Mevlid Okumayı Öğrenme Hususunda Bir Metot Önerisi

Yıl 2023, Sayı: 48, 155 - 183, 28.03.2023

Muhammet Sevinç

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1217971

Öz

Süleyman Çelebî (öl. 825/1422) tarafından kaleme alındığı günden beri hemen her vesile ile besteli veya serbest şekilde icrâ edilen ve dini mûsikîmizin önemli örneklerinden biri olan Vesîletü’n-Necât, tarihte benzeri nadir görülen bir iltifata mazhar olmuştur. Günümüzde Anadolu başta olmak üzere Osmanlı bakiyesi coğrafyalarda Hz. Peygamber’e olan muhabbetin bir nişanı olarak Türkçe’nin yanı sıra çeşitli dillerde mevlid okunmaya devam etmektedir. Topluma din hizmeti verme vazifesini üstlenen din görevlilerinin yanı sıra bu hizmete talip olan ilahiyat fakültesi öğrencileri ve imam hatip lisesi öğrencilerinin, temel din hizmetleri yanında toplumun beklentilerini karşılamak düşüncesi ile mevlid okuma gibi hususlarda da kendilerini geliştirmeleri önem arz etmektedir. Mûsikî kabiliyeti olsun ya da olmasın, bir din görevlisinden görev yaptığı camide veya özel cemiyetlerde çeşitli vesilelerle mevlid okumasının talep edilmesi beklenen bir durumdur. Dolayısıyla bu konuda asgari düzeyde de olsa bir bilgi ve birikime sahip olmak, din görevlileri için elbette göz ardı edilmemesi gereken bir ihtiyaç olarak görülmelidir. Bu çalışmada öncelikle mevlid merasimlerinin tarihsel sürecinden söz edilecek, ardından bir dini mûsikî türü olarak mevlidin geleneksel icrâsı ele alınacaktır. Daha sonra çalışmamızın asıl konusu olan Hâfız Fatih Koca’nın besteli mevlidi ekseninde mevlid okuma eğitiminde kullanılabilecek bir metot önerisi sunulmaya çalışılacaktır. Ayrıca söz konusu besteli mevlidin notasına da yer verilecektir. Koca’nın besteli mevlidi esas alınarak önerdiğimiz bu metodun temel amacı, öğrencilere mevlidi veznine uygun bir şekilde okuyabilme kabiliyeti kazandırmak, telaffuz hatalarını ortadan kaldırmak ve geleneksel olarak mevlid bahirlerinde kullanılan makamları ve bu makamların temel nağmelerini göstererek mevlidi asgari düzeyde okuyabilme yeteneği kazandırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Din Musikisi, Cami Musikisi, Mevlid, Vesîletü, Süleyman Çelebi, Mevlid Merasimi, Besteli Mevlid

A Method Recommendation for Learning to Perform Mawlid

Öz

Since the day it was written by Süleymān Çelebi (d. 1422), Wasilat al-Najcat, one of the important examples of our religious music, which has been composed or performed freely on every occasion, has received a compliment that is rarely seen in history. Today, especially in Anatolia and in regions that are Ottoman remnants, mawlids continue to be recited in various languages besides Turkish, as a sign of affection for the Prophet Muhammad (pbuh). In addition to religious officials who undertake the task of providing religious services to society, it is important that theology faculty students and imam hatip high school students who aspire to this service develop themselves in matters such as mawlid performing to meet the expectations of the society, in addition to basic religious services. Whether he has musical talent or not, it is expected from a religious official to recite mawlids on various occasions in the mosque or private societies where he works. Therefore, having knowledge and experience, even at a minimum, should be seen as a need that should not be ignored by religious officials. In this study, first of all, the historical process of mawlid ceremonies will be mentioned, then the traditional performance of mawlid as a religious music genre will be discussed. Then, a method proposal that can be used in mawlid performing education will be presented through Ḥāfiẓ Fātih Koca's composed mawlid, which is the main subject of our study. In addition, the notation of the mawlid with the aforementioned composition will also be included. The main purpose of this method, which we propose based on the mawlid composed by Koca, is to provide students with the ability to recite the mawlid in accordance with the meter (wazn), to eliminate pronunciation errors, and to provide the ability to recite the mawlid at a minimum level by showing the maqams traditionally used in mawlid sections (bahir) and the basic tunes (naghma) of these mawlids.

