Evaluation of Some Animal Motifs in Sufi Hagiographies From Sufic Perspective

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 305 - 326, 15.03.2021

Cüveyriye İltuş

https://doi.org/10.51702/esoguifd.855713

Öz

The hagiographies, which contribute to the continuity of cultural, social, religious and national values by transferring them to generations and thus strengthen the bond between generations, contain plenty of information about the modes of living during the period. Sufi hagiographies also include information regarding Sufi lifestyle and understanding. The use of animal motifs in order to place belief-related values in hearts and minds is one of the elements encountered in hagiographies. Therefore, the aim of the study was to consider some animal motifs in Sufi hagiographies and to evaluate the inscriptions in which such motifs take place in terms of Sufism. In this study, document scanning model was used in qualitative research, and document scanning method was used for data collection. The data in this research were obtained by document analysis method. Hagiographies chosen by sampling have been addressed in line with the determined goals.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Hagiography, Sufi, Moral Values, Animal Motifs

Sûfî Menâkıbnâmelerinde Yer Alan Bazı Hayvan Motiflerinin Tasavvufî Açıdan Değerlendirilmesi

Öz

Kültürel, sosyal, dinî ve millî değerlerin nesillere aktarımını sağlayarak bu değerlerin devamlılığına katkıda bulunan ve böylece nesiller arasındaki bağı kuvvetlendiren menâkıbnâmeler, döneminin yaşayış özelliklerine dair birçok bilgi ihtiva etmektedir. Sûfî menâkıbnâmelerinde de tasavvufî yaşama ve anlayışa dair malumat bulunmaktadır. İnançla ilgili değerleri kalp ve zihinlere yerleştirmek amacıyla hayvan motiflerinden faydalanma, menâkıbnâmelerde rastlanılan unsurlardandır. Bu sebeple, çalışmanın amacı sûfî menâkıbnâmelerinde yer alan bazı hayvan motiflerinin ele alınması ve bu motiflerin yer aldığı menkabelerin tasavvufî açıdan değerlendirilmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma kapsamında belge tarama modeli, verilerin toplanmasında belge tarama yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada yer alan veriler doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Örnekleme yoluyla seçilen menkabeler belirlenen hedefler doğrultusunda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Menâkıbnâme, Sûfî, Ahlâkî Değerler, Hayvan Motifleri

Kaynakça

• Armutak, Altan. “Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi”. İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi 28/2 (2002), 411-427.
• Aşkar, Mustafa. Tasavvuf Tarihi Literatürü. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Baba, Mustafa Okan. Menâkıb-ı Emir Sultan (Metin-İnceleme- Gramer-İndeks). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
• Çelebi, Şevkî. Menâkıb-ı Ebû İshâk-ı Kâzerûnî (İnceleme- Metin-Tıpkı Basım). haz. Fatih Bayram. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• Çelik, Süheyla. Ariflerin Menkıbeleri’ndeki “Kul ve Mürîd” Olma ile İlgili Rivayetlerin Tahlili. Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Diker, Oğuz - Taşkın, Deniz. “Kars Kültürel ve Gastronomik Kimliğinde Kaz”. Doğu Coğrafya Dergisi 22/38 (Temmuz 2017), 189-204.
• Eflâkî, Ahmed. Ariflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2011.
• Erdem, Özge Kırca. Kırgız Destanlarında Hayvan Motifi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb b. Muhammed. Kâmûsü’l-muhît ve okyânûsü’l-basît (Kamus Tercümesi). çev. Ahmed Asım Cenânî Ayntâbî. 1. Cilt. İstanbul: y.y., 1304.
• Gökalp, Yusuf - Teber, Hatice. “Risâle-i Su’âl-i Hırka, Risâle Der Beyân-ı Kemer ve Risâle Der Beyân-ı Post İsimli Bektâşî Metinlerinde Dinî-Tasavvufî Semboller”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2016), 77-91.
• Güngör, Erol. İslâm Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984.
• Gürkan, Salime Leyla. “Yılan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/527-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Güzel, Abdurrahman. Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Kahraman, Nurettin. Menâkıb-ı Emir Sultan (Hüsâmeddin Bursevî) İnceleme ve Metin. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Kanar, Mehmet. Osmanlı-Türkçe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Kaplan, Mehmet. Tip Tahlilleri: Türk Edebiyatında Tipler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Basım, 2011.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Mollaibrahimoğlu, Çiğdem. Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan İnanç ve Pratikler. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Önkal, Ahmet - Bozkurt, Nebi. “Deve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/222-226. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Sâmi, Şemseddin. Kamûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2007.
• Sarpkaya, Seçkin. “Türk Dünyası Efsanelerinde Ayı Tasavvurunun Değişim ve Dönüşümü”. Millî Folklor 26/101 (2014), 149-161.
• Şah, Serap. Safvetü’s-Safâ’da Safiyyüddîn-i Erdebîlî’nin Hayatı, Tasavvufî Görüşleri ve Menkıbeleri Cilt 1-2. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Teber, Ömer Faruk. “Dini Edebi Metinler Olarak Menâkıbnâmelerin İslam Tasavvufundaki Önemi Hoca Ahmed Yesevî Menâkıbnâmeleri Örneği”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/1(Özel sayı), (2016), 364-370.
• Teber, Ömer Faruk. Balkanlar’da Bâbâgân Koluna Ait Bir XIX. Yüzyıl Bektâşî Erkânnâmesi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2012.
• Togan, Zeki Velidî. Tarihte Usûl. İstanbul: Enderun Yayınevi, 1985.
• Uludağ, Süleyman. “İstimdad”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 3/8 (2002), 9-26.
• Yardım, Emine Seval. Menkıbe ve Menâkıbnâmelerle İlgili Eserler İçin Açıklamalı Bir Bibliyografya Denemesi (1928-1998). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İstimdad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/363-364. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Yeşildal, Ünsal Yılmaz. Anadolu Folklorunda Geyik. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Zengin, Şerife Gül. Süreli Yayınlardaki Menkıbelerle İlgili Çalışmaların Açıklamalı Bibliyografyası (1928-2017). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.