Âdiyât Suresini Siyer Rivayetleri Katkısıyla Yeniden Değerlendirme Denemesi

Yıl 2022, , 500 - 524, 15.03.2022

Ömer Müftüoğlu , Eyüp Kurt

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1051061

Öz

Âdiyât suresi ilk Mekkî surelerdendir. Tefsir geleneğinde ilk beş ayetinin bir cihad/savaş ortamındaki soluk soluğa koşan atları yahut Arafat’tan Müzdelife’ye oradan da Mina’ya koşuşturan develeri tasvir ettiği düşünülmüştür. İlk beş ayet koşan/savaşan atlar yorumuna sıkışınca sonraki altı ayetle bağlantısında zorlanılmıştır. Türkçeye yapılan çevirilerin ekserisinde de aynı düşüncenin devam etiği görülür. Bu çalışmada Peygamber Efendimizin boyuyla kendi boyunu bir üstünlük yarışı içinde gören ve kulak kulağa giden atlar gibi harıl harıl koştuklarını düşünen Ebu Cehil’in siyer kitaplarına giren sözleri dikkate alınarak Âdiyât suresi yeniden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ebu Cehil böyle düşünen tek kişi değildir. Başka boyların liderleri de onun gibi düşünmektedirler. Bu rekabet ortamı ve Peygamberimizin zuhuruyla gündeme gelen yenilmişlik hissi onların düşmanlığını zirveye taşımıştır. Mekke’nin ilk yıllarındaki şiddetli muhalefetin belki de en önemli birkaç sebebinden biri olan kabile asabiyeti, muhaliflerin kendi kurguları üzerinden eleştirel bir yaklaşımla dile getirilerek surede eleştirilmiştir. Bu yanlış kurgunun sonunda oluşturulan ve Peygamber Efendimizin canına kastetmeye kadar varacak düşmanlığın hesabının sorulacağı kesindir. Allah Teâlâ’nın olup biten her şeyden haberdar olduğu da suredeki son vurgudur. Mevcut siyer rivayetleri surenin nüzul ortamını iyi yansıtabilmektedir. Klasik tefsir literatürüne girmiş yorumlar ve siyer rivayetlerinin katkısıyla Âdiyât suresi yeniden anlamlandırılarak sonuç kısmında bir meal-tefsiri denemesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âdiyât, Cihad Atları, Dabh, Ebu Cehil, Sabah Baskını.

Destekleyen Kurum

YOK

An Attempt to Reassess Surah al-Âdiyât with the Contribution of Siyar Narratives

Öz

Surah Al-Âdiyât is one of the first Makkah surahs. In the Tafsir tradition, it was thought that the first five verses depicted horses running with bated breath in a jihad/war environment or camels running from Arafat to Muzdalifa and then to Mina. It was difficult to connect with the following six verses when the first five verses were stuck in the horses’ running / fighting interpretation. It is seen that the same idea continues in most of the translations made into Turkish. In this study, the Surah Al-Âdiyât was tried to be re-evaluated by taking into account the words of Abu Jahl, who saw the Prophet’s height and height in a race for superiority and thought that they were running like them horses, which entered the Siyar books. Abu Jahl is not the only one who thinks so. The leaders of other tribes also think like him. This competitive environment and the feeling of defeat raised by the appearance of our Prophet have brought their hostility to the top. One of the most important reasons for the violent opposition in the early years of Mecca, tribal anger, has been criticized in the Surah by expressing a questioning approach through the dissidents’ fictions. Indeed, the hostility generated at the end of this false fiction and which will lead to the death of our Prophet will be held to account. The last emphasis in the Surah is that Allah Ta’ala is aware of everything going on. The current siyar narrations reflect the environment of the Surah’s revelation well. With the help of comments that have entered the classical tafsir literature and the contribution of siyar narrations, Surah Âdiyât has been re-explained the meaning, and a tafsir of interpretation (meal) experiment has been conducted in the conclusion section.

Anahtar Kelimeler

Al-Adiyat, Jihad Horses, Dabh, Abu Jahl, Morning Raid.