Anahtar Kelimeler

Turkish Religious Music, Mosque Music, Mawlid, Wasilat al-Najat, Süleymān Çelebi, Mawlid Ceremony, Composed Mawlid

Kaynakça

• Aksoy, Hasan. “Mevlid-Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/482-484. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Aslan, Halide. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Mübarek Gün ve Gecelerden Kandiller”. İSTEM 13 (01 Aralık 2009), 199-231.
• Ateş, Erdoğan. “Geçmişten Günümüze Mevlid İcraları ve Önemli Mevlidhanlar”. 437-446. Bursa: Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2007.
• Baş, Eyüp. “İslâm Tarihinde Mâtem/Yas Kültürü ve Kerbelâ”. Çeşitli Yönleriyle Kerbela. ed. Alim Yıldız. Sivas: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2010.
• Behar, Cem. Aşk olmayınca meşk olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 7. Basım, 2019.
• Behar, Cem. Mûsikîden Müziğe Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Benlioğlu, Selman. “Mevlid Nasıl Okunurdu? Yazma Nüshalardaki Makam Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (2022), 191-211. https://doi.org/10.18505/cuid.1060776
• Çelebî, Süleyman. Mevlid-i Şerif Vesîletü’n-Necât. ed. Mehmet Akkuş- Uğur Derman. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Çetin, Osman. “Tarihte ilk resmi Mevlid merasimleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1987), 73-76.
• Durmuş, İsmail. “Mevlid-Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/480-482. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi. İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası, 1942.
• Ergür, Cumhur Enes. “Prizren’de Halen Okunan Besteli Bir Mevlid”. Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri: Mevlid ve Süleyman Çelebi. 506-519. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Gökdemir, Ayvaz. “Türk Kültürü ve Mevlîd”. TDV 12-17 Ekim Kutlu Doğum Haftası Tebliğleri. 39-51. Ankara: TDV Yayınları, 1990.
• Gün Duru, Elvan- Köse, H. Seval. “Keman eğitiminde ezber yöntemine dayalı bir öğretim programı önerisi”. İdil Sanat ve Dil Dergisi 5/24 (2016), 1163-1182.
• Hasan, İbrahim Hasan. İslam Tarihi. çev. İsmail Yiğit. Ankara: Kayıhan Yayınları, 1988.
• İbn Cübeyr. Rihletü İbn Cübeyr. Beyrut: Daru Sadr, 1964.
• Koca, Fatih. “Dinî Mûsikî Formu Olarak Mevlid ve Dobruca Besteli Mevlidi”. Diyanet İlmi Dergi 55/1 (2019), 155-182.
• Koca, Fatih. İslam Medeniyetinde Sala ve Salavat Geleneği. Ankara: DİB Yayınları, 2017. https://www.kitapyurdu.com/kitap/islam-medeniyetinde-sala-ve-salavat-gelenegi/449486.html
• Koca, Fatih. “Kişisel Görüşme (Hafız Fatih Koca’nın Besteli Mevlidi)”.
• Koca, Fatih- Turabi, Ahmet Hakkı. “Cami Musiki”. Türk Din Mûsikîsi El Kitabı. ed. Ahmet Hakkı Turabi. Ankara: Grafiker Yay., 2017.
• Makrizî, Takiyyuddin Ebu’I-Abbas Ahmed b. Ali. Kitabu’l-Mevâiz ve’l- Îtibar bi-Zikri’l-Hitat ve’l·Asâr. Beyrut: Daru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1998.
• Okiç, M. Tayyib. “Çeşitli Dillerde Mevlîdler ve Süleyman Çelebi Mevlîdi’nin Tercemeleri”. Atatürk ÜİFD 1 (1976), 17-78.
• Öncel, Mehmet. “Hafız Kemal Batanay’ın Besteli Mevlidi”. Trabzon İlahiyat Dergisi 7/1 (30 Haziran 2020), 279-304. https://doi.org/10.33718/tid.712089
• Özcan, Nuri. “Meşk- Mûsikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/374-375. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• Özcan, Nuri. “Mevlid- Musiki”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/484-485. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Pekolcay, A. Necla. Mevlid (Vesiletü’n-Necat) Süleyman Çelebi. Ankara: TDV Yayınları, 2015.
• Rifat Paşa, İbrahim. Mir’âtü’l-Haremeyn. çev. Lutfullah Yavuz. İzmir: Hazine Yayınları, 2010.
• Selânikî, Mustafa Efendi. Târih-i Selânikî. çev. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Sezikli, Ubeydullah. “Besteli Mevlîd Üzerine İki Yazma Eser”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2008), 179-206.
• Şeker, Mehmet. “Mevlid- Osmanlılar’da Mevlid Törenleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/479-480. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Şengün, Necdet. “Hz. Fatıma Mevlidi ve Vesiletü’n-Necat İle Mukayesesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2008), 419-438.
• Tıraşcı, Mehmet. İlahiyat Fakülteleri İçin Dinî Mûsikî Ders Notları. İstanbul: Dört Mevsim Kitap, 2015.
• Tıraşcı, Mehmet- Çakır, Rukiye. “Burdur Besteli Mevlidi Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish academik research review 5/2 (2020), 133-152. https://doi.org/doi: tarr.706354
• Uslu, Recep. Selçuklu Topraklarında Müzik. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011. https://books.google.com.tr/books?id=A6jdXwAACAAJ
• Vassaf, Hüseyin. Hicaz Hâtırası. çev. Mehmet Akkuş. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2011.
• Yenibaş, Hasan. “Selçuklular Döneminde Sivil Mevlid Merasimleri”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 196 (2012), 105-113.
• Zeydan, Corci. Medeniyyet-i İslamiyye Târihi. çev. Zeki Megamiz. İstanbul: Dersâadet, 1914.