A Comparative Study on the Relationship Between Religious Attitude and the Conception of the Prophet: Ülkü Imam Hatip High School and Mevlana Secondary School Example

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 13, 83 - 118, 15.09.2020

Hatice Acar Çınar

Öz

In this study, the relationship between the religious attitudes of the secondary and high school students and the prophet imagery were examined in terms of various independent variables. "Religious Attitude Scale" and "Prophetic Scale" were used as measurement tools. As a result of the research, it was found that there was a positive correlation between the variable of student age and the frequency of prayer and the overall religious attitude, cognition and emotion dimensions. There is a significant relationship between general prophet imagery and age variable, his miraculous aspect, humanism; a significant relationship was found between prayer frequency and mythic and error-making dimensions. Besides, humanity, mythic and humanity dimensions, according to the type of school; Critical view of hadiths and humanity dimensions were found to vary, differed significantly with respect to gender variable. A significant relationship was found between overall religious attitude and general prophet imagery, humanism and his miraculous dimension. A significant relationship was found between the behavioral dimension and the general prophet imagery, his miraculous dimension and the critical view of the hadiths. Finally, a significant relationship was oberved between humanity and myth and the emotional dimension; a significant relationship was found between dimension of the relationship and humanism.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Attitude, Religious Attitude, Conception of The Prophet, First Adolescence Period

Dinî Tutum ve Peygamber Tasavvuru Arasındaki İlişkiye Dair Mukayeseli Bir Araştırma: Ülkü İmam Hatip Lisesi ve Mevlana Ortaokulu Örneği

Öz

Bu araştırmada, lise ve ortaokul öğrencilerinin dinî tutumları ile peygamber tasavvurları arasındaki ilişki, çeşitli bağımsız değişkenler açısından incelenmiştir. Ölçme aracı olarak “Dini Tutum Ölçeği” ve “Peygamber Tasavvur Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma neticesinde, öğrencilerin yaş değişkeniyle genel dini tutum ve davranış; namaz kılma sıklığıyla genel dini tutum, biliş ve duygu boyutları arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir. Yaş değişkeni ile genel peygamber tasavvuru, mucizevi yön, insancıllık; namaz kılma sıklığı ile mitik ve hata yapma boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yine insancıllık, mitik ve beşerîlik boyutları, okul türüne göre; hadislere eleştirel bakış ve beşerîlik boyutları ise cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermiştir. Genel dini tutum ile genel peygamber tasavvuru, insancıllık ve mucizevi boyut arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Davranış boyutuyla genel peygamber tasavvuru, mucizevi boyut ve hadislere eleştirel bakış arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Duygu boyutuyla insancıllık ve mitik; ilişki boyutuyla insancıllık arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, tutum, dini tutum, Peygamber Tasavvuru, İlk Ergenlik Dönemi