Kaynakça

• Abdülfettâh el-Kâdî. Esbâb-ı Nüzûl. çev. Salih Akdemir. Ankara: Fecr Yayınları, 3. Basım, 1997.
• ʿAbdurrezzāḳ b. Hemmām es-Sanʿānī. Tefsīru’l-Ḳurʾān. thk. Muṣṭafā Muslim Muḥammed. 3 cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1989.
• Akdemir, Hikmet. “Kur’an-ı Kerim’de Mecazın Varlığı Problemi”, Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 4/1 (1998), 62-73.
• Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Akpınar, Ali. Sana Soruyorlar. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2016.
• Ālūsī, Şehābeddīn Maḥmūd. Rūḥu’l-Meʿānī. 30 cilt. Beyrut: Dāru İhyāʾi’t-Turās̠i’l-ʿArabī, t.y.
• Apak, Adem. “İslam Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 10/1 (2001), 177-194.
• Arpa, Enver. İbn Teymiyye’nin Kur’an Anlayışı. Ankara: Fecr Yayınları, 2002.
• Aslantürk, Hümeyra. “Hz. Peygambere Yöneltilen Sorular Üzerine İnen Ayetlerin İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Isparta, 2006, 93-108.
• Atar, Fahrettin. “Attâb b. Esîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/93 İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Ateş, Ali Osman. “Kusay b. Kilâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/460-461. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Meali. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2007.
• Bağdādī, Ebū Cʿafer. el-Munemmāk fī Ahbāri Kureyş. tahk. Hurşid Ahmed Fāruk. Beyrut: ʿĀlemu’l-kutub, 1985.
• Beġavī, Ferrāʾ. Meʿālimu’t-tenzīl fī tefsīri’l-Ḳurʾān. thk. Muhammed ʿAbdullah en-Nemīr vdğr. 8 Cilt. Riyad: Dāru Ṭaybe, 1409/1989.
• Beyḍāvī, Nāṣıru’d-dīn Ebu Ṣaīd. Envāru’t-tenzīl ve esrāru’t-teʾvīl. thk. Muḥammed Subhī Ḥasen vdğr. 3 cilt. Beyrut: Dāru’r-Reşīd, 2000.
• Birışık, Abdulhamit. “Kur’an: II. Tarihi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/ 383-388. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Çalışkan, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Çetiner, Bedrettin. Fâtiha’dan Nâs’a Esbâb-ı Nüzul, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2002.
• Dahhāk b. Muzāhim. Tefsīru Daḥḥāk. thk. Muḥammed Şükrī Aḥmed. Ḳāhire: Dāru’s-selām 1999/1419.
• Demirci, Muhsin. “Nas-Olgu İlişkisi Açısından Mükerrer Nüzul”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (2001) 5-21.
• Demirci, Muhsin. Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur’an’da Sosyal Gerçeklik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Draz, Abdullah. Kur’an’a Giriş. çev. Salih Akdemir. Ankara: Kitabiyât Yayınları, 2000.
• Duman, Zeki. Beyânü’l-Hak. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Basım 2008.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı. çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
• Ebū Ḥayyān el-Endelusī. el-Baḥru’l-Muḥīṭ. thk. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd vdğr. 8 cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubu’l-ʿİlmiyye, 1993.
• Ebu’s-Suʿūd el-ʿİmādī. İrşādu'l-ʿĀḳli’s-Selīm ilā Mezāyā’l-Kitābi'l-Kerīm. thk. ʿAbdulḳādir Aḥmed ʿAṭāʾ, 5 cilt. Riyad: Mektebetu’r-Riyāḍi’l-Hadīs̠e, t.y.
• Ebū ʿUbeyde. Mecāzu’l-Kur’ān. tahk. M. Fuād Sezgin. 2 cilt. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1970/1390.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2001.
• Elik, Hasan-Coşkun, Muhammed. İndirildiği Dönemin Işığında Kur’an Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Baskı, 2016.
