Abu’l-Ḥasan ‘Alī al-Harawī and Hıs Book’s al-Tadhkıra al-Harawıyya fī al-Ḥıyal al-Ḥarbıyya

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 5, 39 - 56, 15.12.2016

M. Fatih Yalçın Suat Kaymak

Öz

Abu’l-Ḥasan ‘Alī al-Harawī who lived in Ayyūbīd and other lands in XII^th century was one of the important scholars in his period. Actually, we do not have much information about life of al-Harawī. al-Harawī has spent last years of his life under the auspices of al-Malik az-Zāhir Ghāzī son of Salāh ad-dīn Ayyūbī. al-Harawī has given lectures at the al-Madrasa al-Harawiyya where built up by al-Malik az-Zāhir Ghāzī for himself. Among his significant books is Kitāb al-Ishārāt ilā Ma’rifat al-Ziyārāt which compiled in XII^th century and included sacred places in major cities of the Islamic World. Besides that, his precious work, al-Tadhkira al-Harawiyya fī al-ḥiyal al-ḥarbiyya as a siyāsat-nāmah and art of battle, which dedicated al-Malik az-Zāhir Ghāzī. This study will focus on the al-Tadhkira al-Harawiyya fī al-ḥiyal al-ḥarbiyya and its value in terms of Islamic medieval historiography.

Anahtar Kelimeler

Abu’l-Ḥasan ‘Alī al-Harawī, al-Tadhkira al-Harawiyya fī al-ḥiyal al-ḥarbiyya, Ayyūbīds, Siyāsat-nāmah, Art of Battle

Ebü’l-Hasan ‘Alî El-Herevî ve et-Tezkiretü’l-Hereviyye fî’l-Hiyeli’l-Harbiyye İsimli Eseri

Öz

XII. yüzyılda Eyyûbî ve Eyyûbî coğrafyası dışında yaşamış olan Ebü’l-Hasan ‘Alî el-Herevî (542-611/1147-1215), dönemin önemli âlimlerinden biridir. Esasen hayatı hakkında çok fazla bilgiye sahip olmadığımız el-Herevî, hayatının son yıllarını Selâhaddîn Eyyûbî’nin oğlu el-Melikü’z-Zâhir Gâzî’nin himâyesi altında geçirmiştir. Haleb’de kendisi için kurulan el-Medresetü’l-Hereviyye’de dersler vermiştir. Dört eser kaleme almış olan müellifin iki eseri günümüze ulaşmıştır. Onun önemli eserleri arasında XII. asırda telif ettiği ve İslâm dünyasının önemli şehirlerinde bulunan ziyâretgâhları anlattığı Kitâbü’l-İşârât ilâ ma‘rifeti’z-ziyârât isimli eseri yer almaktadır. Bunun yanı sıra el-Melikü’z-Zâhir Gâzî’ye sunduğu, harp sanatı hakkında yazılan ve içerdiği bilgi itibariyle aynı zamanda bir siyasetnâme eseri olma özelliğine sahip olan et-Tezkiretü’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye isimli eseri, dönemi ve alanı itibariyle kıymetlidir. Bu çalışmada, el-Herevî’nin et-Tezkiretü’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye isimli eseri ve eserin Ortaçağ İslâm tarihçiliği açısından değeri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ebü’l-Hasan ‘Alî el-Herevî, et-Tezkiretü’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye, Eyyûbîler, Siyâsetnâme, Savaş Sanatı

