Mezhep Çatışmalarının Sebepleri

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 7 - 39, 30.12.2018

Kadir Demirci Muhammed Yahya Salim Azzan

Öz

Bu çalışmanın amacı,
İslam tarihinde çeşitli nedenlerle ortaya çıkmış bulunan mezheplerin birbirleri
ile olan çatışmalarının sebeplerini ortaya koymaktır. Mezhepler insanın farklı
algı ve tasavvurlarının tabii bir sonucu olarak zuhur etmiş ilmî ve fikrî
yapılardır. Birbirinden farklı bakış açısı ve görüşlere sahip mezheplerin
birbirleriyle ilmî ve fikrî bir mücadele içinde olmaları, düşüncelerini
karşılıklı tartışmaları da tabii bir süreçtir. Ancak, tabii olmayan mezheplerin
birbirlerinin varlığını tehdit edercesine bir gerilimin ve çatışmanın içine
girmeleri, birbirlerini ötekileştirmeleri, birbirlerini tekfir etmeleri ve
hatta birbirlerini yok etmeye varacak boyutta şiddet içeren bir nefret ve kin
girdabına düşmeleridir. Müslümanların birliğinin önündeki en büyük engellerden
biri mezhepler arasındaki çatışma problemidir. Mezhepler arasındaki çatışma
Müslümanlar arasındaki sevgi ve saygıyı ortadan kaldırmakta, kin ve nefreti
doğurmaktadır. Mezhepler arasındaki çatışma problemini çözmek için atılması
gereken ilk adım bu çatışmanın sebeplerini tespit etmek ve bu sebepler üzerinde
bir görüş birliğine varmaktır. Daha sonraki aşama ise üzerinde ittifak edilen
çatışma sebeplerini ortadan kaldıracak adımlar atmaktır. Bu makalede mezhepler
arasındaki çatışmanın önemli sebepleri tespit edilmiştir. Bu sebepler
şunlardır: 1. Ümmet bilincinin yitirilmesi 2. Ahlakî sebepler 3. Güç ve İktidar
mücadelesi 4. Hadis uydurmacılığı 5. Dini metinlerde yapılan tasarruf ve
teviller . 6. Dinde olmayan referanslar oluşturmak ve bunları kutsallaştırmak
7. Bilgiye ulaştıran araştırma yöntemlerinde yanlışlıklar ve ihmaller yapmak 8.
Farklı düşünceye olumsuz bakmak ve farklılıkları engellemeye çalışmak 9. Dinin
sabitelerinden olmayan hususların dinin sabiteleri gibi gösterip sabiteler
alanını keyfi olarak genişletmek ve bunları zaman içinde itikadî düşüncelere
dönüştürmek.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Mezhep, Mezhep Çatışmaları, İhtilaf Nedenleri, Tevil, Dînî Metinler