• Fayda, Mustafa. “Abdümenâf b. Kusay”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/287-288. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Fayda, Mustafa. “Velîd b. Mugîre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/33-34. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fazlur Rahman. İslam ve Çağdaşlık. çev. Alparslan Açıkgenç vdğr. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Dârünnedve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/555-556. İstanbul: TDV Yayınları 1993.
• Gazâlî, Muhammed. Kur’an’ı Anlamada Yöntem. çev. Emrullah İşler. İstanbul: Şule Yayınları, 3. Basım, 2002.
• Görgün, Tahsin. İlahi Sözün Gücü. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Gezer, Süleyman. “Kur’an Yorumlarının Mahiyeti Üzerine”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2017), 5-18.
• Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. 2 cilt. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1995.
• Havva, Said. el-Esâs fi’t-Tefsîr. çev. Abdüsselam Arı. İstanbul: Şamil Yayınları, 1992.
• Hüseyin Kazım Kadri. Nûrü’l-Beyân. Haz. Ömer Mahir Alper. İstanbul: Vadi Yayınları, 2019.
• İbn ʿĀşūr, Muḥammed Tāhir et-Tūnusî. et-Taḥrīr ve’t-tenvīr. Tunus: Dāru’t-Tūnusiyye, 1984.
• İbn ʿAṭiyye, ed-Dımaşḳī. el-Muḥarreru’l-vecīz fī tefsīri’l-kitābi’l-ʿazīz. thk. Raḥḥāle Fārūḳ vdğr. Beyrut: Dāru’l-Ḫayr, 2007.
• İbnu’l-Cevzī, Ebu’l-Ferec. Zādu’l-mesīr fī ʿilmi’t-tefsīr. Beyrut/Dımeşḳ: Mektebetu’l-İslāmī, 1984.
• İbn Hişām, ʿAbdulmelik el-Himyerī. es-Sīretu’n-Nebeviyye. thk. Mustafa Sakā vdğr. Mısır: Matbaʿā-i Mustafa Elbānī, 1936/1355.
• İbn İshāk, Muhammed b. Yesār. Sīretu İbn İshāk. tahk. Muhammed Hamidullah. Konya: Hayra Hizmet Vakfı Yayınları, 1981/1401.
• İbn Kayyım el-Cevziyye. Hidāyetu’l-hayārā fī ecvibeti’l-yehūd ve’n-nesārā. tahk. Osman Cumʿa Dumeyriyye. Mekke: Dāru ʿĀlemi’l-Fevāid, 2013.
• İbn Kes̠īr, Ebu’l-Fidā. Tefsīru’l-Ḳurʾāni'l-ʿaẓīm. thk. Muṣṭafā Seyyid Muḥammed vdğr. Kāhire/Gize: Muʾessesetu Ḳurṭuba, 2000.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’an. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 3. Basım, 2009.
• Karaman, Hayreddin vdğr. Kur’an Yolu Türkçe Meal-Tefsir. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ebu Cehil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/117-118. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Koç, Mehmet Akif. İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri. Ankara: Kitabiyât Yayınları, 2003.
• Ḳurṭubī, Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmiʿ li-aḥkāmi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdu’l-muḥsīn. 11 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 1427/2006.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Sikâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/177-178. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Māturīdī, Ebū Manṣūr b. Muḥammed. Teʾvīlātu’l-Ḳurʾān, thk. Bekir Topaloğlu. 17 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Māverdī, Ebu’l-Hasen ʿAli el-Baṣrī. en-Nuket ve'l-ʿuyūn. thk. Seyyid b. ʿAbdi’l-maḳṣūd. 5 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, t.y.
• Mevdûdî, Ebu’l-Âlâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vdğr. 7 cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 1997.
