The First Beth-El (House of God) Kaʿba: Its History, Images and Figures in It and It’s References in the Qur’ān

Yıl 2024, Sayı: 53, 513 - 531, 30.06.2024

Esra Erdoğan Şamlıoğlu

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1377987

Öz

As the first temple of the earth, the house of Allah on earth, the qibla of the Islam, the Kaʿba draws attention in terms of being the oldest temple of the geography where the verses of the Qurʾān were revealed, and the foundations of the Islam were shaped. In this context, it is essential to investigate the position of the Kaʿba in the pre-Islamic period, its place in the Arab society and the symbolic meanings of the figures and paintings in its sacred area. When the Kaʿba is examined in the light of the data in the narrations, the idols of people from 360 different tribes and religions in the haram area (sacred boundary area), the statue of Hubal, who has common features with the deity Baal and is considered one of the most important gods of Mecca, the figures of prophet Abraham, who is depicted drawing the fortune arrows of Hubal, and the relatively small statue of Ishmael, the ancestor of the Arabs, standing next to him, a pair of horns believed to belong to the ram that Abraham sacrificed in place of Ishmael, and depictions of many prophets, including Mary and Jesus, trees and angels. It is known through narrations that the Kaʿba remained in this state until the conquest of Mecca by the Prophet Muhammad and his companions. However, information on the dates when these images and figures began to be placed is controversial. The lack of written sources about the pre-Islamic period in Arabia and the lack of archaeological data due to geographical conditions are generally the main problems of Qurʾānic history studies. For this reason, the interpretations to be made on the limited amount of information obtained should be evaluated in terms of providing ideas for future studies. The fact that the information about the Kaʿba from the pre-Islamic period has disappeared has made it necessary for us to investigate the subject mostly within the framework of narrations. Since we do not have visuals of the materials inside the Kaʿba, in-text visuals were created with artificial intelligence (AI) based on the descriptive and illustrative expressions in the narrations to give the reader an idea and help him visualize the environment.

Anahtar Kelimeler

Quranic Exegesis, History of Qur’an, Beyt-El, Beyt-El, Ka’ba

İlk Beyt-El (Tanrı Evi) Kâbe: Tarihi, İçindeki Görsel ve Figürleri, Kur’an’daki Yansımaları

Öz

Yeryüzünün ilk mabedi, Allah’ın yeryüzündeki evi, İslam dininin kıblesi olarak Kâbe, Kur’an ayetlerinin indiği, İslam dininin temellerinin şekillendiği coğrafyanın en eski mabedi olması bakımından dikkat çekmektedir. İslam öncesi dönemde Kâbe’nin konumu, Arap toplumu içinde bulunduğu durumu ve kutsal bölgesinde yer alan figürlerin ve resimlerin taşıdığı sembolik manaları araştırmak bu bağlamda elzem olmaktadır. Kâbe, rivayetlerde yer alan veriler ışığında incelendiğinde harem bölgesinde 360 kadar farklı kabile ve dine sahip insanların putlarını, tanrı Baal ile ortak özellikleri bulunan ve Mekke’nin en önemli tanrılarından birisi olarak kabul edilen Hübel’in heykelini, Hübel’in fal oklarını çekerken tasvir edilen Hz. İbrâhim ve yanında duran nispeten küçük heykeliyle Arapların atası Hz. İsmâil’in figürlerini, Hz. İbrâhim’in Hz. İsmâil yerine kurban ettiği koça ait olduğuna inanılan bir çift boynuzu, ayrıca Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın da içinde yer aldığı birçok peygamberin, ağaçların ve meleklerin tasvirlerini içermektedir. Mekke’nin Hz. Muhammed ve ashabı tarafından fethine kadar Kâbe’nin bu halde bulunduğu rivayetler aracılığıyla öğrenilmektedir. Ancak bu görsel ve figürlerin yerleştirilmeye başlandığı tarihlere ilişkin bilgiler tartışmalıdır. Arabistan coğrafyasında İslam öncesi dönem ile ilgili yazılı kaynakların çok fazla bulunmaması ve coğrafi şartlardan kaynaklı arkeolojik verilere rastlanmaması genellikle Kur’an tarihi çalışmalarının en temel problemidir. Ulaşılan sınırlı sayıdaki bilgi üzerinden yapılacak yorumlamalar, bu sebeple sonraki çalışmalara fikir vermesi açısından değerlendirilmelidir. İslam öncesi döneme ait Kâbe’ye ilişkin bilgilerin yok olmuş olması da konuyu daha çok rivayetler çerçevesinde araştırmamızı gerekli kılmıştır. Kâbe’nin içinde yer alan materyallere ilişkin elimizde görseller bulunmadığından, metin içi görseller okuyucuya fikir vermesi, ortamı gözünde canlandırmasına yardımcı olması için rivayetlerdeki tanımlayıcı ve tasvir edici ifadelerden yola çıkarak yapay zekâ ile oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an Tarihi, Arap Yarımadası, Mabet, Beyt-El, Kâbe

