Çağdaş Epistemolojide Mistik İnançların Epistemolojik Değerine İlişkin Problemler ve Çözüm Arayışları

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 481 - 505, 15.03.2021

Betül Akdemir-süleyman

https://doi.org/10.51702/esoguifd.852236

Öz

Bu makalede, çağdaş epistemolojide kabul edilen geleneksel bilgi tanımı, “gerekçelendirilmiş doğru inanç”, çerçevesinde mistik tecrübeye dayalı inançların epistemolojik değeri konusunda ortaya çıkan temel problemlere yer verilecektir. Çalışmanın amacı, tarihin farklı kesitlerinde çeşitli şekillerde konu edinilen mistik tecrübenin rasyonel tavrı ile bilinen analitik felsefede nasıl gündeme geldiğini ele almak, konuya ilişkin problemleri ve çözüm arayışlarını sunmaktır. Bu amaçla, öncelikle konuya ilişkin kısa bir giriş yapılacak, ardından çağdaş epistemolojide katı delilci tavırda, tecrübeye dayalı her türlü inancın irrasyonel sayılarak dışlanmasına değinilecek, daha sonra bu tavrın zayıflayarak tecrübeye yeniden alan açılmasına, bu sayede yeniden gündeme gelen mistik tecrübeye dayalı inançların epistemolojik değerine ilişkin problemlere ve son olarak söz konusu problemlere çözüm bulmaya çalışan açıklamalardan öne çıkanlarına yer verilecektir. Böylece analitik felsefe geleneğinde hala hareketliliğini devam ettiren mistik tecrübenin epistemolojisine ilişkin tartışmalar belirginlik kazanırken, söz konusu bilgi tanımından dolayı çağdaş epistemolojide tecrübenin ne kadar sınırlı bir çerçevede konu edildiği ortaya çıkacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mistik tecrübe, çağdaş epistemoloji, gerekçelendirilmiş doğru inanç, mistik birlik, algı tecrübesi

Problems Regarding the Epistemological Value of Mystical Beliefs in Contemporary Epistemology and the Ways of Solution to These Problems

Öz

In this article, the basic problems regarding the epistemological value of beliefs that depend on mystical experience will be discussed within the context of “justified true belief”, as the traditional definition of knowledge accepted by contemporary epistemology. The purpose of the study is to discuss how the rational manner of mystical experience, which has been discussed in various ways during different phases of history, is brought forward within analytic philosophy and to address problems and ways of solutions regarding this issue. For this purpose, first a brief introduction on this issue will be given. Then, how all beliefs that depend on experience have been excluded as irrational on the basis of strict evidentialism in contemporary epistemology will be discussed. Afterwards, how this manner has become weaker and a space has reopened for experience and thus the problems regarding the epistemological value of beliefs that depend on mystical experience will be put forward. Finally, the prominent explanations that are trying to find a solution to these problems will be introduced. Thus, while the discussions on the epistemology of mystical experience, which are still vivid in the tradition of analytic philosophy, will become apparent, the limited scope, in which experience is handled within contemporary epistemology due to the aforementioned definition, will become clear.

Anahtar Kelimeler

Mystical experience, contemporary epistemology, justified true belief, mystic union, perceptual experience

Kaynakça

• Adam, Martin A. “A Post-Kantian Perspective on Recent Debates About Mystical Experience”. A Journal of the American Academy of Religion 70/4 (2002), 801-817.
• Alston, William P. “Tanrı’yı Algılamak”. çev. Ramazan Ertürk. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8 (1999), 299-308.
• Alston, William P. Perceiving God: The Epistemology of Religious Experience. London: Cornell University Press, 1991.
• Ayer, Alfred Jules. Dil, Doğruluk ve Mantık. çev. V. Hacıkadiroğlu. İstanbul: Metis Yay, 1984.
• Baç, Murat. “Epistemoloji”. Çağdaş Epistemolojiye Giriş. haz. Nebi Mehdiyev. İstanbul: İnsan Yay., 2011.
• Batak, Kemal. Tanrı’yı Bilmek: Alvin Plantinga’nın Din Felsefesinde Tanrı ve Epistemoloji. İstanbul: İz Yay., 2008.
• Blackstone, William T. Dinsel Bilgi Sorunu: Felsefi Çözümlemelerin Dinsel Bilgi Sorununa Etkileri. çev. Tuncay İmamoğlu. İstanbul: Ataç Yay., 2005.
• Broad, C. D. Religion, Philosophy and Psychical Research. London, Routledge and Kegan Paul, 1953.
• Chisholm, Roderick. Theory of Knowledge. New Jersey: Prentice-Hall, 1977.
• Clifford, William Kingdon. “İnanç Ahlakı”. çev. Ferit Uslu. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2006), 129-136.
• Çağlayan, Harun. “Rasyonalizm Bağlamında Dilbilim ve Din Dili İlişkisi”. EKEV Akademi Dergisi 58 (2014) s. 41-58.
• Davies, Brian. Din Felsefesine Giriş. çev. Fatih Taştan. İstanbul: Paradigma Yay., 2011.
• Evans, C. Stephan. “Din Dili Problemi”. çev. Ferhat Akdemir. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2010), 253-273.
• Gellman, Jerome I. Experience of God and the Rationality of Theistic Belief. Ithaca: Cornell University Press, 1997.
• Gettier, Edmund. “Is Justified True Belief Knowledge?”. Analysis 23/6 (1963), 121-123.
• Harmless, William. Reading Mystics: Text, Community, Experience. New York: Oxford University Press, 2008.
• Harris, James F. Analytic Philosophy of Religion. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 2002.
• Haung-po, The Zen Teaching of Huang Po. çev. John Blofeld. New York: Grove Press, 1959.
• Hick, John. İnançların Gökkuşağı. çev. Mahmut Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Hick, John. “Rational Theistic Belief without Proofs”. Arguments for the Existence of God. London: Macmillian, 1970.
• Hick, John. “Religious Faith as Experiencing-As”. Royal Institute of Philosophy Lectures 2 (1968), 20-35.
• Huxley, Aldous. Algı Kapıları. çev. Mehmet Fehmi İmre. Ankara, İmge Kitabevi, 1995.
• James, William. The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature. New York: Penguin Books, 1985.
• Katz, Steven T. “Language, Epistemology and Mysticism”. Mysticism and Philosophical Analysis. ed. Steven T. Katz. 22-74. Oxford University Press, New York, 1978.
• Konevi, Sadrettin. Yazışmalar. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 2002.
• Kwan, Kai-man. “Can Religious Experience Provide Justification for the Belief in God? The Debate in Contemporary Analytic Philosophy”. Philosophy Compass 6/1 (2006), 640-661.
• Martin, C. B. “A Religious Way of Knowing”. Readings in the Philosophy of Religion: An Analytic Approach. ed. Boruch A. Broady. New Jersey: Prentice-Hall Inc, 1974.
• Martin, C. B. Religious Belief. Ithaca N. Y.: Cornell University Press, 1959.
• Mehdiyev, Nebi. Çağdaş Din Felsefesinde Epistemolojik Yaklaşımlar ve Tanrı İnancının Rasyonelliği. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2008.
• Meister. Eckhart. çev. R. B. Blakney. New York: Harper and Brothers, 1941. Aktaran: Walter T. Stace, Mistisizm ve Felsefe. çev. Abdüllatif Tüzer. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Mitchell, Basil. “The Justification of Religious Belief”. Philosophical Quarter 11/44 (1961), 213-226.
• Peterson, Michael, vd., Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş. çev. Rahim Acar. İstanbul: Küre Yayınları, 2006.
• Pike, Nilson. “On Mystical Visions as Sources of Knowledge”. Mysticism and Philosophical Analysis. ed. Steven T. Katz. 214-216. New York: Oxford University Press, 1978.
• Plantinga, Alvin. “Doğal Teolojiye Yönelik Reformcu İtiraz”. çev. Nevi Mehdiyev. Din Felsefesi Seçme Metinler. ed. Micheal Peterson vd. İstanbul: Küre Yayınları, 2018.
• Plantinga, Alvin. God and Other Minds. Ithaca: Cornell University Press, 1990.
• Plantinga, Alvin. “Teizm, Ateizm ve Rasyonalite”. çev. Ferhat Akdemir. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22, (2010), 285-294.
• Platon, Theaitetus Diyaloğu. çev. Macit Gökberk. İstanbul: M. E. Yayınları, 1990.
• Proudfoot, Wayne. Religious Experience. London: University of California Press, 1985.
• Russell, Bertrand. Din ile Bilim. çev. Akşit Göktürk. İstanbul: Elif Yayınları, 1963.
• Russell, Bertrand. Human Society in Ethics and Politics. London: Routledge, 1992.
• Salamon, Janusz. “Dini Tecrübenin Bilişsel Geçerliliği”. çev. M. Şükrü Özkan. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/19 (2018), 217–230.
• Swinburne, Richard. The Existence of God. Oxford: Clarendon Press, 1979.
• Tüzer, Abdüllatif. Dini Tecrübe ve Mistisizm. İstanbul: Dergah Yayınları, 2006.
• Vivekananda, Raja Yoga. London: 1986. Aktaran: William James. The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature. New York: Penguin Books, 1985.
• Wainwright, William J. “Mysticism and Sense Experience”. Religious Studies 9/3 (1973), 257-278.
• Walsh, Roger N. Frances Vaughan, “Transpersonel Görüşün Oluşumu”. Ego Ötesi. ed. Roger N. Walsh, Frances Vaughan. İstanbul: İnsan Yay., 2001.
• Yandell, Keith E. The Epistemology of Religious Experience. New York: Cambridge University Press, 1994.