Kaynakça

• Altungök, Ahmet, İslâm Öncesi İran’da Devlet ve Ekonomi -Sâsânî Dönemi- (M. S. 226-652), İstanbul 2015.
• Âtıf Efendi Kütüphanesi: I. Kısım Eserleri Kataloğu, İstanbul 1987.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâi’l-muellifîn ve âsârü’l-musannifîn, I, (nşr. Kilisli Rifat Bilge, tsh. İbnülemin Mahmûd Kemal İnal), İstanbul 1951.
• Ebü’l-Fidâ, Târîhü Ebî’l-Fidâ’: el-Muhtasar fî âhbâri’l-beşer, II, (thk. Mahmûd Deyyûb), Beyrût 1997.
• Göksu, Erkan, “Mardî et-Tarsûsî’nin ‘Tabsıratu Erbâbi’l-Elbâb fî Keyfiyyeti’n-Necât fi’l-Hurûb’ Adlı Eseri ve Ortaçağ İslâm Tarihçiliği Bakımından Önemi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 43, (2010), s. 291-307.
• Hartmann, Angelika, an-Nāśir li-Dīn Allāl (1180-1225). Politik, Religion, Kultur in der späten ‘Abbāsidenzeit, Berlin-New York 1975.
• el-Herevî Kitâbü’l-İşârât ilâ ma‘rifeti’z-ziyârât, thk. Janine Sourdel-Thomine, Dimaşk 1953; Fransızca trc. Kitāb al-Ziyārāt: Guide des lieux de pèlerinage, traduction Française de Janine Sourdel-Thomine, Institut Français de Damas, Dimaşk 1957; İngilizce trc. Josef W. Meri, A Lonely wayfarer's guide to pilgrimage: ‘Alī ibn Abī Bakr al-Harawī’s Kitāb al-Ishārāt ilā Ma’rifat al-Ziyārāt, The Darwin Press, Princeton 2004.
• el-Herevî, el-Vasiyyetü’l-Hereviyye, nşr. ve Fransızca trc. Janine Sourdel-Thomine, “Le testament politique du Shaykh ‘Alī al-Haravī, Islamic and Arabir Studies, Leiden 1965.
• el-Herevî, Kitâbü’t-tezkireti’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye, nşr. ve Fransızca trc. Sourdel-Thomine, Janine, “Les conseils du Šayh al-Harawī a un prince Ayyūbide”, Bulletin d’Études Orientales, XVII, (1961-1962), s. 205-266; nşr. Mutî‘ Murâbit, Kitâbü’t-tezkireti’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye, Dimaşk 1972; Kitâbü’t-tezkireti’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye, el-Mektebetu’s-Sekâfeti’d-dîniyye, Bûr Saîd, t.y.; Türkçe trc. Türk Herevî Ebubekir oğlu Ali, “Harp Kurnazları Hakkında Herevî’nin Tezkeresi”, çev. ve der. Baki Vandemir-Fevzi Dolbun, Askerî Mecmua, VI/97, (1935), s. 378-407.
• İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-â‘yân ve enbâü ebnâi’z-zamân, III, (thk. İhsan ‘Abbâs), Beyrût 1972; İngilizce trc. İngilizce trc. Mac Guckin de Slane, Ibn Khallikān’s Biographical Dictionary, II, Beyrût 1970.
• İbn Vâsıl, Müferricü’l-kurûb, fî âhbâri benî Eyyûb, III, (thk. Cemâlu’d-dîn eş-Şeyyâl), Kahire 1972-1977.
• İbn Verdî, Tetimmetü’l-muhtasar fî âhbâri’l-beşer: Târîhu İbn Verdî, II, (thk. Ahmed Rif‘at el-Bedrâvî), Beyrût 1970.
• İbnü’l-‘İmâd, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, VII, (thk. ‘Abdu’l-Kâdir Arnavût-Mahmûd Arnavût), Beyrût 1986.
• İbnü’l-Müstevfî, Târîhü Erbil, I, (thk. Sâmi b. Seyyid Hammas es-Sekkâr), Bağdâd 1980.
• İbrâhîm es-Sâmerrâî, “Kitâbü’t-Tezkireti’l-Hereviyye fî’l-hiyeli’l-harbiyye li-‘Alî b. Ebî Bekr el-Herevî”, ‘Âlemü’l-kutub, XV/1, (Riyad 1414/1994), s. 78-83.
• İzgi, Cevat, “Herevî, Ali b. Ebû Bekir”, DİA, XVII, (1998), s. 221-222.
• Kallek, Cengiz, “Hisbe”, DİA, XVIII, (1998), s. 133-143.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l kütüb ve’l-fünûn, I-V, (Türkçe trc. Rüştü Balcı), İstanbul 2007.
• Kayaoğlu, İsmet, “el-Herevi’ye Göre XII. Yüzyılda Anadolu’da Ziyaret Yerleri”, XI. Türk Tarih Kongresi. Kongreye Sunulan Bildiriler, II, Ankara 1994, s. 733-740.
• Konuş, Fazlı, Selçuklular Bibliyografyası, Konya 2006.
• el-Münzirî, et-Tekmile li-vefeyâti’n-nekale, II, (thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf), Beyrût 1984.
• Nuruosmaniye Kütüphanesi: Arapça ve Türkçe Eserler Kataloğu, I, İstanbul 1987.
• Répertoire chronologique d’épigraphie arabe, (sousla direction de Etienne Combe - Jean Sauvaget - Gaston Wiet), X, Kahire 1939.
• Süleymaniye Kütüphanesi: Arap Harfli Eserler Müellifler Kataloğu, X, İstanbul 1987.
• Şeşen, Ramazan, “Eyyûbîler”, DİA, XII, (1995), s. 20-31.
• Şeşen, Ramazan, Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 1998.
• Şeşen, Ramazan, Salâhaddin Eyyûbi ve Devri, İstanbul 2000.
• Uslu, Recep, “Herat”, DİA, XVII, (1998), s. 215-218.
• es-Safedî, el-Vâfî bi’l-vefeyât, XX, (nşr. Ahmed el-Arnavût), Beyrût 2000.
• el-Yâfi‘î, Mir’âtü’l-cenân ve ‘ibretü’l-yakzân fî ma‘rifeti mâ yu‘teberu min havâdisi’z-zamân, IV, (thk. Halîl el-Mansûr), Beyrût 1997.
• ez-Zehebî, Siyerü â‘lâmi’n-nübelâ’, XXII, (thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf-Muhyî Hilâl Serhân), Beyrût 1985.
• ez-Zehebî, Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-â‘lâm: sene 611-620, (thk. Ömer ‘Abdü’s-selâm et-Tedmurî), Beyrût 1997.