An Egyptian Female Mufassīr: Kariman Hamza and Her Tafsīr Named al-Lu’lu’ wa al-Marjān fī Tafsīr al-Qur’ān

Yıl 2024, Sayı: 54, 1391 - 1410, 30.09.2024

Hüsna Aksoy , Esra Hacımüftüoğlu

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1464219

Öz

This study incvolves the analysis of al-Lu’lu’ wa’l-Marjān fī Tafsīr al-Qur’ān of Kariman Hamza (1942-2023), one of the Egyptian female mufessīr (exegete), and the determination of the tafsīr (exegesis) method she followed. In this context, the life of Kariman Hamza was researched, and the methods of her tafsīr al-Lu’lu’ wa’l-Marjān were analyzed in terms of riwāya (narration) and dirāya (reasoning). A qualitative research method was used in this study. The author’s work was systematically examined from beginning to end and evaluated using the document analysis method. However, Kariman Hamza, whose main profession is news reporter and television presenter, initially refused the request to interpret/exegesis the Qur’ān for children because she was not a graduate of al-Azhar University. Later, as a result of various requests, her interest in the Qur’ān and her television programmes on the subject, she decided to write a tafsīr. Her tafsīr is a three-volume work that she wrote in three years, focusing on tafsīr studies, and was approved by Al-Azhar University. Kariman Hamza sees the writing of her tafsīr on the basis of her religious programme and Islamic writings in her 35 years of broadcasting life and sees it as the fruit of her efforts to preach Islam. Kariman Hamza, who stated that the reader can read her tafsīr without being bored and that she wrote like a mother explaining something to her child, is one of the rare female writers who tafsīr the Qur’ān from beginning to end. The fact that there are very few studies on al-Lu’lu’ wa al-Marjān is one of the factors that makes this work unique. Analyzing the work in terms of the tafsīr method makes a significant contribution to the literature. The most distinctive aspect of the tafsīr is the comparative presentation of quotations from the Bible and the attempt to make connections with current events. One of the results of this article is that Kariman Hamza’s tafsīr, which she compiled from many sources of tafsīr and combined with her knowledge of the Qur’ān and the Sunnah, opens up the discussion of whether it is a tafsīr or a compilation work, and raises the question of how to name and interpret such works, examples of which are beginning to appear today, based on the perception of the mufassīr in the tafsīr tradition.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Karīmān Hamza, Female Commentators, Riwāya Method, al-Lu’lu’ wa al-Marjān, Dirāya Method

Etik Beyan

This study was prepared based on the master’s thesis titled “Egyptian Woman Mufassir Kariman Hamza’s tafsīr titled al-Lu’lu’ wa’l-Marjān fī Tafsīr al-Qur’ān” completed on 13.09.2023 under the supervision of Esra Hacımüftüoğlu.

Proje Numarası

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinasyon Birimince SYL-2022-11476 numarası ile desteklenen projeden üretilmiştir.

Mısırlı Bir Kadın Müfessir: Keriman Hamza ve el-Lü’lü’ ve’l-Mercân fî Tefsîri’l-Kur’ân Adlı Tefsiri