Kaynakça

• Akay, Nejdet. Hz. Osman Dönemi Fitne olayları ve Temel Sebepleri, Marmara Üniversitesi, 2012.
• Akbulut, Ahmet. Sahâbe Devri Hâdiselerinin Kelâmî Problemlere Etkileri. İstanbul: Birleşik Yayınları, 1992.
• Ayar, Kenan. Dört Halife Devri Siyâsî Olaylarında Kur’ân’ın Rolü. Samsun: Etüt Yayınları, 2011.
• Ayar, Kenan. “Hâricilerin Hz. Ali’den Ayrılış Süreci”, Din Bilim-leri Akademik Araştırma Dergisi, 8/1. 45-88. Aliyyü’l-kârî. Mevzûât, Beyrut: 1971.
• Biçer, Ramazan. “Küreselleşme ve Mezhep Çatışmaları”, Ke-lam Araştırmaları Dergisi, 14/2 (2012) 361-375.
• Buhârî, Muhammed. Ṡaḥîḥu'l-Buḫârî. Nşr. Muḥammed Zuheyr b. Nâṡır en-Nâṡır. 1-9 (2001).
• Bulut, Halil İbrahim. “Ümmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Ankara: TDV, 2012) 42: 308-309.
• Cihan, Sadık. Uydurma Hadislerin Doğuşu ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi, Samsun: Etüt Yayınları, 1997.
• Cihan, Sadık. “Zındıkların Uydurma Hadislerle Münasebeti”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Samsun 1990) 4: 37-92.
• Çelebi, N. O. İran İslam Devrimi’nde Sovyetler Birliği, İngiltere ve Fransa’nın Rolü. Yüksek Lisans, Beykent Üniversitesi, 2012.
• Cüşemî, Hâkim. Tenbîhu’l-Gâfilîn. Thk. İbrahim Yahya ed-Dersî. Sa’de: Merkezu Ehli’l-Beyt, 2012.
• Dalkılıç, Mehmet, “Eleştirel Açıdan Bir Kimlik ve İnanç Örtüsü Olarak Takiyye”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (İstanbul, 2003).
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük, 11. Baskı. (İstanbul: İz Yayıncılık, 2011).
• Dölek, Adem. “Sekaleyn Hadisi ve Değerlendirilmesi”. 4/3 Marife: Dini Araştırmalar Dergisi. (2004)
• Erdoğdu, Reyhan. Bir İnanç ve Kimlik Problemi Haline Gelen “Takiyye” Kavramının Kur’an Ayetleri Işığında Tahlili. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi 2011.
• Evcimen, T.T. Çatışma Yönetimi, http//www.evcimen.com/wht004.htm.
• Gürler, Kadir. “Sekaleyn Hadisi ve Ehl-i Beyt Kavramı Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, 1. I.Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sem-pozyumu (Çorum, 2011).
• Hâkim, Muhammed. Müstedrek. Thk: Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
• Isfahânî, Ragıb. Mufredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. Thk. Safvan Ad-nan, Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
• İbn Arrak, A. Tenzîhu’ş-şerîati’l-merfûa ani’l-ahbâri’ş-şenîati’l-mevzûa, Mısır: 1375.
• İbn Ebi’l-Hadid, İ. Şerhu Nehci’l-Belâğa, Beyrut: 1954.
• İbn Hişam, Abdül’Melik, Sîretü’n-Nebeviyye, (Haleb, 1375).
• İbn Kayyım, Muhammed. Es-Sevâikü’l-Mürsele ale’l-Cehmiyye ve ‘l-Muattıle, (Dâru’l-Asıme, 1408) 7: 519.
• İbn Mâce, Muhammed. Sunen. Nşr. Şuʿayb el-ʾArnavûṭ, ʿÂdil Murşid v.dğr. 1-7. (2009).
• İbn Manzûr, Muhammed. Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 2010.
• İbn Teymiyye, A. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye, Mısır: 1321.
• Kandemir, Yaşar. Mevzu Hadisler Menşei Tanıma Yolları Ten-kidi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1980.
• Karadâvî, Yusuf. Keyfe Neteâmelu mea’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 11.Baskı (Vircinya: el-Ma’hedu’l-Alemi 1992)
• Müslim, M. Musnedu's-Ṡaḥîhu'l-Muḥtaṡar bi Naḳli'l-ʿAdl ʿani'l-ʿAdl ilâ Resûlillâh. Nşr. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî), 1-7, Beyrût.
• Müftüoğlu, Atasoy. Ümmet Bilinci, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Onat, Hasan. “Mezhep Çatışmasını Önlemek Mümkündür”, İs-lam Mezhepleri Tarihi Selefilik Çalıştayı VI. Ulusal Koordinasyon Toplantısı, (Konya: 2015) 17-20.
• Özafşar, Mehmet Emin. “Kültür Tarihimizde Rey-Eser Çatışması”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41: 225-273.
• Özen, Şükrü. “İhtilaf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope-disi. (Ankara: TDV, 2000) 21: 565-568.
• Tancî, Muhammed. “İslam’da Hilafet ve Mezheplerin Doğuşu”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1994 1/25-68.
• Yavuz, Adil. “Ehl-i Sünnet’e Göre Ehl-i Beyt’in Konumu-Sekaleyn Hadisi Üzerine Bir Değerlendirme-7/3. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi (2005).
• Zehebî, Muhammed. Mîzânü’l-İ’tidâl fi nakdi’r-ricâl, (Kahire: Dâru ihyâ-i kütübi’l-arabiyye, 1963).
• Zerkeşî, Burhaneddin. el-Burhan fi ulûmi’l-Kur’an. Thk: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife).