Diyarbakır El Sanatlarında İslamî Motifler –Bir Giriş Denemesi-

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 93 - 106, 01.06.2014

Ejder Okumuş

Öz

Genelde sanatı, özelde
ise el sanatlarını, insanlık tarihiyle başlatmak mümkündür. Denilebilir ki el
sanatları, toplumun aynasıdır; toplumun duygusunu, düşüncesini, dünya görüşünü,
duygusunu, inancını, kültürünü yansıtır. Bu bağlamda geçmişte ve günümüzde, taş
işçiliği, bakırcılık, halıcılık, kilimcilik, kumaş dokumacılığı, yazmacılık,
çinicilik, seramik-çömlek yapımcılığı, işlemecilik, oya yapımcılığı, deri
işçiliği, müzik aletleri yapımcılığı, sepetçilik, semercilik, maden işçiliği,
keçe yapımcılığı, örmecilik, ahşap ve ağaç işçiliği vs. olarak sıralanabilecek
olan el sanatlarında dinî motiflerin ağırlıklı bir yer tuttuğu söylenebilir.
Nitekim bu araştırmada el sanatlarından taş işlemeciliğinde dinî motifler
Diyarbakır-İslam Dini örneğinde ele alınmaktadır. Özellikle taş işçiliği bağlamında
Diyarbakır el sanatlarında dinî motiflerden örnekler vermeyi amaçlayan
çalışmada bu amaç etrafında, bulunabildiği ölçüde bazı örneklerden hareketle
Diyarbakır insanının el sanatında dinin nasıl yer aldığı ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, el sanatları, din, dinî motif, İslam, sanat-din-toplum etkileşimi

Kaynakça

• Akbulut, İlhan (1998). Diyarbakır. Diyarbakır: Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı.
• Atan, Ahmet (2006). Tarihi Estetik Değerleriyle Diyarbakır Surları. http://www.diyarbakir.gov.tr /diyarbakirsurlari.html, 07.11.2006.
• Beysanoğlu, Şevket (1996). Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır Tarihi. c. 1. Diyarbakır: Diyar-bakır Büyükşehir Belediyesi.
• Coomaraswamy, Ananda K. (1995). Sanatın Tabiatındaki Başkalaşım. Çev. Nejat Özdemiroğlu. İstanbul: İnsan.
• Değertekin, Halil (ty). Kitabeler ve Kabartmalar. Diyarbakır: Diyarbakır Tanıtma, Kültür ve Yardımlaşma Vakfı.
• Evliyâ Çelebi (2001). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. c. 1. Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman. İstanbul: YKY.
• Evliya Çelebi (2003). “Günümüzün Diliyle Evliya Çelebi’nin Diyarbekiri”. Haz. Martin van Bruinessen, Hendrik Boeschoten. Çev. Tansel Güney. Evliya Çelebi Diyarbekir’de. İs-tanbul: İletişim.
• el-Farukî, İsmâil Râci - el-Farukî, Luis Lâmia (1991). İslâm Kültür Atlası, Çev. M. O. Kibaroğ-lu-Z. Kibaroğlu. İstanbul: İnkılâb.
• Garaudy, Roger (1996). İslâm’ın Vadettikleri. Çev. Salih Akdemir. 6. bs. İstanbul: Pınar.
• Hodgson, Marshall G. S. (1995). İslâm’ın Serüveni. C. 2. Çev. A. Güler. İstanbul: Yeni Şafak-İz.
• Mercin, Levent (2004). “Diyarbakır’daki Geleneksel Türk El Sanatların Örneklerinden Taş İşçiliği Üzerine İncelemeler”. I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlı’ya Diyarbakır Sem-pozyum Bildirileri. Ed. K. Ziya Taş-Ahmet Kankal. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği, ss. 375-384.
• Miquel, Andre (1991). İslâm ve Medeniyeti. C. I, Çev. A. Fidan, H. Menteş. Ankara: Birleşik.
• Nasr, Seyyid Hüseyin (1992). İslâm Sanatı ve Mâneviyatı. Çev. Ahmet Demirhan. İstanbul: İnsan.
• Okumuş, Ejder (2012). “Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Diyarbakır”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Sayı: VII, Nisan 2012.