Kaynakça

• Abdel Haleem, M.A.S. “Haccın Önemi: Ruh ve Ritüeller”. Hac İslam’ın Kalbine Yolculuk. ed. Venetia Porter. 27-68. İstanbul: EDAM Yayınları, 2015.
• Abdürrezzâk es-San’ânî. el-Musannef. ed. Habiburrahman el-A‘zamî. Beyrut: Dârü’t-ta’sîl, 2013.
• Ahmed b. Hanbel. Kitâbü’s-Sünne. thk. Muhammed b. Saîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbni’l-Kayyım, 1406.
• Alıcı, Mehmet. “Cahiliye Arabı bir Peygamber Bekliyor muydu? Âtıl Tanrı/Deus Otiosus Bağlamında Cahiliye Dönemi Peygamber Algısı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1 (2018), 117-154. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001485
• Buhârî. el-Câmiʿu’s-Sahîh. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, ts.
• Burckhardt, Titus. İslam Sanatı Dil ve Anlam. çev. Turan Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
• Yedi Askı Arap Edebiyatının Harikaları. çev. Nurettin Ceviz vd. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Christides, Vassilios. “The Himyarite-Ethiopian War and the Ethiopian Occupation of South Arabia in the Acts of Gregentius (ca. 530 A.D.)”. Annales d’Ethiopie 9 (1972), 115-146.
• Cümeylî, Hudayr Abbas. Kureyş. çev. Asım Sarıkaya. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018.
• Ebü’l Velîd el-Ezrakī. Ahbâru Mekke Mekke Tarihi. çev. Yunus Vehbi Yavuz. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Eliade, Mircea. Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
• Râgıb el-İsfahânî. Mufredât fî Garîbi’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l Marife, ts.
• Erdoğan, Esra. Kur’an’da geçen Rab ve İlâh Kavramları Üzerine Semantik bir İnceleme. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2018.
• Feliu, Lluis. The God Dagan in Bronze Age Syria. Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Güç, Ahmet. “Put”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 34/364-365. İstanbul, 2007.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları, 2017.
• Halebî, Nureddin. es-Sîretü’l-Halebiyye, İnsânu’l-Uyûn fî Sireti’l-Emini’l-Me’mûn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427.
• Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l- ʿAyn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 2003.
• Hamidullah, Muhammed. İslam peygamberi: hayatı ve eserleri. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2014.
• Hawting, G.R. “The Disappearance and Rediscovery of Zamzam and the ‘Well of the Ka’ba’”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 43/1 (1980), 44-54.
• Hawting, G.R. “Zemzem’in ve Kâbe’nin Kuyusu’nun Kaybolması ve Yeniden Bulunması”. çev. Kevser Özdoğan. Kid: Kisbu İlahiyat Dergisi 1/1 (2019), 153-172.
• Healey, John F. The Religion of Nabataeans. Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
• İbn Battâl. Şerhu İbn Battal ala Sahîhi’l-Buhârî. ed. Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Himyerî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. ed. Mustafâ es-Sakkâ v.dğr. Mısır: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî’l-Halebî, 1375.
• İbn İshak. Siretü İbn İshak İlk Siyer Kitabı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• İbn Sa’d. Kitabü’t-Tabakati’l-Kebir. 11 Cilt, ts.
