A General Evaluation in the Context of Mu‘tazila's Understanding of Miracles and Nazzam's Theory of Sarfe

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 134 - 155, 23.09.2021

Mikail İpek

https://doi.org/10.51702/esoguifd.941271

Öz

According to Islamic scholars, miracle is a sign of prophethood and it must have some features. According to Mu‘tezile, miracle has three main characteristics: God's deed, being extraordinary, and occurring in accordance with the claim after claiming prophethood. According to them, the Quran is a miracle in terms of rhetoric and purification. But Nazzâm rejected this with his "Theory of Sarfe". He claimed that the Quran was not a miracle in terms of rhetoric and purification. According to him, the reason why the polytheists could not replicate the Quran is God's special intervention. The purpose of this study is to reveal Mu‘tezile's understanding of miracle and to evaluate "Sarfe Theory" in this context. In this respect, we hope that some question marks that appear in minds will be eliminated. In the study, the concept of miracle was explained and Mu‘tezile's understanding of miracle was revealed.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Mu'tazila, Miracle, Qadı Abd Al-Jabbâr, Nazzâm

Mu‘tezile’nin Mucize Anlayışı ve Nazzâm’ın Sarfe Teorisi Bağlamında Genel Bir Değerlendirme

Öz

İslâm mütekellimlerine göre mucize, peygamberlik alametidir ve birtakım özelliklere sahip olması gerekmektedir. Mu‘tezile’ye göre mucizenin üç temel özelliği vardır: Allah’ın fiili olması, olağanüstü olması ve nübüvvet iddiasından sonra, iddiaya uygun bir şekilde meydana gelmesidir. Onlara göre Kur’an-ı Kerim de belâgat ve fesahat açısından bir mucizedir. Fakat Nazzâm, “Sarfe Teorisi” ile bunu reddetmiştir. O Kur’an’ın belâgat ve fesahat açısından bir mucize olmadığını iddia etmiştir. Ona göre müşriklerin Kur’an’ın benzerini getirememelerinin sebebi Allah’ın özel müdahalesidir. Bu çalışmanın amacı da Mu‘tezile’nin mucize anlayışını ortaya koymak ve bu bağlamda “Sarfe Teorisi”ni değerlendirmektir. Bu itibarla, zihinlerde beliren bazı soru işaretlerinin giderilecek olmasını temenni etmekteyiz. Yapılan çalışmada mucize kavramı açıklanmış ve Mu‘tezile’nin mucize anlayışı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Mu'tezile, Mucize, Kâdî Abdülcebbâr, Nazzâm

Kaynakça

• Aktepe, Orhan. Ebu Nuaym el-İsfahânî’nin Nübüvvet Anlayışı. Erzincan: Doğu Yayınları, 2012.
• Arslan, Hulusi. İslâm Düşünce Geleneğinde Şia-Mu‘tezile Etkileşimi. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2017.
• Aslan, İbrahim. “İmam Mâtürîdî’nin Deist Eleştirilere Karşı Nübüvvet Savunusu”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 12/2 (2014), 33-54.
• Aydın, Hasan. “Gazzâli ve İbn Rüşd’e Göre Mucize”. Kelam Araştırmaları Dergisi 6/2 (2008), 115-130.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî. el-Fark beyne’l-Firâk. Kâhire: Mektebetü İbn Sinâ, ts.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî. Usûlü’d-Dîn. İstanbul: Matba’atü’d-Devle, 1968.
• Bakillânî, Muhammed b. Tayyib. Kitâbu Temhîdi’l-Evâil ve’t-Telhîsi’d-Delâil. Beyrut: Mektebetü’s-Sekâfiyye, 1957.
• Bedevî, Abdurrahman. Min Târîhi’l-İlhâd fi’l-İslâm, Beyrut: Dirâsetü’l-İslâmiyye, 1980.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 2002.
• Bulut, Hâlil İbrahim. “Mucize”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/350-352. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Bulut, Hâlil İbrahim. Nübüvvet’in İspatında Mucize. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. er-Resâil (Hücecü’n-Nübüvve). thk. Abdusselam Muhammed Hârun. y.y.: Mektebetü Lisânü’l-Arab, ts.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Mu’cemü’t-Ta’rifât., thk. Muhammed Sıddık Minşevî. Kahire: Dârü’l-Fazile, ts.
• Çeker, Orhan. “Beynûnet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/79-80. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Çelebi, İlyas. “Nazzâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/466-469. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebû Hâtim Er-Râzî, Ahmed b. Hamdân b. Ahmed. A’lâmü’n-Nübüvve. Lübnan: Dârü’s-Sâkî, 2003.
• Erdoğan, Hâlil İbrahim. “Câhız ve Sarfe Teorisine Farklı Bir Bakış”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 2/4 (2013), 77-96.
• Eş’ârÎ, Ebu’l-Hasan. el-İbâne ve Usûlü Ehli’s-Sünnet. çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• Eş‘arî, Ebu’l-Hasan. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn. çev. Mehmet Dalkılıç, Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “İbaziyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/256-261. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Hâlidî, Salâh Abdülfettah. el-Beyân fî İ’câzi’l-Kur’an. Amman: Mektebetü’l-Mü’tedîn, ts.
• Hayyât, Ebu’l-Hüseyn Abdurrahman b. Muhammed b. Osman. Kitâbü’l-İntsâr ve’r-Redd Alâ İbni’r-Râvendî el-Mülhîd. y.y., ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Muhammed Fuvâd Abdulbâkî. y.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerremi. Lisânü’l-Arab. Kahire: y.y., ts.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. nşr. İbrahim Ramadan. Beyrut: 1415/1994.
• İsfahânî, Râğıb. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’an. thk. Muhammed Seyyid Keylanî. Beyrut: Dârü’l-Marife Neşr, ts.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen. el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd-i ve’l-Adl. thk. Dr. Mahmud Muhammed Kâsım. 15 Cilt. Kâhire, ts.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen. Mu‘tezile’de Din Usûlü (el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn). çev. Murat Memiş. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse. thk. Abdulkerîm Osman. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 1992.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen. Tenzihu’l-Kur’an ani’l-Metâin. Beyrut, ts.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen. Tesbîtü Delâilü’n-Nübüvve. thk. Abdülkerim Osman. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, ts.
• Karadeniz, Osman. İlim ve Din Açısından Mucize. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Karlığa, H. Bekir. “İbn Rüşd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/257-288. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kaya, Mahmut. “Ebû Bekir Râzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/479-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Koca, Ferhat. “Tahsis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/432-434. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kur’an-ı Kerim. Genel Koordinatör: Mehmet Emin Özafşar. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Kutlu, Sönmez. “Kerrâmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/294-296. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyâd: Beytü’l-efkâri’ddüveliyye, 1998.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymun b. Muhammed. Tabsıratü’l-Edille Fî Usûli-Dîn. Hazırlayan: Hüseyin Atay, Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Özdemir, Metin. “Mu‘tezile’nin Nübüvvet Müdafaası”. Kelam Araştırmaları Dergisi 5/1 (20017), 47-64.
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr. Usûlü’d-Dîn (Ehl-i Sünnet Akâidi). çev. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2013.
• Polat, Fethi Ahmet. “Bir İ’câzü’l-Kur’an İddiası Sarfe”. Marife Dergisi 3 (2003), 185-218.
• Sâbûnî, Nûreddîn. el-Bidâye Fî Usûli’d-Diyâne (Mâtüridiyye Akâidi). çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Şehristânî, Muhammed. el-Milel ve’n-Nihal (Dinler, Mezhepler ve Felsefî Sistemler Tarihi). çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2011.
• Teftazânî, Sa’düddîn. Şerhu’l-Akâid. çev. Talha Hakan Alp. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. Keşşâfü İstilahâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. el-Câmiu’s-Sahîh. Riyad: Beytü’l-efkâri’ddüveliyye, 1999.
• Topaloğlu ve Çelebi, Bekir ve İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Araz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/337-342. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Sarfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yüksel, Emrullah. Sistematik Kelâm. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Zemahşerî, Ebi’l-Kasım Cârullâhi Muhammed b. Ömer b. Ahmed. Esâsü’l-Belâğa. thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd. Beyrut: Dâr’ül-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.