Tarafe’nin Hayatı, Şairliği ve Şiirlerinde Medih

Yıl 2022, , 442 - 470, 15.03.2022

Sedat Tuna

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1049980

Öz

Tarafe b. ‘Abd el-Bekrî, Câhiliye Dönemi’nin meşhur şairlerinden biridir ve İmruülkays’tan sonra şiir kalitesi yönüyle ikinci sırada yer alır. Asıl ismi ‘Amr olup doğum tarihi de ölüm tarihi de net olarak bilinmemektedir. Tarafe de bazı Câhiliye Dönemi şairleri gibi lakabını inşâd ettiği şiirinin bir mısrasında kullandığı bir kelimeden almıştır. Yetim büyümüş, fakir ama onurlu bir hayat sürmüş, deve çobanlığı yapmış ve ilk şiirini daha yedi yaşındayken amcasıyla çıktığı yolculukta inşâd etmiştir. Hiçbir şeye aldırış etmeyen, cesareti ve usta at biniciliğiyle övünen, kavmi arasında kendisine güvenen ve saygınlığı olan birisiydi. Küstahça davranan ve her türlü zevki mübah gören, içki müptelası bir kişiliğe sahipti. Tarafe’nin divanı hiciv, vasıf, fahr ve hamaset konulu şiirlerden oluşur. Şiirleri, mütekaddimûn nahivciler tarafından nahiv kurallarının tespit edilmesinde şâhit gösterilmiştir. Hîre hükümdarı ‘Amr b. Hind’in verdiği emirle gençliğinin baharında yapmış olduğu hiciv sebebiyle öldürülmüştür. Bu çalışmada Tarafe’nin hayatından anekdotlara ve sayısı çok az olan medih şiirlerinden örneklere yer vermeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Edebiyatı, Câhiliye Dönemi, 'Amr b. Hind, Muallaka, Medih

Tarafah’s life, poesy and praise in his poem

Öz

Tarafah ibn al ‘Abd was one of the famous poets of the Jahiliyya Period and takes the second place just after Imru’ al-Qays in terms of poetry quality. While his true name is ‘Amr, his birth amd death dates remain unclear. The poets in the Jahiliyya Period took their nicknames after a word they used in one of their poems. Similarly, Tarafah took his nickname after a word he used in one of his poems. He grew up as an orphan, lived a poor but honorable life, herded camels and wrote his first poem on a journey he went on with his uncle. He has a drunkard, extremely carefree and self-confident among his tribe personality that boasts with his courage and horsemanship. His anthology consists of poems that satirize, describe, praise something or someone. His poems were used as witnesses by the first arabic linguistics in determining the rules of grammer discipline. He was executed at a very young age because of his satiric poems by the order of ‘Amr b. Hind. In this paper, we tried to exemplify his low-numbered praise poems and anecdotes from his life.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and Literature, The Jahliyya period, 'Amr b. Hind, Muallaqa, Praise