Öz

Bu çalışma, Mısırlı kadın müfessirlerden olan Keriman Hamza’nın (1942-2023) el-Lü’lü’ ve’l-Mercân fî Tefsîri’l-Kur’ân adlı eserinin incelenmesini ve takip ettiği tefsir metodunun tespit edilmesini konu edinmektedir. Bu kapsamda, Keriman Hamza’nın hayatı araştırılmış ve el-Lü’lü’ ve’l-Mercân adlı eserin rivayet ve dirayet açısından tefsir metodu üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Yazarın çalışması başından sonuna kadar sistematik olarak incelenmiş ve doküman analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Asıl mesleği habercilik olan ve televizyon sunuculuğu yapan Keriman Hamza, ilk başta çocuklara yönelik Kur’an tefsir etmesi için gelen talebi Ezher mezunu olmadığı gerekçesiyle reddetmesine rağmen, kendisine gelen çeşitli istekler, Kur’an’a duyduğu ilgi ve bu konuda yaptığı televizyon programları neticesinde tefsir yazmaya karar vermiştir. Çalışma, müellifin üç yıl boyunca tefsir çalışmalarına odaklanarak yazdığı üç ciltlik bir eserdir ve Ezher Üniversitesi’nin onayından geçmiştir. Keriman Hamza, Kur’an tefsirini yazmasını, 35 yıllık yayım hayatında yaptığı dînî programlara ve İslamî yazılarına bağlayarak İslam’ı tebliğ çabasının meyvesi olarak görmektedir. Okuyucunun sıkılmadan tefsirini okuyabileceğini, bir annenin çocuğuna bir şeyler anlatması gibi kaleme aldığını belirten Keriman Hamza, Kur’an’ı baştan sona tefsir eden nadir kadın müelliflerdendir. el-Lü’lü’ ve’l-Mercân hakkında çok kısıtlı çalışmaların bulunması, bu çalışmayı öne çıkaran unsurlardandır. Eserin tefsir metodu açısından incelenmesi, literatüre katkı sağlayacaktır. Tefsirin en ayırt edici yönü olarak, Kitab-ı Mukaddes’ten yaptığı alıntıların karşılaştırmalı olarak verilmesi ve güncel olaylarla bağlantı kurma çabası olduğu belirtilebilir. Bu makalenin sonuçlarından birisi, Keriman Hamza’nın pek çok tefsir kaynağından derleyip Kur’an ve sünnet bilgisiyle mezcettiği bu eserin bir tefsir mi yoksa derleme bir eser mi tartışmasını da açık hâle getirmesi; günümüzde örnekleri görülmeye başlanan bu tür çalışmaların nasıl adlandırılması ve anlamlandırılması sorusunu tefsir geleneğindeki müfessir algısından hareketle gündeme getirmesidir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kerîmân Hamza, Mısırlı Müfessir, Rivayet Metodu, el-Lü’lü’ ve’l-Mercân, Dirayet Metodu

Etik Beyan

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinasyon Birimince SYL-2022-11476 numarası ile “Mısırlı Kadın Müfessirler ve Kerîmân Hamza’nın el-Lülü ve’l-Mercân Adlı Tefsiri” başlığıyla proje olarak desteklenmiştir. Bu çalışma Doç. Dr. Esra Hacımüftüoğlu danışmanlığında 13.09.2023 tarihinde sunduğumuz/tamamladığımız “Mısırlı Kadın Müfessir Kerîmân Hamza’nın el-Lü’lü’ ve’l-Mercân fî Tefsîri’l-Kur’ân Adlı Tefsiri” başlıklı yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır.

Proje Numarası

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinasyon Birimince SYL-2022-11476 numarası ile desteklenen projeden üretilmiştir.

Kaynakça

• Abū Zahra, Muḥammad. Zahrah al-Tafāsīr. 2 Volumes. Dār al-Fikr al-’Arabī.
• Aerts, Stijn. “Canon and canonisation of ḥadīth”. Encyclopaedia of Islam (Three). ed. Kate Fleet et al. Access 2 August 2024. https://referenceworks.brill.com/search?q=al-Kutub+al- Sitta&source=%2Fdb%2Fei3o
• Aletihad. “علماء الدين: تفسير القرآن الكريم ليس قاصراً على الرجال”. Access 09 October 2023. https://www.aletihad.ae/article/24849/2009/%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86:-%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8 A%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9 %83%D8%B1%D9%8A%D9%85-%D9%84%D9%8A%D8%B3-%D9%82%D8%A7%D8%B5% D8%B1%D8%A7%D9%8B-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A C%D8%A7%D9%84
• Almasryalyoum. “Kerime Hasen”. Access 10 August 2023. https://www.almasryalyoum.com/news/details/1937614,
• Almasryalyoum. “حفرت في الصخر.. قصة ظهور كاريمان حمزة كأول إعلامية محجبة على شاشة التليفزيون”. Access 1 August 2024. https://www.almasryalyoum.com/news/details/3065874
• Aydar, Hidayet. “Female Scholars of Quranic Exegesis in the History of Islam”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2014), 1-34.
• Aydar, Hidayet. Hanım Müfessirler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Aydar, Hidayet. “Biyografi Kitaplarında İhmal Edilen Müellifler: Kadın Müfessirler”. İslam Telif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı. 77-166. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Bayḍāvī. Anwār al-tenzīl wa asrār al-taʾvīl. Critical ed. Muḥammad Subhī Ḥasan Hallāq-Muḥammad Aḥmad al-Atrash. 3 Volumes. Bayrūt: Dār al-Rashīd, 2000.
• Bukhārī. Sahīh al-Bukhārī. 4 Volumes. Bulak: Matbaa Amīriyya, 1893.
• Dāraquṭnī. Sunen Dāraquṭnī. 3 Volumes. Bayrūt: Muassasa al-Risala, 2004.
• Durmuş, İsmail. “İstisna”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/388-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Elmashreqnews. “كاريمان حمزة”. Access 30 July 2024. https://www.elmashreqnews.com/11024
• Hamza, Kariman. al-Lu’lu’ wa’l-marjān fī tafsīr al-Qur’ān. 3 Volumes. Mısır: Maktaba al-Shuruq, 2011.
• Ibn Qayyim al-Jawziyya. ‘Ilām al-Muvaqqı’īn. Critical ed. Muḥammad ‘Abdussalām Ibrahim. Bayrūt: Dār al-Kutub al-’Ilmiyya, 1991.
• Ma, Yuxian. “Elias Wang and His Method of Interpretation”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 59/1 (June 2023), 33-40. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23291
• Mahmūd Hamid, Shayma. “Mawqif Kariman Hamza min ‘ulūm al-Qur’ān fī tafsīriha al-Lu’lu’ wa’l-Marjān”. Journal of ‘Ain Shams University Faculty of Education 1 (2010), 481-529.
• Marefa. “كاريمان حمزة”. Access 15 June 2023. https://www.marefa.org/كاريمان_حمزة
• Māturīdī, Abū Mansūr. Taʾvīlāt al-Qur’ān. 14 Volumes. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2007.
• Muslim. Sahīh al-Muslim. Critical ed. Muḥammad Fuād ‘Abdulbāqi. 5 Volumes. Qahira: Matbaa ‘Isa al-Bābī, 1955.
• Qurṭubī. al-Jāmiʿ li āḥkām al-Qur’ān. Critical ed. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsīn al-Turkī. 24 Volumes. Bayrūt: Muʾassasa al-Risāla, 2006.
• Rāzī, Fakhr al-Dīn. Mafātīḥ al-ghayb. 32 Volumes. Bayrūt: Dār al-Fikr, 1981.
• Shorouknews. “بعد وفاتها.. أبرز المعلومات عن الإعلامية الراحلة كاريمان حمزة”. Access 30 July 2024. https://www.shorouknews.com/news/view.aspx?cdate=01012024&id=21bf28 ab-997c-43a4-98f5- db68f143661a
• Ṭabarī. Jāmiʿ al-Bayān ʿan taʾvīl āy al-Qur’ān. Critical ed. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsin al-Turkī. 26 Volumes. Qahira: Dār al-Hajr, 2001.
• The Quranic Arabic Corpus. “English Translation”. Access 17 February 2024. https://corpus.quran.com/translation.jsp
• Tirmidhī. Sunan. al-Kutub al-sitta. ed. Sālih b. ‘Abdulazīz. 5 Volumes. Arabia: Dār al-Salām, 2000.
• T24. “Kur’an’a Kadın Tefsiri”. Access 13 October 2023. https://t24.com.tr/haber/kurana-kadin-tefsiri,22122
• Yenişafak. “Kur’an’a İlk Kez Kadın Tefsiri”. Access 16 October 2023. https://www.yenisafak.com/dunya/kurana-ilk-kez-kadin-tefsiri-158744
• Yücel, Ahmet. “Müttefekun Aleyh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/224-225. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Zamakhsharī. al-Kashshāf an haqāiq ghawâmiz al-tanzīl wa ‘uyūn al-aqāwīl. 6 Volumes. Bayrūt: Dār al-Riyān, 1987.