Farklılıkların Gölgesinde: İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Dışlanma ve Entegrasyon Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Sayı: 56, 155 - 188, 25.03.2025

Ahmet Özalp

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1565742

Öz

Bu araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat fakültesi öğrencilerinin eğitimlerini aldıkları süreçte karşılaştıkları dışlanma deneyimlerinin hangi nedenlerden kaynaklandığı ve ne şekilde gerçekleştiği sorusundan hareketle hazırlanmıştır. Bu çalışma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi örneğinde, ilahiyat fakültesi öğrencilerinin sosyal entegrasyon kurma amacına karşı gündelik yaşamdaki sosyal dışlanmalarını ve etiketlenmelerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, ilk aşamada, sosyal dışlanma kavramı analiz edilmiş, daha sonra sosyal dışlanma ile alakalı teoriler incelenmiştir. Son aşamada ise, öğrencilere yönelik dışlayıcı etkenler değerlendirilerek, bu dışlanmalarının arkasındaki sosyo-kültürel, dini ve akademik faktörler değerlendirilmiştir. Öğrencilerin iç ve dış sosyal gruplarda yaşadıkları sosyalleşme sorunları, ötekileştir(il)meleri, dışlanmaları, aldıkları eleştiriler ve sosyal imkânlara katılımlarının engellenmesi gibi faktörlerin araştırılması araştırmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Ek olarak bu çalışmada, öğrencilerin sosyal dışlanma deneyimlerine odaklanılarak var olan sorunlar karşısında nasıl çözüm yolları geliştirdiklerinin anlaşılması hedeflemektedir. Nitel araştırma yöntemlerinden mülakat tekniği ile gerçekleştirilen çalışmada yarı yapılandırılmış mülakat sorularından elde edilen bulgular, betimleyici fenomenolojik desen ile değerlendirilmiş ve çalışmanın kodları oluşturulduktan sonra alt temalar ve ana temalar belirlenmiştir. Araştırma örneklemi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde eğitim gören öğrencilerden oluşmaktadır. Çalışmada katılımcıların seçiminde kartopu örneklemi kullanılmış olup, toplam 29 öğrenci demografik özellikleri eşit dağıtılmaya özen gösterilerek seçilmiştir. Çalışma sonucuna göre öğrencilerin; eğitim aldıkları fakülte, dini kimlik ve yaşantıları, fikir farklılıkları sebebiyle siyasi damgalamaya, sözlü şiddete, toplumsal dışlanmaya maruz kaldıkları; kimlik bunalımı, kaygı problemleri, akademik başarı ve sosyalleşme sorunları yaşadıkları anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Sosyal Dışlanma, Etiketleme, Kimlik, Kaygı, İlahiyat

Etik Beyan

Etik onay, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İnsan Araştırmaları Etik Kurulu tarafından verilmiş olup 25.09.2024 tarihli ve 2024-15 numaralıdır.

In the Shadow of Differences: A Qualitative Study of the Experiences of Social Exclusion and Integration of Students in the Faculty of Theology

Öz

This research is based on the question of the reasons for the exclusion experiences of the students of Eskişehir Osmangazi University Faculty of Theology in the process of their education and how they are realised. The aim of this study to examine the social exclusion and stigmatization of the students of the Faculty of Theology in everyday life with the aim of establishing social integration in the case of Eskişehir Osmangazi University Faculty of Theology. The first stage was to analyse the concept of social exclusion, followed by an examination of theories relating to social exclusion. The final stage was to assess the exclusionary factors affecting students, focusing on the socio-cultural, religious, and academic factors underlying these experiences. The study examines key issues such as the socialization challenges faced by students within internal and external social groups, their experiences of being “othered,” excluded, criticized, and their limited participation in social opportunities. In addition, the research aims to understand how students develop solutions to the challenges posed by their experiences of social exclusion. This study uses qualitative research methods, utilizing the interview technique. Findings were obtained from semi-structured interview questions and analyzed using a descriptive phenomenological design. After coding the collected data, sub-themes and main themes were identified. The research sample consists of students studying at the Theology Faculty of Eskişehir Osmangazi University. Participants were selected using the snowball sampling method, with a total of 29 students selected, ensuring a balanced distribution of demographic characteristics. The results show that students are exposed to political stigmatization, verbal violence, and social exclusion due to their faculty, religious identity, and lifestyle, as well as differences of opinions. These experiences contribute to identity crises, anxiety, challenges in academic performance, and difficulties in socialization.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Social Exclusion, Labeling, Identity, Anxiety, Theology

Etik Beyan

Granted by Eskisehir Osmangazi University, Human Research Ethics Panel, approval dated 25.09.2024 and numbered 2024-15.