Kaynakça

• Abkâryûs, İskender Âgâ. Ravzatü'l-edeb fî’t-tabakâti’ş-şuʿarâʾi'l-Arab. Beyrut: y. y., 1958.
• Ali, Cevâd. Târîhu’l-‘Arab kable’l-İslâm. 9 Cilt. Bağdat: Câmiatü Bağdad, 2. Basım, 1413/1993.
• Apak, Âdem. Ana Hatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Atiyye, Mahmûd. Tarafe b. ‘Abd: Şâ‘iru’l-emel ve hubbü’l-hayât. el-Vesika 30/59 (31 Ocak 1911), 132-162.
• Atiyye, Muhammed Hâşim. el-Edebü’l -‘Arab ve târihuhû fi’l-asrı’l Câhilî. Beyrut: Mustafa Elbânî, 3. Basım, 1355/1936.
• Aycan, İrfan. “Rebîa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34./498-499. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Ayyıldız, Esat. Klasik Arap Şiirinde Emevî Dönemine Kadar Hiciv. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• Bedeva, Abdullah. “Tarafe b. el-’Abd’ın Şiirlerinde Hikmet”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2017), 219-242.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed Şerif. Kitâbü’t-tarîfât. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Çetin, Nihad M. “Tarafa”, İslâm Ansiklopedisi. 11/766-767. İstanbul: Milli Eğitim Basım Evi, 1979.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyat Tarihi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Demirayak, Kenan. v.d.. Yedi Askı: Arap Edebiyatının Harikaları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, İkinci Basım, 2010.
• el-Abbâsî, Abdurrahîm b. Abdurrahmân b. Ahmed. Şerhi şevâhidi’t-telhîs: Me’âhidü’t-tensîs. thk. Muhyiddîn Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
• el-Ânî, Sâmi Mekkî. Muʿcemü elkâbi’ş-şuʿarâ. Dubai: Mektebetü’l-Fellâh, 1. Basım, 1402/1982.
• el-Bağdadî, Abdulkadir b. Ömer. Hizânetü’l-edeb lübbü lübâbü lisânü’l-‘Arab. thk. Abdüsselâm Hârûn. 13. Cilt. Kahire: Mektebü Hancî, 4. Basım, 1418/1997.
• el-Bağdâdî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-Hamevî er-Rûmî. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Lübnan: Dâru Sâdır, 1397/1977.
• el-Bağdâdî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-Hamevî er-Rûmî. Sıfatü cezîreti’l-Arab, thk. Muhammed b. Ali. Sana. Mektebetü’l-İrşâd, 1. Basım, 1410/1990.
• el-Cinî, Ebü’l-Feth Osmân b. el-Mevsılî el-Bağdâdî. el-Hasâʾis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: el-Kütübü’l-Mısrıyye, ts.
• el-Cubûrî, Yahya. eş-Şiru’l Câhilî hasâisuhû ve funûnuhû. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1407/1986.
• el-Cumahî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sellâm b. Ubeydillâh b. Sâlim el-Basrî. Tabakâtü fuhûli’ş-şuʿarâ. Cidde: Dâru’l Medenî, ts.
• el-Cündî, Ali. eş-Şâiru’l-Câhilî eş-şâb Tarafe b. ’Abd. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• el-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed. Şerhu’l-kasâʾidi’s-sebʿi’t-tıvâli’l-Câhiliyyât, thk. Abdüsselam Hârûn. Kahire: Dâru’l-Ma’rife, 5. Basım, 1993.
• el-Endelüsî, Abdullâh b. Abdilazîz b. Muhammed b. Eyyûb b. ‘Amr el-Bekrî. Simtü’l-leʾâlî fî şerhi emâli’l-Kâlî. thk. Abdülaziz el-Meymenî. Kahire: 2 Cilt. Tasvîru Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1354/1935.
• el-Galâyînî, Mustafa. Ricâlü’l-muallakâti’l-aşr. Sayda: Mektebetü’l-Asr, 1418/1998).
• el-Hâşimî, Muhammed Ali. Tarafe b. ’Abd hayatüh ve şiruh. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, 2. Basım, 1407/1987.
• el- İsfahânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî. el-Egânî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru-İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1986, 5/381.
• el-Kayrevânî, İbn Reşîk. Âlâmü’l-kelâm. Kahire: Mektebetü Hancî, 1. Basım, 1344/1926.
• el-Kureşî, Ebû Zeyd. Cemheretü eşʿâri’l-Arab. Kahire: Nahdatü Mısr, 1981.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• el-Kurtubî, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. Cemheretü ensâbi’l-‘Arab. thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn. Kahire: Dâru’l-Ma‘rife. 5. Basım, ts.
• el-Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ b. Saîd el-Horasânî el-Bağdâdî. Muʿcemü’ş-şuʿarâ, thk. Farûk Eslîm. Lübnan: Dâru Sâdır, 1. Basım, 1425/2005.
• el-Mustâvî, Abdurrahman. Divân Tarafe b. ‘Abd. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1. Basım, 1424/2003.
• el-Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Ezdî es-Sümâlî. el-Kâmil fi’l-edeb (fi’l-luġa ve’l-edeb ve’n-nahv ve’t-tarîf). thk. Muhammed Ali ed-Dâllî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1993.
• el-Yesûî, Rızkullâh b. Yûsuf b. Abdilmesîh b. Ya‘kûb Şeyho. Şuʿarâʾü’n-Naṣrâniyye. Beyrut: Matbaatü’l-Âbâi’l-Murselin el-Yesûiyyîn, 1890.
• es-Süyûtî, Celâleddin. el-Müzhir fî ulûmi’l-luga. 2 Cilt. Sayda: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1406/1986.
• eş-Şentemerî, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Süleymân b. Îsâ el-A‘lem en-Nahvî. Şerhu’ş-şuʿarâʾi’s-sitte. 2 Cilt. Dâru’l-Afki’l-Cedîde, 3. Basım, 1403/1983.
• et-Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Alî b. Muhammed el-Hatîb. Şerhu’l-kasâʾidi (Muʿallakâti)’l-aşr. Beyrut: el-Matbaatü’l-Münîriyye, 2. Basım, 1352.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki. Yedi Askı: Arap Şiirinin İlk Parlak Dönemi. İstanbul: Adam Yayınları, 1. Basım, 1985.
• ez-Zebidî, Ahmed Hasan. Tarihü’l edebi’l-‘Arabî. Mısır: Dâru’n-Nahda, ts.
• ez-Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ahmed. Şerhu’l-muallakâti’s-seb’, thk. Lecinetü’t-tahkîk fî’d-dâri’l Âlemiyye. Beyrut: ed-Dâru’l-Âlemiyye, 1983.
• Fehmi, Bağdatlı Müderriszâde Mehmet. Târih-i Edebiyyât-ı Arabiyye. haz. İsmail Araz, 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar) (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.1996.
• Güleç, İsmail. “Hz. Peygamber’in Müslüman Olmayan Şairlere Karşı Tutumu”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 20 (2018), 245-268.
• Halîl b. Ahmed, Kitâbü’l-ayn, thk. Abdülhamid el-Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1424/203.
• Hüseyin, Tâhâ. Câhiliye Şiiri Üzerine, çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2003.
• İbn Haldûn, Mukaddime, thk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş. 2 Cilt. Dımaşk: Dâr Yârib, 1. Basım, 1425/2004.
• İbn Havkal, Sûretü’l-arz. Beyrut: Dâru Mektebetü’l-Hayat, 1996.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlüddîn. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn. Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâ, thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dârü’l-Me‘ârif, 1982.
• İşler, Emrullah. “Tarafe bin Abd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 40//14. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Krenkow, F. Dâ’iratü’l-ma‘ârifi’l-İslâmî. b.y.: 1. Basım, 1418/1998.
• Kureşî, Ebû Zeyd. Cemheretü eşʿâri’l-ʿArab, thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Nahdatü Mısr, 1981.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1427/2006.
• Sıyâm, Muhammed eş-Şeyh Mahmûd. “Tarafe b. ‘Abd hayatüh ve şiruh”, Mekke: Melik Abdülaziz Külliyetü’ş-Şerîâ Dirâsâtü’l-İslâmiyye, Lisans Tezi, 1400/1980.
• Vehbe, Mecd. Mu’cemü’l-Mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-lügati ve’l-âdâb. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1984.
• Yanık, Nevzat H. “Tarafe’nin Öldürülmesi”, Doğu Esintileri, 5/2 (Temmuz 2016), 69-86.