• İbnü’l Kelbî. Kitâbü’l Esnâm Putlar Kitabı. çev. Beyza Bilgin. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• King, G.R.D. “İslam Öncesi Dönemde Kâbe’deki Resimler”. çev. Ayşe Ersay Yüksel. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 57/1 (2016), 175-194. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001449
• King, G.R.D. “The Paintings of the Pre-Islamic Ka’ba”. Brill 21 (2004), 219-229.
• Kotan, M. Şevket. “Cahiliye Dönemi Mekke Dini: Ahmesilik”. Kur’an’ın Anlaşılmasına Katkı Açısından Kur’an Öncesi Mekke Toplumu. ed. Mevlüt Güngör. 177-188. İstanbul: İstanbul: Kültür Sanat Basımevi, 2011.
• Lecker, Michael. Jews and Arabs in Pre- and Early Islamic Arabia. Aldershot: Ashgate Publishing, 1998.
• Munro-Hay, Stuart. Aksum An African Civilisation of Late Antiquity. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1991.
• Mûsâ b. Ukbe. el-Meğâzî. ed. Ebû Mâlik M. Bakşîş. Ağâdir: Câmiatü İbn Zühr/Külliyetü‘l Âdâb, 1994.
• Müslim. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Daru iḥyâi’t-Türâsü’l-arabiyye, 1955.
• Newby, Gordon Darnell. A History of The Jews of Arabia From Ancient Times to Their Eclipse Under Islam. Columbia: University of South Carolina Press, 1939.
• Öğmüş, Harun. Câhiliyye Döneminde Araplar Cahiliye Şiirine Göre İslam Öncesi Arap Toplumu ve Kur’an’ın Getirdiği Değişim. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Öğüt, Salim. “Hacerülesved”. TDV İslam Ansiklopedisi. 14/433-435. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996.
• Öktem, Murat. Ezrakî’nin Ahbaru Mekke İsimli Eserindeki Rivayetlerin İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Özaydın, Abdülkerim. “Amr b. Lühay”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 3/87-88. İstanbul, 1991.
• Patrich, Joseph. The Formation of Nebataenan Art: Prohibition of a Graven Image Among the Nabataeans. Jerusalem: The Magnes Press The Hebrew University, 1990.
• Phillipson, David W. “Aksum: An African Civilisation in its World Contexts”. Albert Reckitt Archaeological Lecture. 23-59. London: The British Academy, 2000.
• Rubin, Uri. “Hanifiyya and Ka‘ba: an Inquiry into the ArabianPre-Islamic Background of Din Ibrahim”. The Arabs and Arabia on the Eve of Islam. ed. F.E. Peters. 85-112. London: Routledge, 1999.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Basım, 2007.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri”. Cahiliye Araplarının Ulûhiyet Anlayışı. 9-51. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Fil Hadisesi’nin Arap Yarımadasındaki Etkileri Üzerine Bir İnceleme -Ahmesilik, Haniflik-”. İslami İlimler Dergisi 2 (2006), 115-130.
• Şahin Utku, Nihal. Çöl, Gemi ve Tacir Kızıldeniz. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Tomkins, Henry George. Studies on the Times of Abraham. London: Samuel Bagster and Sons, ts.
• Uslu, Recep. “Hums”. TDV İslam Ansiklopedisi. 18/364-365. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Ünal, Sadettin. “Kâbe”. TDV İslam Ansiklopedisi. 24/14-21. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2001.
• Vâkıdî. el-Megâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut, 1966.
• Wenning, Robert. “The Betyls of Petra”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research 324 (2001), 79-95. https://doi.org/10.2307/1357633
• Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 2003.