On The Context of 33rd Verse of Māidah That Ali b. Ismail al-Aksarāyī Used in ‘Risālah Fī Hakki’d-Duhān’

Yıl 2022, , 330 - 363, 15.03.2022

Şuayip Karataş

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1047501

Öz

Understanding a text may not be possible by solely knowing the meanings of the words that composed it. Along with vocabulary, an understanding of the context is also necessary. The same logic applies to understanding the verses of the Qur’an. Context helps the true intention behind the verses reveal itself. Ali b. Ismail al-Aksarāyī examines the prohibition of tobacco under four main headings in his treatise. Under the first one, he uses Māidah 33 as proof and claims that it is indeed forbidden to tobacco. This study by focusing on the context of the said verse and tries to figüre out whether Aksarāyī considered the context of the verse. Hence, at the beginning of the article, brief information about the contextual problems is given. Later on, information on Aksarâyî and his treatise are offered along with the translation of the treatise. Finally, the contextual examination shows that Aksarāyī indeed took that verse out of its context and came to a judgment following his intention.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, Context, Ali b. Ismail al-Aksarāyī, Risālah fī Hakki’d-Duhān

Ali b. İsmail el-Aksarâyî’nin ‘Risâle fî Hakki’d-Duhân’ Adlı Risâlesinde Kullandığı Mâide 33. Âyetinin Bağlamı

Öz

Bir metni doğru bir şekilde anlayabilmek, sadece o metinde geçen kelimelerin manalarını bilmekle mümkün olmayabilir. Kelime manalarının yanında ayrıca metin içi ve metin dışı bağlama baş vurmak, metni doğru anlamak için gereklidir. Bu durum Kur’ân’ın anlaşılması için de geçerli olup, âyetlerin doğru bir şekilde anlaşılabilmesindeki önemli unsurlardan biridir. Bu manada bağlam, âyetlerin kendi içerisinde sahip olduğu doğru mananın ortaya çıkarılmasına yardımcı olur. Ali b. İsmail el-Aksarâyî, tütün konusunu ele aldığı risâlesinde onun haramlığını dört başlıkta ele almakta ve birincisinde Mâide 33. âyetini delil getirerek tütünün haramlığına hükmetmektedir. Bu çalışma, Aksarâyî’nin risâlesinde kullandığı söz konusu âyetin bağlamına yoğunlaşmakta müellifin bu hususu dikkate alıp almadığını tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede çalışmanın giriş kısmında bağlam konusuna kısaca değinildikten sonra Aksarâyî ve risâlesi hakkında, risâlenin metni ve Türkçe çevirisi verilmek suretiyle, bilgi verilmiştir. Daha sonra ise ilgili âyetin bağlamı tespit edilmeye çalışılmış, Aksarâyî’nin ilgili âyeti bağlamından kopardığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Bağlam, Ali b. İsmail el-Aksarâyî, Risâle fî Hakki’d-Duhân

Kaynakça

• Adsoy, Şerefettin. “Ali b. İsmail el-Aksarayî ve Hâşiyetü’z-Ziyâ‘îye Adlı Eseri”. ed. Mehmet Sami Yıldız vd. I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu. 926-940. b.y.: y.y., 2016.
• Ahmet Muhtar Ömer. “Bağlam Teorisi”. Bilimname 1/20 (2011), 197-208.
• Ak, Ayhan. “Hirâbe Ayetlerine Dair Yaklaşımların Metodolojik Tahlili”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1 (2016), 5-34.
• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1975.
• Albayrak, Hâlis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şûle Yayınları, 1996.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri. 6 Cilt. b.y.: Bilmar Yayıncılık, ts.
• Badiğinli Okan, Betül. İslâm Ceza Hukukunda Hırâbe (Eşkıyalık) Suçunun Mahiyeti ve Hukukî Sonuçları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Bakkal, Ali. “Kur’ân’ı Anlamada Siyak-Sibakın Önemi”. ed. Bilal Gökkır vd. Tarihten Günümüze Kur’an İlimleri ve Tefsir Usûlü. 11-48. Ankara: Özkan Matbaacılık, 2009.
• Bardakoğlu, Ali. “Eşkıya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/463-466. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Bardakoğlu, Ali. “Yol Kesme”. ed. İbrahim Kâfi Dönmez. 4 Cilt. İslam’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. 4/2182-2183. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiü’s-sahîh. thk. Heyet. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavku’n-Necât, 2001.
• Demir, Recep. “Bağlamından Kopuk Kur’ân Okumalarının Serencamı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020), 573-604. https://doi.org/10.33415/daad.761309
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Beyan Yayınları, 1989.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Otto Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 3. Basım, 1979.
• Erten, Mevlüt. “Kur’an’da Hakikat ve Mecazın Tespitinde Bağlamın Önemi”. İslâmî İlimler Dergisi 8/1 (2013), 161-82.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher. Tehzibü’l-lüga. thk. Muhammed ‘Avd Mer‘ab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî Mahzûmî - İbrâhim Sâmerrâî. 8 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Gezer, Süleyman. Sözlü Kültür’den Yazılı Kültüre Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Güven, Şahin. Kur’ân’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu. İstanbul: Denge Yayınları, 2005.
• Hayreddin Karaman vd. Kur’an Yolu. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâil b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tayyibe li’n-neşr, 2. Basım, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisanü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, ts.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 2003.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 1991.
• İsmail Parlatır vd. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 9. Basım, 1998.
• Karagöz, Mustafa. Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Karataş, Şuayip. Kur’ân’ın Konusu Olarak Melekler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Itfiyyiş. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyyi, 2. Basım, 1964.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-u Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1955.
• Öz, Ahmet. Kur’an’ı Anlamada Bağlam. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Râzî, Ebu Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1934.
• Rickman, H. P. Anlama ve İnsan Bilimleri. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1982.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzul’ün Rolü. İstanbul: Şûle Yayınları, 1994.
• Soysaldı, Mehmet. Kur’an’ı Anlama Metodolojisi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2001.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî. el-Muvâfakât. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân. 7 Cilt. Suud: Dâru İbn Affân, 1997.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. 24 Cilt. Mekke: Dârü’t-Terbiye ve’t-Türâs, ts.
• Tiyek, Fatih. Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Rolü ve Meallerdeki Bağlamsal Sorunlar. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Ünver, Mustafa. Kur’ân’ı Anlamada Siyâkın Rolü. Ankara: Sidre Yayınları, 1996.
• Yeğin, Abdullah. Yeni Lügat. İstanbul: Hizmet Vakfı Yayınları, 1997.
• Yûsuf el-Kardavî. “Kur’ân Tefsirinde İdeal Yöntem”. Diyanet İlmi Dergi 38/3 (2002), 57-90.
• Yüksek, Muhammed İsa. Kur’an’ın Anlaşılmasında Bağlam Bilgisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Esâsü’l-belâga. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sevd. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.