. Esed. Müsned. Thk. Şuayb el-Arnaûti - Adil Mürşid v.dğr. Müessesetu’r-Risale, 2001.
• eş-Şeybânî, Ebû Bekir b. Âsım Ahmed b. Amr b. Dahhak b. Muhalled. es-Sünne. Thk. Mu-hammed Nasıruddin el-Elbânî. Beyrût: el-Mektebet’ul-İslâmiyye.
• Goethe, Johann Wolfgang von. Goethe's Theory of Colours, ed. Charles Lock Eastlake. Lon-don:BLTC Press, 1840.
• Gündüzöz, Soner. “Kur’an’da Renklerin Büyülü Gücü (Semiotik bir inceleme)”, EKEV Dergisi. 16. (2003:75).
• Gündüzöz, Soner. “Renk”, DİA. İstanbul: İSAM Yayınları. 2007.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân. el-Hasâis. Beyrut: Dâru’l-Hüda, tsz.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mace. Tthk. Muham-med Fuâd el-Bâkî. Halep: Dâru İhyâî el-Kütüb el-‘Arabiyye).
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr. tzs.
• Karabaş, Seyfi. Dede Korkut’ta Renkler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
• Karaman, İkramettin. Renklerin Dili ve Kültürümüzdeki Etkileri. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Kılıçoğlu, Sefa-Araz Nezihe-Devri Hakkı. “Renk”. Meydan Larousse, Büyük Lügat ve Ansiklopedi. İstanbul: Sabah Gazetesi. 1992.
• Kırbaşoğlu, Hayri. İslam Düşüncesinde Sünnet. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1996.
• Küçük, Salim. “Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı”, Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergi-si). 54. (2010:199).
• Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferah eL-Ensârî el-Hazrecî Şemsuddîn. el-Câmi’ li’Ahkâm-i’l-Kur’âni (Tefsîru’l-Kurtûbî). Thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhîm Atfîş. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Lings, Martin. Simge ve Kökenörnek Oluşum Anlamı Üzerine. Trc. Süleyman Sahra. Ankara: Hece Yayınları, 2003.
• Mâlik b. Enes b. Mâlik b. ‘Âmir el-‘Asbahî el-Medenî. el-Muvatta’. Thk. Muhammed Musta-fa el’Azamî. Abu Dabî: Müessetu Zayed b. Sultan Âl Neheyân li’Amâli el-Hayriyye ve’l- İnsâniyye, 2004.
• Mâlik b. Enes b. Mâlik b. ‘Âmir el-‘Asbahî el-Medenî. el-Muvatta’. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi et-Turâs el-Arabî.
• Nuhoğlu, Rana. Rengin Tüketici Satışında Davranışlara Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Okçu, Abdülmecit. “Kur’an’da Renkler”, A.Ü. İlâhiyat Fak. Dergisi. 28. (2007:136).
• Öztuna, Hacı Yakup. Görsel İletişimde Temel Tasarım. İstanbul: Tibyan Yayıncılık, 2007.
• Per, Meral. Resim-İş Öğretmenliği Öğrencilerinin Resimlerinde Tercih Ettikleri Renkler İle Kişilik Yapıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010. https://doi.org/10.29157/etusbe.123
• Saydam, Abdullah. Osmanlı Medeniyeti Tarihi. Trabzon: Derya Kitabevi, 1999.
• Saygın, Oğuz. Renklerle İnsanları Tanıma Kılavuzu. İstanbul: Hayat Yayınları, 2008.
• Serin, Rahmi. İslam Tasavvufunda Halvetilik ve Halvetiler. İstanbul: Petek Yayınları, 1999.
• Sezer, Sennur. Renklerin ve Simgelerin Gücü. İstanbul: Evrensel Kültür Yayınları, 1999.
• Sicistânî. Ebû Dâvûd Süleyman b. el-Eş’as b. İshâk b. Beşir b. Şeddâd b. Amr el-Ezdî. Süneni Ebî Davud. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrût: el-Mektebet’l- Asriyye.
• Soygüder, Şebnem. “Renk ve Algı Psikolojisi”. Fotoğrafya Dergisi, 19, (Ocak 2007). http://www.fotografya.gen.tr/TR,1708/renk-2.html Erişim Tarihi: 24.04.2020.
• Süreyya, Cemal-Batur, Enis-Ural, Yalvaç-Akbulut, Erden-Taşkın Talat-Taşkın, Ayşe Gülba-har, Hülya-Varuy, Mustafa- Yaşın, Mehmet. Büyük Ansiklopedi. İstanbul: Milliyet Ga- zetesi. 1990.
• Şahiner, Necmettin. Siyah ve Yeşil Kur’an’da Renk Sembolizmi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1999.
• Vloten, Gerlof Van. Emevî Devrinde Arap Hâkimiyeti, Şia ve Mesih Akideleri Üzerine. Trc. Meh-med S.Hatiboğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.,1986. https://doi.org/10.1501 /ilhfak_0000000667
• Yaltkaya, Şerafeddin. “Tarihte Renk”, Türkiyat Mecmuası. 7. (1942:41-47).
• Yıldırım, Ali. “Renk Simgeciliği ve Şeyh Galib’in Üç Rengi”, Milli Folklor Dergisi. 72. (2006:129-140).