Endülüs'te Benî Ahmer (Nasrîler) Dönemi'nde Hanedan Kadınlarının Siyasi Etkinlikleri

Yıl 2023, , 540 - 556, 15.09.2023

Fatma Merve Çınar

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1308237

Öz

Müslümanların İber Yarımadası’ndaki siyasi varlığı, 711 yılında Emevî Devleti’nin Kuzey Afrika valisi ve komutanı Musa b. Nusayr (ö. 98/717) ile Berberi komutan Tarık b. Ziyad (ö. 102/720) idaresindeki fetih ordusunun bölgeye girişiyle başlamış, Gırnata Nasrî Sultanlığı’nın (Benî Ahmer Emirliği) 1492’de yıkılışına kadar sürmüştür. Endülüs’te Müslümanların siyasi hâkimiyetinin var olduğu sekiz asra yakın bu oldukça uzun zaman dilimi, hızla ve başarıyla gerçekleşen fetihler, kısa sürede kaybedilen topraklar, bölgenin sık sık maruz kaldığı isyan, işgal ve çalkantılarla yoğrulmuş bir tarihtir. Bununla birlikte siyasi hâkimiyetin Müslümanların elinde olduğu tarihler (711-1492) içerisinde Endülüs’te farklı hanedanlar hüküm sürmüştür. Farklı etnik ve dinî kimliklerin bir arada yaşadığı Endülüs, İslam tarihi içerisinde hem siyasî hem de ilmî ve kültürel boyutlarıyla öne çıkan bir alan olmuştur. Oldukça zengin Endülüs tarihi içerisinde, toplumun yarısını teşkil eden kadınların da ilmî, siyasi ve sosyal hayatta belirgin ve aktif bir konumları ile var oldukları bilinmektedir. Bilhassa politikada Endülüslü kadınların ön planda olduğu sahneler, tarihî metinlerde kayıt altına alınmıştır. Endülüs siyasi tarihinde bazı kadınların rolüne odaklanan bu makalede, Endülüslü kadınların siyasi etkinlikleri, en etkin oldukları Nasrîler Dönemi (1238-1492) ile sınırlandırılarak aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Endülüs, Nasriler, Kadın Tarihi, Siyasi Tarih

Political Activities of Palace Women during Banu Ahmer (Nasrid) Period in al-Andalus

Öz

The political presence of Muslims in the Iberian Peninsula started with the entry of the conquering army under the command of Musa b. Nusayr and Tariq b. Ziyad in 711, and continued until the collapse of the Nasrid Sultanate of Granada in 1492. This long period of nearly eight centuries of political dominance of Muslims in al-Andalus is a history that has been kneaded by conquests that took place quickly and successfully, lands lost in a short time, rebellions, occupations, and turmoils that the region is frequently exposed to. However, different dynasties ruled in al-Andalus during the period when the political dominance was in the hands of the Muslims (711-1492). Al-Andalus, where different ethnic and religious identities live together, has been a remarkable area in the history of Islam with its political, scientific, and cultural history. It is known that in the rich history of Andalusia, women, who constitute half of the society, have a prominent and active position in scientific, political and social life. Especially the scenes in which Andalusian women are at the forefront in politics have been recorded in historical texts. In this article, which focuses on the role of women in the political history of al-Andalus, the political activities of some Andalusian women are described by limiting them to the Nasrîd Period (1238-1492), when they were most active.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, al-Andalus, Nasrids, Women’s History, Political History

Kaynakça

• Özdemir, Mehmet. "Endülüs", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1/ 216. (İstanbul: TDV Yayınları, 1995).
• de Baeza, Hernando. Las cosas que pasaron entre los reyes de Granada desde el tiempo de rey don Juan de Castilla, segundo de este nombre, hasta que los Cathálicos Reyes ganaron el reyno de Granada, ed. Emilio Lafuente Alcántara. (Madrid: Rivadaneira, 1868).
• Carriazo y Alcántara, Juan de Mata. “Historia de la Casa Real de Granada, anónimo castellano de mediados del siglo XVI”. MEAH: Miscelánea de Estudios Árabes y Hebraicos 6 (1957). 7-56.
• Boloix Gallardo, Barbara. Las sultanas de la Alhambra: Las Grandes Desconocidas del Reino Nazari de Granada (Siglos XIII–XV). (Granada: Comares Editorial, 2013).
• Boloix Gallardo, Barbara. “¿Fuera De Casa y Dentro De Ella? El Uso Normativo y Popular Del Velo Entre Las Mujeres Del Reino Nazarí De Granada” Awraq, 20 (2022), 127-135.
• Boloix Gallardo, Barbara. “Mujer y poder en el Reino Nazarí de Granada: Fatima bint al-Ahmar, La perla centra del collar de la dinastía (siglo IV)”, Anuario de Estudios Medievales, 46/1 (2016), 269-300.
• Shatzmiller, Maya. Her day in court: Women’s property rights in fifteenth-century Granada. (Cambridge: Harvard University Press, 2007).
• Müller, Marcus Joseph. Beiträge zur geschichte der westlichen Araber. (München, 1866).
• Rubiera Mata, María Jesús. “La princesa ‘Fatima bint al-Ahmar’, la ‘María de Molina’ de la dinastía Nazarí de Granada”. Medievalismo 1/6 (1996). 183-4.
• Parlak, Nizamettin. Lisanüddîn İbnü`l-Hatîb’in Siyâsî Kişiliği ve Tarihçiliği. (Ankara: TTK Yayınları, 2012).
• İbnü’l-Hatîb, Lisanüddin. el-İhâta fî ahbâri Gırnata. IV Cilt. thk. Muhammed Abdullah İnan, (Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1973).
• Makkarî, Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelüsi’r-râtib ve zikru vezîrihâ Lisâni’d-din İbnü’l-Hatîb. VIII Cilt. thk. İhsan Abbas. (Beyrut: Dâru’s-sadır, 1968).
• İbn Âsım, Cennetü'r-rıza fî’t-teslim limâ kadderallahu ve kaza. III Cilt. thk. Salâh Cerrâr. (Amman: Dârü'l-Beşir, 1989).
• Seco de Lucena, Luis. Muhammad IX: Sultán de Granada. ed. Concepción Castillo, (Granada: Patronato de la Alhambra, 1974).
• Archivo de la Corona de Aragón, ACA Reg. 2689 ve 2711.
• Ahbâru’l-‘asr fî inkıdâ fî devleti Benî Nasr. thk. Hüseyin Mu’nis, (Kahire, 1991).
• de Baeza, Hernando. “Las cosas que pasaron entre los reyes de Granada”, ed. Marcus Joseph Müller. (München).
• Seco de Lucena, Luis. “La sultana madre de Boabdil”. Revista de Al-Andalus XII/ 2 (1947). 359-390.
• Arié, Rachel L’espagne musulmane, au temps des Nasrides (1232-1492). (Paris: Editions E. de Boccard, 1973).