Hz. Âdem Kıssasına Kelâmî Açıdan Yeni Bir Bakış

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 135 - 157, 30.12.2018

Ümit Elsöz

Öz

Kur’an’da bahsedilen Âdem
ayetleri incelendiğinde iki tane Âdem’den bahsedildiği, bu iki Âdem’den birinin
ilk insan modeli sayılabilecek ve cinsiyetinin erkek veya kadın olmasında
problem oluşturmayacak bir model, ikincisi de kendisine peygamberlik verilen ve
sorumlu tutulan insan modeli olan Hz. Âdem olduğudur. Bize göre bir ayrım
olmaksızın tek bir prototipten bahsedilmesi yıllardır süregelen bir sorunu
devam ettirmekte ve ilk insan, ilk peygamber, yasak ağaç, secde, ilk günah,
cennet, cennetten çıkarılış gibi konular açığa kavuşturulamamaktadır. İslâmi
alanda yapılan çalışmaların bir bütünlük çerçevesinde ele alınmadığı, özellikle
insanın evrimi konusuna değinilmediği, Hz. Âdem öncesi insanlar konusunda
modern bilimle çelişkili görüşler ortaya konduğu, hatta hiç değinilmediği
görülmüştür. Özellikle bu konular çerçevesinde ortaya çıkan “Allah” figürü hakkında da sorunlar
oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Allah, Âdem, Melekler, Şeytan, Cennet, Eş

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmûd b. el- Hüseynî el- Bağdâdî, Rûhu’l-Me‘ânî. Bulak: Dâru İhyâi’t-türâsi’l- Arabî 1301.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Aydemir, Abdullah (ö. 1991), İslami Kaynaklara Göre Peygamberler. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• ---------- Tefsirde İsrailiyat. Ankara: Beyan Yayınları, 1979.
• Aydın, Fuat, “Aden’e Dönüş ya da Tesettürün Hikmetine Dair”, Eski Yeni Dergisi 10. Sayı, (2008):62-69.
• Aydın, Mehmet, Hıristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili. Konya: 1991.
• ---------- Kendi Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık. Ankara: 1995.
• Begavî, Hüseyin b. Mesûd b. Muhammed el-Ferrâ‘ (ö. 516/1117), Şerhu’s-sünne. (nşr. Şuayb el-Arnaût - M. Züheyr eş-Şâvîş), Dımaşk: 1390.
• ---------- Me‘âlim’ut-Tenzîl. Beyrut: 1407/1987.
• Barker, G., O’nun İzinde: Hıristiyanlık ve Laiklik Tarihi. İstanbul: 1985.
• Berkovits, Eliezer (ö. 1992), Faith after the Holocaust, New York: KTAV Publishing House, 1973.
• Boyer, Marie-France, The Cult of Virgin: Offerings, Ornaments and Festivals, London: 2000.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cû‘fî (ö. 256/870), Sahîh-i Buhârî. Haydarâbâd 1323.
• Culotta, Elizabeth, “A New Human Ancestor”, Science, (1999):572-573.
• Deniz, Gürbüz, “Kuran’a Göre Hz. Âdem’in Serüveni”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 22/2, (2011): 89-105.
• Ebu Davud, Süleymân b. Eş‘as b. İshâk b. Beşîr (ö. 202/817), Sünen. Beyrut: (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), 1409/1988.
• el-Hakîm, Suâd, el-Mu‘cemü's-Sûfi el-Hikme fi Hududi'l-Kelime. Beyrut: Daru’n-Nedve, , 1981.
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ebî Bekr (ö. 671/1273), el-Câmî‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Müsseset’ü-Risâle, 2006.
• en-Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Ebü’l-Berekât (ö. 710/1310), Medârikü’t -Tenzîl ve hakaiku’t- Te’vîl. Kahire: 1326.
• Erdem, Mustafa, Hz. Âdem (İlk İnsan). Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• er-Razî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin et-Teymî (ö. 606/1209), Mefâtîhu’l-Gayb. Kahire: (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî) 1934-62.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Alî (1250/1834), Fethü’l-Kadîr. Kahire: 1349-1351.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerîr (ö. 310/923), Câmiu‘l-beyân ‘an Te’vili Âyi’l-Kur’ân. (thk. M. Abdü’l-Muhsin et-Türkî), Kahire: 2001.
• ---------- Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Leiden: 1879-1901.
• et-Tabresî, Ebû Alî el-Fadl b. el-Hasan el-Meşhedî (ö. 548/1153), Mecma‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Ķur’ân. Beyrut: (nşr. Hâşim Ma-hallâtî - Fazlullah et-Tabâtabâî), 1406/1986.
• Fayda, Mustafa, “Cahiliye”, DİA, İstanbul 1993.
• Galip, Akın, “Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu'nda İlk Antropolojik Çalışmalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 42, 1-2 (2002): 9-21
• Goodman, M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, Benson P, Slightom J. "Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids". J Mol Evol 30-3 (1990): 260–266.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed (ö. 354/965), Sahîhu İbn Hibbân. (nşr. Şuayb el-Arnaût - Hüseyin Esed), Beyrut: 1404/1984.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer (ö. 774/1373), Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme, Riyad: 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemalüddin (ö. 711/1311), Lisânü'l-‘Arab. Bulak: 1299-1308/1881-1890.
• İbn’ül-Esîr, Ebu’l-Hasan İzzüddîn Alî b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târih. (nşr. Abdülkādir Ahmed Tuleymât), Bağdad: 1382/1963.
• İkbal, Muhammed (ö. 1938), İslamda Dini Düşüncenin Yeniden İnşaası. Trc. Rahim ACAR. İstanbul: 2013.
• Philips, J. A., “Eve: The History of an Idea”, San Francisco: Harper & Row, 1984.
• Kadı Beydâvi (ö. 685/1286), Envâru’t-Tenzil ve Esrâru’t-Te’vîl. İstanbul: Hakikat Yay., 1998.
• Kahraman, Ferruh, “Bir Tefsir-Kelâm Problemi: Hz. Âdem’in Yasak Ağaca Yaklaşması”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi, 27/1 Sayı, (2013): 191-226.
• Maturîdî, Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Mahmud (ö.333/944), Te’vilât’ul-Kurân. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1391/1971.
• Müslim, Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî en-Nişâbûrî (ö. 261/875), el-Câmi‘u’s-Sahîh. nşr. Muhammed Fuad Abdülbâki, Kahire: 1955-56.
• Nesai, Ahmed b. Şu’ayb (ö. 303/915), Sünen. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif, t.y.
• Özbek, Metin, Dünden Bugüne İnsan. Ankara: İmge Kitabevi, 2000.
• Schimmel, Annemarie (ö. 2003), Dinler Tarihine Giriş. Ankara: 1955.
• Tirmizi, Muhammed bin Îsâ (ö. 279/893), Sünen. Mektebetü’l-Ma’ârif, t.y.
• White, T.D., Asfam B. and Suwa, G., “Ardipithecus ramidus, a root species for Australopithecus” İnternational Congress of Pre-historic and Protohistoric Sciences, (1996): 14-18.
• Yakıt, İsmail, “Kur’an’da İnsanın Yaratılışı ve Evrimi”, SDÜİF Der-gisi, 5 (1998): 1-17
• ---------- “Kur’an’da Hz. Âdem” SDÜİF, 6. (1999): 1-19.
• Zemahşeri, Ebû’l-Kâsım Mahmud İbn Ömer (ö. 467/1075), el-Keşşâf an Hakâik’u-Tenzîl. Kahire: 1387/1968.