Kaynakça

• Allen, Joseph vd. “Observations of Effective Teacher Student İnteractions in Secondary School Classrooms: Predicting Student Achievement with the Classroom Assessment Scoring System” . School Psychology Review, (2013) 42/1, 76-98. https://doi.org/10.1080/02796015.2013.12087492
• Ashmore, Richard D. vd. “An Organizing Framework for Collective Identity: Articulation and Significance of Multidimensionality.” Psychol Bull 130/1 (2004), 80-114. https://doi.org/10.1037/0033-2909.130.1.80
• Aydemir, Mine - Bayram Arlı, Nuran. “Öğrencilerde Çok Boyutlu Mükemmeliyetçilik Algısının Benlik Saygısı ve Stres ile İncelenmesi” . Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 48 (2020), 252-270. https://doi.org/10.9779/pauefd.537739
• Aydin, Nilüfer vd. “Turning to God in the Face of Ostracism: Effects of Social Exclusion on Religiousness” . Personality and Social Psychology Bulletin 36/6 (2010), 742-753. https://doi.org/10.1177/0146167210367491
• Aygül, Hasan Hüseyin –Gürbüz, Gamze. “Tüketı̇m, Moda ve İslamı̇ Gı̇yı̇m Açısından Tesettürlü/Türbanlı Öğrencı̇ler: Akdenı̇z Ünı̇versı̇tesı̇ Örneğı̇” . Muhafazakâr Düşünce Dergisi 15/56 (2019), 161-210.
• Ayla Açıkgöz, vd. “Sağlık Alanında Öğrenim Gören Üniversite Birinci Sınıf Öğrencilerinde Sosyal Görünüş Kaygısını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Gözlemsel Araştırma” . Pamukkale Medical Journal. 15/2 (2021), 319-330. https://dx.doi.org/10.31362/patd.963395
• Beyer, Heiko. “The Prevalence of Identity Among Religious Minorities in Different Human Rights Environments” . The International Journal of Human Rights 28/1 (2024), 45-68. https://doi.org/10.1080/13642987.2023.2227111
• Biernacki, Patrick - Waldorf, Dan. “Snowball Sampling: Problems and Techniques of Chain Referral Sampling” . Sociological Methods & Research 10/2 (1981), 141-163. https://doi.org/10.1177/004912418101000205
• Birekul, Mehmet. “Identity and Social Othering: A Case Study on Youth in Turkey” . Medeniyet ve Toplum Dergisi 4/2 (2020), 118-127. http://dx.doi.org/10.51117/metder.2020.1
• Braun, Virginia - Clarke, Victoria. “Using Thematic Analysis in Psychology” . Qualitative Research in Psychology 3 (2006), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Ramazan Bulut. “İslami İlimler Fakültesi Öğrencilerinin Dini Gruplar Hakkındaki Görüşleri Üzerine Bir Araştırma” . Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/1 (2020), 359-395. https://doi.org/10.33415/daad.651281
• Burke, Peter J. “Identities and Social Structure: The 2003 Cooley-Mead Award Address” . Social Psychology Quarterly 67/1 (2004), 5-15.
• Burris, Christopher T. vd. “What a Friend” : Loneliness as a Motivator of Intrinsic Religion” . Journal for the Scientific Study of Religion 33 (1994), 326-334.
• Canpolat, Murat. “Lise Öğrencilerinin Okul Kıyafeti Tercihleri ve Bunların Okuldaki Yansımaları” . İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/2 (2021), 1317-1351. https://doi.org/10.17679/inuefd.972880
• Ceylan Çapar, Meral - Ceylan, Müyesser. “Durum Çalışması ve Olgubilim Desenlerinin Karşılaştırılması” . Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2022), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
• Chatters, Linda vd. “African American Religious Participation: A Multi-Sample Comparison” . Journal for the Scientific Study of Religion 38/1 (1999), 132-145. https://doi.org/10.2307/1387589
• Chew, Keng Sheng vd. “Socio-Cultural and Religious Influences During Menstruation Among University Students” , Research Square, 1/1 (2020), 1-15. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-32211/v1
• Coleman, Major. “Job Skill and Black Male Wage Discrimination” . Social Science Quarterly 84/4 (2003), 892-906. https://doi.org/10.1046/j.0038-4941.2003.08404007.x
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2013.
• Creswell, John W. - Miller, Dana L. “Determining Validity in Qualitative Inquiry” . Theory Into Practice 39/3 (2000), 124-130. https://doi.org/10.1207/s15430421tip3903_2
• Çelikkaleli, Öner - Tümtaş, Mim Sertaç. “Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Dışlanma ile Saldırganlık Arasındaki İlişkide Sosyal Yabancılaşmanın Aracı Rolü” . Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 43/1, (2017) 155-175. https://doi.org/10.21764/efd.14945
• De Haan, Arjan. “Social Exclusion: Enriching the Understanding of Deprivation” . Studies in Social and Political Thought 2/2 (2000), 22-40.
• Dere, İlker - Demirci, Emine. “Türkiye’de Göçmen Öğrencilerin Eğitimde Karşılaştıkları Sorunlar” . Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (2023), 108-135. https://doi.org/10.20304/humanitas.1239654
• Diana Raufelder vd. “Do Belonging and Social Exclusion at School Affect Structural Brain Development During Adolescence?” . Child Development 92/6 (2021), 2213-2223. https://doi.org/10.1111/cdev.13613
• Dimitrova, Diana. “On Otherism and Othering: an Introduction” . The Other in South Asian Religion, Literature and Film Perspectives on Otherism and Otherness. ed. Diana Dimitrova. 184. London: Routledge, 2018
• Dovidio, John - Gaertner, Samuel. “On the Nature of Contemporary Prejudice: The Causes, Consequences, and Challenges of Aversive Racism.” Advances in Experimental Social Psychology. 36/1-52. London: Elsevier Academic Press, 2004.
• Dulin, Patrick L. “Social Support as a Moderator of the Relationship Between Religious Participation and Psychological Distress in a Sample of Community Dwelling Older Adults” . Mental Health, Religion & Culture 8/2 (2005), 81-86. https://doi.org/10.1080/13674670410001681492
• Eisenberger, Naomi vd. “Does Rejection Hurt? An fMRI Study of Social Exclusion” . Science (New York, N.Y.) 302 (2003), 290-292. https://doi.org/10.1126/science.1089134
• Göktaş, Erkan - Kaya, Metin. “The Effects of Teacher Relationships on Student Academic Achievement: A Second Order Meta-Analysis” . Participatory Educational Research” , 10/1 (2023), 275-289. https://doi.org/10.17275/per.23.15.10.1
• ESOGU, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. Erişim 10 Haziran 2024. “https://oidb.esogu.edu.tr/Storage/OgrenciIsleri/Uploads/ESOG%C3%9C-2024-N%C4%B0SAN-OGRENCI_SAYILARI-TOPLAM.pdf”
• Esra Kayman vd., “Intörn Hemşirelik Öğrencilerinin Olumsuz Çocukluk Deneyimleri ile Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişki” , Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 5/2 (2021), 177-185, https://doi.org/10.46237/amusbfd.773826
• Gaertner, Lowell vd. “When Rejection by One Fosters Aggression Against Many: Multiple-Victim Aggression as a Consequence of Social Rejection and Perceived Groupness” . J Exp Soc Psychol 44/4 (2008), 958-970. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2008.02.004
• Geng-feng Niu vd. “Social Exclusion and Depression among Undergraduate Students: The Mediating Roles of Rejection Sensitivity and Social Self-efficacy” . Current Psychology, 42, 24198–24207 (2023), https://doi.org/10.1007/s12144-022-03318-1
• Goffman, Erving. Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. NJ: Prentice-Hall, 1963.
• Gül, Meryem - Sasman Kaylı, Derya. “Türkiye’deki Suriyeli Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Dışlanma Algısı Üzerine Nitel Bir Araştırma” . Toplum ve Sosyal Hizmet 31/3 (2020), 985-1007. https://doi.org/10.33417/tsh.688774
• Hatun, Osman - Ekşi, Fisun. Investigation of the Relationships Between Values, Ostracism and Peer Pressure among High School Students. Kastamonu Eğitim Dergisi 28/4 (2020), 1689-1699. https://doi.org/10.24106/kefdergi.4186
• Dahlqvist, Heléne Zetterström vd. “Dimensions of Peer Sexual Harassment Victimization and Depressive Symptoms in Adolescence: A Longitudinal Cross-Lagged Study in a Swedish Sample” . Journal of Youth and Adolescence, 45/5 (2016), 858-873. https://doi.org/10.1007/s10964-016-0446-x
• Hitti, Aline vd. “Social Exclusion and Culture: The Role of Group Norms, Group Identity and Fairness” . Anales de Psicologia 27/3 (2011), 587-599.
• Hopyar, Zehra. (2024). “Geri Dönüş Motivasyonu Olarak ‘Önyargı ve Ayrımcılık’: Almanya’dan Dönen ‘Nitelikli’ Türkler” . Abant Sosyal Bilimler Dergisi 24/1, (2024), 403-422. https://doi.org/10.11616/asbi.1398614
• Huotari, Rosa. “Social Exclusion as Spiritual Inclusion: Collective Identity-Making and Urban Theology in Faith-Based Food Assistance in Finland” . Journal of Empirical Theology 36/1 (2023), 99-126. https://doi.org/10.1163/15709256-20231142
• İbn Haldun. Abdurrahman. Mukaddime. Ankara: MEB Yayınları, 1990.
• Işık, Zehra. “Bir Öteki Olarak İmam Hatiplilerin Öteki Algısı ve Ötekine Yönelik Tutumları” . Değerler Eğitimi Dergisi 20/43 (2022), 65-103. https://doi.org/10.34234/ded.1035829
• Jenkins, Richard. Social Identity. London: Routledge, 3. Basım, 2008.
• Kahan, Sabah. “Social Exclusion of Muslims in India and Britain” . Journal of Social Inclusion Studies 6/1 (2020), 56-70. https://doi.org/10.1177/2394481120944770
• Kalebaşi, Adem. “Okul Sosyal Hizmeti Bağlamında Uluslararası Öğrencilerin Okula Uyum ve Akademik Başarıları Etkileyen Faktörler” . International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR) 9/82 (2022), 767-779. https://doi.org/10.26450/jshsr.3054
• Killen, Melanie vd. “Japanese and American Children’s Evaluations of Peer Exclusion, Tolerance of Differences, and Prescriptions for Conformity” . Child development 73 (2002), 1788-1802. https://doi.org/10.1111/1467-8624.t01-1-00506
• Kirkpatrick, Lee A. “An Attachment-Theory Approach Psychology of Religion” . The International Journal for the Psychology of Religion 2/1 (1992), 3-28. https://doi.org/10.1207/s15327582ijpr0201_2
• Kuckartz, Udo. Qualitative Text Analysis: A Guide to Methods; Using Software. UK: SAGE Publications Ltd, 2014. https://doi.org/10.4135/9781446288719
• Lenoir, Rene. Les Exclus: Un Français sur Dix. Paris: Seuil, 1974.
• Levitas, Ruth vd. The Multi-Dimensional Analysis of Social Exclusion. Bristol: Department for Communities and Local Government, 2005.
• Lincoln, Yvonna - Egon, G. Guba. Naturalistic Inquiry. UK: SAGE Publications, 1985.
• Maner, Jon vd. “Does Social Exclusion Motivate Interpersonal Reconnection? Resolving the Porcupine Problem” . J Pers Soc Psychol 92/1 (2007), 42-55. https://doi.org/10.1037/0022-3514.92.1.42
• Mete, Mahmut. (2023). “Sosyal Kimlik Teorisi ve Göçmen Kimliğinin Ötekileştirilmesi Süreci: Stereotipleştirmeye Yönelik Psikopolitik Bir Analiz” . Akademik İncelemeler Dergisi 18/2 (2023), 470-489. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1323189
• Merriam, Sharan B. Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. California: Jossey-Bass, 2009.
• Millar, Jane. “Social Exclusion and Social Policy Research: Defining Exclusion” . Multidisciplinary Handbook of Social Exclusion Research. ed. Dominic Abrams. 1-15. New York: John Wiley & Sons, 2007. https://doi.org/10.1002/9780470773178.ch1
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri (1-2 Takım). ed. Ertan Akkaş. çev. Özlem Akkaya. Siyasal Kitabevi, 2022.
• Nieuwenhuis, Marlon vd. “Accounting for Unequal Access to Higher Education: The Role of Social Identity Factors” . Group Processes & Intergroup Relations 22/3 (2019), 371-389. https://doi.org/10.1177/1368430219829824
• Mehmet Salih Ökten, “Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medyada Kimlik İnşasına Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması” , Üniversite Araştırmaları Dergisi 7/2 (2024), 93-101. https://doi.org/10.32329/uad.1465536
• Omolayo, Anjorin – Busari, Jamiu. “Unpacking the Social Constructs of Discrimination, Othering, and Belonging in Medical Schools” , Teaching and Learning in Medicine 36/5 (2024), 660-668. https://doi.org/10.1080/10401334.2023.2230211
• Özcan, Zeynep. “Mülteci Öğrencilerin Kültürel Uyumları ile Dinî Başa Çıkmaları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma” . Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 127-147. https://doi.org/10.18505/cuid.510680
• Rao, Yagati Chinna - Karakoti, Sudhakara. Exclusion and Discrimination: Concepts, Perspectives and Challenges. New Delhi: Kanishka Publishers, 2010.
• Room, G. J. “Social Exclusion, Solidarity and the Challenge of Globalization” . International Journal of Social Welfare 8/3 (1999), 166-174. https://doi.org/10.1111/1468-2397. 00080
• Rutland, Adam vd. “A New Social-Cognitive Developmental Perspective on Prejudice: The Interplay Between Morality and Group Identity” . Perspectives on Psychological Science 5/3 (2010), 279-291. https://doi.org/10.1177/1745691610369468
• Schaafsma, Juliette - Williams, Kipling D. “Exclusion, Intergroup Hostility, and Religious Fundamentalism” . Journal of Experimental Social Psychology 48/4 (2012), 829-837. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2012.02.015
• Smith, Rebecca vd. “Students’ Perceptions of the Effect of Social Media Ostracism on Wellbeing” . Computers in Human Behavior 68 (2017), 276-285. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.11.041
• Solak, Çağlar –Teközel, Mert. “Sosyal Dışlanma Olgusu Üzerine Genel Bir İnceleme” . Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17/4 (2019), 293-315. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.585260
• Tajfel, Henri - Turner, John C. The Social Identity Theory of Intergroup Behavior. New York, NY, US: Psychology Press, 2004. https://doi.org/10.4324/9780203505984-16
• Tajfel, Henry - Turner, John. “An Integrative Theory of Intergroup Conflict” . The Social Psychology of Intergroup Relations. ed. William Austin - Stephen Worchel. 33-37. Monterey: Brooks/Cole, 1979.
• Tangenberg, Kathleen M. “Linking Feminist Social Work and Feminist Theology in Light of Faith-Based Service Initiatives” . Affilia 18/4 (2003), 379-394. https://doi.org/10.1177/0886109903257547
• Torres-Zaragoza, Lucía - Llorent-Bedmar, Vicente . “Barriers to Inclusion of Muslim Migrant Students in Western Schools: A Systematic Review, International Journal of Educational Research, 125/102363 (2024), 1-15. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2024.102363
• Twenge, Jean vd. “Social Exclusion Decreases Prosocial Behavior” . Journal of Personality and Social Psychology 92/1 (2007), 56-66. https://doi.org/10.1037/0022-3514.92.1.56
• Vreeze, Jort de vd. “Neither Fish nor Fowl: A Perceived Mismatch in Norms and Values Between Oneself, Other Students, and People Back Home Undermines Adaptation to University” . British Journal of Social Psychology 57/3 (2018), 684-702. https://doi.org/10.1111/bjso.12253
• Xu, Wen - Zammit, Katina. “Applying Thematic Analysis to Education: A Hybrid Approach to Interpreting Data in Practitioner Research” . International Journal of Qualitative Methods 19/1 (2020), 1-9. https://doi.org/10.1177/1609406920918810
• Yanping Jia- Huiting Yan. “The Mediating Effect of Self-control Between College Students’ Social Exclusion and Fear of Missing Out” . Proceedings of the 2023 International Conference on Applied Psychology and Modern Education (ICAPME 2023). 175-182. Paris: Atlantis Press, 2023. https://doi.org/10.2991/978-2-38476-158-6_24
• Yenihan, Bora vd. “Farklı Şehirlerden Gelen Üniversite Öğrencilerinin Yaşadıkları Sorunlar ve Sosyal Dışlanma İlişkisi: Kırklareli Üniversitesi’nde Nitel Bir Araştırma” . Journal of Humanities and Tourism Research 10/1 (2020), 69-83.
• Yılmaz, Cansu - Çiftçi Houghton, Esra Esen. “Öğrencilerin Gözünden Sosyalleşme Alanları: Aidiyet Hissi ve Psikolojik İyi Oluşun Anahtarı” . Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2024), 79-104. https://doi.org/10.18037/ausbd.1321510