Şeylerin Doğasını Tasavvur Etmek: Bir Müslüman Bakışı

Yıl 2023, Sayı: 51, 1007 - 1022, 31.12.2023

Gürbüz Deniz

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1381474

Öz

Bu makalede öncelikle Allah’ın ilminin ve kudretinin eşyada nasıl meydana geldiği anlatılmaktadır. Bu bağlamda ilahi bilginin sonsuz olması nedeniyle bu bilginin varlığa tecelli etmesinin, sonsuz keşfinin ve varlıkta üretilmesinin mümkün olduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca ilahi bilginin varlığının tecellisini sadece bir yoruma veya keşfe bağlamak, eşyanın var olma ihtimalini en aza indirebilir. İkinci olarak, şeylerin ontolojik olarak kötü değil, iyi olduğu kanıtlanmaya çalışılır. Buradaki girişim, genel ve spesifik deneyimler meselesinin yanı sıra, aklın her zaman kötülüğü yenme yeteneğine sahip olduğu gerçeğine dayanmaktadır. Yine kötülüğün ilişkiselliği, zaman ve mekân şartları nedeniyle kötü hallerin ortaya çıkmasıyla ortaya çıkan mağduriyet ve acıların İslam inancındaki “ahiret” inancıyla hafifletilebileceği vurgulanmıştır. İslam geleneğinde eşyanın mahiyetine dair genel kanaatleri kısaca yorumlamak gerekirse, bu konu tarihten bir örnekle ortaya konmaya çalışılırken, “şeylerin sabit ve kalıcı bir tabiatı yoktur” diyenlerin ne kadar trajik sonuçlara yol açtığı ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Şeylerin sabit ve kalıcı bir mahiyete sahip olduğunu ve görünüşte olağanüstü (mucizevi) olayların bile bu tabiat içerisinde açıklanabileceğini ileri süren fikirlere yer verilmektedir. Son olarak, inayeti anlamak, varoluştaki nedenselliği bilmeye ve açıklamaya dayanmaktadır. Bu görüşün İslam inancının esaslarıyla uyumlu olduğu makale genelinde ortak payda olarak ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, İlahi Bilgi, Eşyanın Tabiatı, Bilim, Ontolojik Kötülük, İlişkisel Kötülük, İnayet, Nedensellik

Conceiving the Nature of Things: A Muslim Perspective

Öz

This article first aims to explain how God’s knowledge and power are revealed in the created things. It argues that since divine knowledge is infinite, the manifestation of this knowledge into existence, infinite discovery, and production in existence is possible. Indeed, limiting the manifestation of divine knowledge in existence to only one interpretation or discovery can reduce the potential for things to exist. Secondly, it attempts to prove that things are not ontologically evil, but good. Here, the attempt is based on the issue of general and specific experiences, and on the fact that reason always has the ability to overcome evil. Again, it was emphasized that the relationality of evil and the victimization and sufferings caused by the emergence of bad situations due to the conditions of time and space can be alleviated by the “belief in the hereafter” in the Islamic faith. Thirdly, it aims to briefly interpret general opinions on the nature of things in Islamic tradition. This issue is tried to be revealed with an example from history, and how those who say “things don’t have fixed and enduring nature” cause tragic consequences. The ideas that things have a fixed and permanent nature and that even seemingly extraordinary (miraculous) events can be explained within this nature are included. Finally, understanding providence is based on knowing and explaining causality in existence. The compatibility of this view with the principles of the Islamic faith is the underlying theme recurring throughout the article.

Anahtar Kelimeler

Islamic philosophy, Divine knowledge, Nature of things, Science, Ontological evil, Relative evil, Providence, Causality

Kaynakça

• Acar, Rahim. “A Naturalistic Explanation of Miracles: The Case of Avicenna”. Toronto Journal of Theology 33/1 (April 2017), 161-173. https://utpjournals.press/doi/10.3138/tjt.33.suppl_1.161
• Cengiz, Yunus. Doğa ve Öznellik: Câhız’ın Ahlâk Düşüncesi. İstanbul: Klasik, 2015.
• Cengiz, Yunus. “Kötülüğün Soykütüğüne Fahreddin er-Razi’nin Katkısı”. İslam Düşüncesinde Kötülük Sorunu ve Teodise I. ed. Hakan Hemşinli - Yunus Kaplan. 263-298. Ankara: Elis, 2021.
• Deniz, Gürbüz. “Rahman, Rahmet ve Merhamet”. YineDergi. Erişim: 5 Haziran 2020. https://yinedergi.com/2020/06/05/rahman-rahmet-ve-merhamet/
• Erdem, Engin. “Doğal Yasa Teorisi ve İbn Sina’nın Sünnet(ullah) Anlayışı”. İbn Sina. 99-122. Ankara: DIB, 2015.
• Ibn Sina. Risaletu’l-archiyya. Hyderabad: 1335h.
• Ibn Sina. Şifa/Metafizik II. trans. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2005.
• Ibn Sina. İspat-ı Nübüvve. Resail fi’l-hikmeve’t-tabiiyyat. Daru’l-ʿArab, Kahire, n.d.
• Ibn Sina. eş-Şifa el-İlahiyat. ed. Hasanzade el-Âmûlî, Qom, 1376.
• Ibn Sina. İşaretler ve Tembihler. trans. Ali Durusoy, et al. İstanbul: Litera, 2005.
• Gazzalî, Ebû Hamid. Tehafütü’l-felasife. trans. Mahmut Kaya - Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik, 2005.
• Macit, Muhittin. İbn Sina’da Doğa Felsefesi ve Meşşai Gelenekteki Yeri. İstanbul: Litera, 2006.
• Meral, Yasin. Yahudi Düşünürlerin Astroloji Algısı. Ankara: Elis, 2023.
• Platon. Devlet. trans. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: İşBankası, 2012.
• Özemre, Ahmet Yüksel. İslâm Aleminde İlimlerin Gelişimi. İstanbul: 1996.
• Swinburne, Richard. Providence and the Problem of Evil. Oxford: OUP, 1998.
• Taşçi Yıldırım, Emine. İslam Felsefesindeİnayet -İbn Sina Örneği. Ankara: Gece, 2020.
• Toynbee, Arnold. Hatıralar, Tecrübelerim. trans. Şaban Bıyıklı. İstanbul: Klasik, 2005.
• Zeki, Salih. Asar-ı Bakiyye. İstanbul: 1329h.