• el-Medḫal ile’l-Mevsūʿati’t-tefsīri’l-meʾsūr-ekber cāmiʿī li-tefsīri’n-Nebī ve’ṣ-sahābe ve’t-tābiʿīn ve tābiʿīhim. nşr. Merkezu’d-dirāsāti ve’l-maʿlūmāti’l-Ḳurʾāniyye, Beyrut: Dāru İbn Ḥazm, 2017.
• Mucāhid b. Cebr. Tefsīru Mucāhid. thk. Muḥammed ʿAbdusselām. Kahire: Dāru’l-Fikri’l-İslāmī, 1989.
• Muḳātil b. Suleymān. Tefsīru Muḳātil b. Suleymān, thk. ʿAbdullāh Maḥmūd Şeḥāte. Beyrut: Muessesetu’l-tārīḫi’l-ʿArabī, 2002.
• Müftüoğlu, Ömer. Kur’an’ın Sesleri. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Namlı, Abdullah. “Kur’an’a Göre Peygamberleri İnkâr Sebepleri”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Bahar 8/1 (2017), 169-197.
• Nas, Hasan. “Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur’ân’da Rab Kavramının Kullanım Oranı, Biçimi ve Zamanı”. Darulfunun İlahiyat 32/1 (2021) 65-88.
• Nazlıgül, Habil. “Misver b. Mahreme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/192. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Otto Yayınları, 2008.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an-ı Kerim Meali. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2000.
• Polat, Hüseyin. “Theodor Nöldeke’nin Âyet ve Sûreleri Tarihlendirmede Başvurduğu Yöntemlere Eleştirel Bir Yaklaşım-I”. İlahiyat Akademi Dergisi 10/1 (2019), 87-106.
• Rāzī, Faḫruddīn. Mefātīḥu’l-ġayb. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr 1401/1981.
• Sadak, Bekir. Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlatımı. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1989.
• Sarıçam, İbrahim. “Hicâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/431-432. İstanbul: TDV Yayınları 1998.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân ve Bağlam. İstanbul: Şule Yayınları, 2012.
• Suddī, Ebū Muḥammed ʿİsmāīl. Tefsīru’s-suddiyy’l-kebīr. thk. Muḥammed Atā Yūsuf. Byy.: Dāru’l- Vefā, 1993/1414.
• Suyūtī, Celāluddīn. el-İtkān fī ulūmi’l-Kur’ān. Beyrut: Muessesetu’r-risāleti nāşirūn, 2008.
• Suyūtī, Celāluddīn. Lubābu’n-nukūl fī esbābi’n-nuzūl. Beyrut: Muessesetu’l-Kutubi’s-Sekāfiyye, 2002.
• Şener, Abdülkadir ve dğr. Yüce Kur’an ve Tefsirli Meâli. İzmir: Tibyan Yayınları, 2020.
• Ṭaberī, Muḥammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-beyān ʿan teʾvīli āyi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsin. 15 Cilt. Kahire: Dāru Hecr, 1421/2001.
• Vāḥidī. Ebu’l-Hasen ʿAlī en-Nīsābūrī. Esbâb-ı Nüzûl. çev. Necati Tetik-Necdet Çağıl. İstanbul: İhtar Yayıncılık, 2. Basım. 1997.
• Vāḥidī. Ebu’l-Hasen ʿAlī en-Nīsābūrī. Tefsīru’l-Basīṭ. thk. Farklı Muhakkikler. Riyad: Cāmiʿatu’l-İmām Muḥammed b. Suʿūd, 1430.
• Wadah, Khanfar. İlk Bahar. çev. Mehmet Yuşa Solak-Hasan Hacak. İstanbul: Vadi Yayınları, 2000.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Tefsirde Sebeb-i Nüzulün Bağlayıcılığı ve İşlevi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2018), 407-438.
• Zerkeşī, Bedruddīn Muhammed. el-Burhān fī ʿulūmi’l-Kur’ān. thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtī. Suūdī ʿArabistān 3. Basım, 1980/1400.
• Zerkānī, Muhammed Abdu’l-ʿazīm. Menāhilu’l-ʿirfān fī ʿulūmi’l-Kur’ān. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-Arabī, 1995/1415.
• Zemaḫşerī, Ebu’l-Kāsım Maḥmūd. el-Keşşāf ʿan haḳāʾiḳi’t-tenzīl ve ʿuyūni’l-eḳāvīl fī vucūhi’t-teʾvīl. thk. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd vdğr. 6 Cilt. Riyād: Mektebetu’l-ʿUbeykān, 1418/1998.