Kaynakça

• Aydın, Muhammed. “Kur’an’da Peygamber Tasavvuru”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2019), 35-60.
• Ayten, Ali – Tura, Hatice. “Affetme ve Dindarlık, Hayat Memnuniyetini Nasıl Destekler?”. İslami İlimler Dergisi 12/2 (2007), 27-54.
• Ayten, Ali. “Din ve Sağlık: Bireysel Dindarlık, Sağlık Davranışları ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/3 (2013), 7-31.
• Bağcı, H. Musa. “Ulaşılmaz Örnek Peygamber Tasavvurunun Tarihsel Teşekkülü”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2004), 103-136.
• Balcı, İsrafil. “Erken Dönem Arap Kültüründe Peygamberlik Tasavvuru”. Ekev Akademik Dergisi 10/29 (2006), 11-134.
• Budak, Selçuk. “Tutum”. Psikoloji Sözlüğü. 7048. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2009.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
• Çayır, Celal. “Ergenlerin Dini İnanç, Şüphe ve Dini Tutumları Üzerine Bir Araştırma”. Bilimname 17 (2014), 59-88.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Hıristiyanlık”. Dünya Dinleri. ed. Şinasi Gündüz. 77-135. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• D'onofrio, Brian M. vd.. “Dini Bağlılık, Tutum ve Davranışlar Üzerindeki Biyolojik ve Sosyal Etkileri Anlama: Bir Genetik Davranış Perspektifi”. çev. Celal Çayır. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2010/2), 145-185.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş'as Es-Sicistânî. Sünen-i Ebi Dâvud. nşr. Kemal Yusuf el- Hûd. 2 cilt. Beyrut: Darul cenân, y.y., 1409/1988.
• El-Askalânî, İbn-i Hacer. Fethu’l Bari Sahihi, Buhari Şehri. çev. Beşir Eryarsoy vd.. İstanbul: Polen&Karınca Yayınları, 2011.
• Erdoğan, Halide Nur Özüdoğru. ‘‘Ergenlik Döneminin Dinî ve Toplumsal Gelişimi’’, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/1 (2014), 153-165
• Erul, Bünyamin. “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”. İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri (Kutlu Doğum Sempozyumu, 2001). 419-435. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Gül, Serdar Kenan. – Güneş, İsmail Dinçer. “Ergenlik Dönemi Sorunları ve Şiddet”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (2009), 79-101.
• Güven, Hülya. Depresyon ve Dindarlık. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Hamacheck, Don E. “Ergen Benliğinin Psikolojisi ve Gelişimi”. Ergenliği Anlamak. çev. Ö. Hakan Ersever. 111-151. Ankara: İmge Yayınevi, 2002.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Davranışların Dini İnançla İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (1992), 57-85.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Tutumlar ve Dini Davranışlar”. Journal Of lslamic Research 5/2 (1991), 83-91.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Tutumların Dini Davranışla İlişkisi Üzerine Bir Araştırma II -Yorumlar-”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (1992), 87-98.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn-i Mâce Tercemesi ve Şerhi. nşr. Haydar Hatipoğlu. 9 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1983.
• İmamoğlu, Abdulvahit – Ferşadoğlu, Saliha. “Psikolojik Açıdan Ergenlerde Dini Tutum ve Davranışlarının Tahlili”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2013/1), 19-40.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. Yeni İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Yayınevi, 2006.
• Karadaş, Cağfer. “Tasavvufta Peygamberlik Tasavvuru”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2010), 25-42.
• Kavas, Erkan. “Demografik Değişkenlere Göre Dini Tutum”. Akademik Bakış Dergisi 38 (2013), 1-20.
• Kaya, Mevlüt - Asan, Aşkın. “Dini ve Ahlaki Bilgi, Beceri ve Tutum Öğretiminin Etkili Yolları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1992), 179-191.
• Kayıklık, Hasan. Dini Yaşayış Biçimleri: Psikoloji Temelleri Açısından Bir Değerlendirme. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. “Hz. Peygamber Tasavvurumuzun Dönüşümü: Paradigma’dan Paragon’a, Paragon’dan Kozmik İlke’ye ” 4. Kutlu Doğum Sempozyumum (Tebliğler) (19-20 Nisan 2001). ed. Ali Çolak. 131-139. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
• Koç, Mustafa. “Demografik Özellikler İle Dindarlık Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2010), 217-248.
• Koç, Mustafa. “Din Psikolojisi Açısından Ergenlik Döneminde Dini Yaşam”. Diyanet İlmi Dergi 42/3 (2006), 7-32.
• Koç, Mustafa. “Ergenlik Döneminde Dua ve İbadet Psikolojisi Üzerine Teorik Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2003), 373-397.
• Koç, Mustafa. “Gelişim ve Din Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi”. Ekev Akademi Dergisi 7/15 (2003), 113-132.
• Koçak, Zeynep Canan. “Günümüz Yerleşik Peygamber Tasavvurunun Genç Zihinlerde Karşılığı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2019/1), 117-134.
• Kula, M. Naci. Bedensel Engellilere Yönelik: Tutumlar İle Dini Tutumlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İslami Araştırmalar Dergisi 9/3 (2006), 511-524.
• Küçükcan, Talip. “Diasporada Dini İnanç ve Tutumlar: Genç Türkler ve Dini İnanç”. Gençlik Dönemi ve Eğitimi 2: Tartışmalı İlmi Toplantı 18-20 Nisan 2003. ed. Hayati Hökelekli. 169-194. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2003.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Kur’an Merkezli Bir Peygamber Tasavvuru: Böyle Bir Tasavvurun Riskleri ve İmaları”. Vahyin Nüzulünün 1400. Yılında Hz. Muhammed (Sav). ed. Ahmet Kavas. 153-160. İstanbul: Seçil Ofset, 2011.
• MEB. Milli Eğitim Bakanlığı. “İmam – Hatip – Ortaokulları – Haftalık – Ders - Çizelgesi”. Erişim 5 Temmuz 2020. https//mevzuat.meb.gov.tr.
• MEB. Milli Eğitim Bakanlığı. “Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgesi”. Erişim, 06.07.2020. https//mevzuat.meb.gov.tr.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 529-549.
• Onay, Ahmet. “Hac Yapan Kişilerin Hacdan Sonraki Dini Tutumları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2006), 1-23.
• Öz, Satılmış. “Din, Dindarlık Çerçevesinde Öğretmenlerin Dini Anlayış ve Yaşayışları”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2013), 61-77.
• Özafşar, Mehmed Emin. ”Hadisçilerin Peygamber Tasavvuru”. Diyanet İlmi Dergi Peygamberimiz Hz. Muhammed (Sav) Özel Sayı 307-330.
• Parlaz, Evrim Akçan vd.. “Ergenlik Dönemi: Fiziksel Büyüme, Psikolojik ve Sosyal Gelişim Süreci”. Turkish Family Physician 3/2 (2012), 10-16.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Sarıçam, Hakan - Güven, Metin. “Dini Tutum ve Özgüven”. International Journal of Social Science 5/7 (2012), 573-586.
• Şahin, Adem. ‘‘Ergenlerde Dindarlık, Algılanan Anne-Baba Dindarlığı ve Çocuk Yetiştirme Tutumları Arasındaki İlişki’’. Marife Dergisi 7/1 (2007), 221-247.
• Şahin, Adem. “Ergenlerde Dindarlık ve Empati”. Marife 8/1 (2008), 149-166.
• Şentepe, Ayşe. Yaşlılık Döneminde Temel Problemler ve Dinî Başa Çıkma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Topuz, İlhan. “Gazali’de Dini Tutum ve Davranışlar -Dini Yaşam Biçimleri”. Marife 11/2 (2011), 157-177.
• Turan, Yahya. “Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2018), 395-434.
• Yanmaz, Ayşe Nevra. Meb İmam Hatip Öğrencilerinin Peygamber Tasavvuru. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”. Dini Araştırmalar, Kadın Özel Sayısı 2016, 131-161.
• Yavuz, Sefer. “Sanayi İşçilerinin Dini Yönelimleri ve Çalışma Tutumları Arasındaki İlişki- Çorum Örneği”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2009/1), 51-75.
• Yenibaş, Hasan. “Sıhhatli Bir Peygamber Tasavvuru”. Diyanet İlmi Dergi 49/3 (2013), 65-76.
• Yüksel, A. Şule. “Dini Gelişim”. Din Psikolojisi El Kitabı. 119 - 124. Ankara: Grafik-Ofset Matbaacılık Reklamcılık, 2012.