Hanefi Mezhebinde İrade Beyanında Gereken Ses Seviyesi (Satış Akdi Örneği)

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 628 - 650, 15.03.2022

İbrahim Albakkar

https://doi.org/10.51702/esoguifd.930134

Öz

Bu çalışmada, Hanefi mezhebi çerçevesinde ses seviyesinin genelde iradeyi ifade etmesi, özelde ise satım akdine tesirinin belirlenmesi hususu ele alınmıştır. Öncelikle literatürde ses seviyesinin iradeyi ifade etmesine ilişkin genel kural tespit edilmeye çalışılmış ardından mali işlemlerden özellikle de diğerlerine kıyas edilebildiği ölçüde satım akdinden örnek verilmeye çalışılmıştır. İlk olarak satım akdinde konuşmanın gerçekleşmiş olması yönüyle şart koşulan ses seviyesi ele alınmış, ardından bu şartın ileri sürüldüğü bazı kurallar açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada bir dizi sonuçlara ulaşılmıştır. Bunlardan en önemlisi, Hanefi hukukçuların iradeyi ifade etmesi yönüyle ses seviyesinde dayandıkları temel hususun, namazdaki kıraatin gizli veya açıklığını tayin eden ses seviyesi olmasıdır. İlk kez hicrî 4. asırda satım akdindeki ses seviyesinin belli bir düzeyde olması gerektiğiyle ilgili görüş belirten Ebû Nasr el-Belhî’dir. Satım akdinde belli bir ses seviyesinin şart koşulması, bazı kurallarla düzenlenerek hicrî 6. ve 7. asırlarda da devam etmiştir. Sonraki dönem fakihlerden bazıları bu kuralları kabul ederken bazıları da bu kurallara itibar etmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Akitler, İrade, Satım, Ses, İşitme.

درجة الصّوت المطلوبة في التّعبير عن الإرادة في المذهب الحنفي "عقد البيع نموذجًا"

Öz

تتناول هذه الدّراسة مسألة تحديد درجة الصّوت المطلوبة في التّعبير عن الإرادة عمومًا وفي عقد البيع خصوصًا وفق المذهب الحنفي، فبدأَتْ بالكشف عن الأصل الّذي تمّ الاستناد إليه في تحديد درجة الصّوت في التّعبير عن الإرادة عمومًا، ثمّ انتقلَتْ إلى عرض نموذج من عقود المعاملات الماليّة وهو عقد البيع، فتكلَّمَت عن نشأة عن اشتراط درجة صوت معيَّنة في هذا العقد، وعن بيان موقف فقهاء الحنفيّة واتجاهاتهم في ذلك، وما مر به هذا الشّرط تاريخيًا من وضع بعض الضّوابط له. وقد خلصَت هذه الدّراسة إلى مجموعة من النّتائج أهمّها: أنَّ الأصل الّذي تم الاستناد إليه في هذه المسألة هو حدّ الجهر والمخافتة في الصَّلاة، وأنَّ نشأة الحديث عن ذلك في عقد البيع كان في القرن الرَّابع الهجري من قبل أبي نصر البلخي، وأن اشتراط درجة صوت معيّنة قد مرَّ في القرنين السّادس والسَّابع من الهجرة بذكر بعض من الضَّوابط، وهذه الضَّوابط بعضها قد تلقَّاها من خلف من العلماء بالقبول وبعضها لم يلق قبولًا.

Anahtar Kelimeler

فقه, عقود, بيع, إرادة, صوت, سماع

The Degree of Sound Required To Express Will in the Hanafi Doctrine (the Sales Contract as a Case Study)

Öz

This study deals with the question of determining the degree of sound required in the expression of will in general and in the sales contract, especially in the Hanafi doctrine. The study moved from top to bottom; it began to reveal the origin on which the sound was based in the expression of will in general. It then moved on to offer a model of financial transaction contracts, particularly the sales contract. Then it moved to indicate the position and directions of the Hanafi scholars. This study concluded with a series of results, the most important of which is: the essentials on which Hanafi scholars based their expression of will on was the limit of speaking out and being murmuring while reading in prayer. The first mention of the requirement of a degree of sound in sales contract was in the 4th century AH by Abu Nasr al-Balkhi. The Hanafi scholars agree on the requirement to hear the voice with a difference among them in determining the scope of those covered by this term.

Anahtar Kelimeler

jurisprudence, contracts, will, sale, voice, hearing.

Kaynakça

• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Muhammed. el-İnâye Şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Buhâri, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed. Keşfü’l-Esrâr ʻan Usûli Fahri’l-İslâm el-Bezdevî. Beyrut: Dâru'l-Kitabu'l-İslami, ts.
• Buhârî, Tâhir b. Ahmed İftihâruddîn Abdurreşîd. Hulâsatü’l-Fetâvâ. NO:(26789). Mısır: Ezher Üniversitesi Kütüphanesi.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1983.
• Dihlevî, Âlim Alaaddin. el-Fetâva’t-Tatarhâniyye. Hindistan: Maktabtu Hüseyn, 2010.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye el-Kuveytiyye, Kuveyt: Dâru's-selâsil.
• Feyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhu'l-Munîr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Gaznevi, Muhammed. el-Havi'l-Kudsi. NO:(3488) Mısır: Ezher Üniversitesi Kütüphanesi.
• Haci Halife, Mustafa. Keşfu’z-Zunûn an Esâmi’l-Kutubi ve’l-Funûn. Bağdat: Mektebetu’l-Musennâ, 1941.
• Haddâdî, Radıyyüddîn Ebû Bekr. el-Cevheretü’n-neyyire ala Muhtasari’l-Kudûrî. Beyrut: Matbaatu’l-Hayriyye, 1322.
• Halebî, İbrahim b. Muhammed. Mülteka’l‑ebhur. thk. Halil Mansur. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.
• Haskafi, Ali. ed-Durrü'l-muhtâr şerhu Tenvîri'l-ebsar. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002.
• İbn Âbidin, Muhammed Amin b. Ömer. Radd al-Muhtār ala ad-Durr al-Mukhtâr. Beyrut: Dâru'l-Fikir, 1992.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî. Sırru sinâ‘ati’l-i‘râb. thk. Muhammed Hasen İsmâil-Ahmed Rüşdî Şahâte Âmir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
• İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyyâ. Muʿcemü mekâyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârun. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1979.
• İbn Kutluboğa, Zeynuddîn Kasım. Tâcu’t-terâcim. thk. Muhammed Hayr Ramazân Yûsuf. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Daru Sadr, 1414.
• İbn Mâze, Burhânüddîn Mahmud b. Ahmed. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nuʽmânî. thk. Abdulkerim Sâmi el-Cündî. Beyrut: Dâru Kutubu’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Nüceym, Sirâcuddîn Ömer b. İbrâhîm. en-Nehru’l-fâik. thk. Ahmed Izzu İnâye. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim. el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. 2. Baskı. Beyrut: Dâru'l-Kitabu'l-İslam, ts.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesud. Bedâi‘u’s-Senâi‘ fi Tertibi’ş-Şerâi. Beyrut: Dâru Kutubu’l-İlmiyye, 1986.
• Kuduri, Ahmed. el-Muhtasar. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• Kuhistanî, Şemsüddin el-Horasânî. Câmi‘u’r-rumûz fî şerhi’n-Nükâye. Hindistan: Kazan, 1316.
• Kureşi, Abdülkādir. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. Karaçi: Mir Muhammed Kütüphanesi.
• Leknevî, Muhammed Abdülhay. El-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-hanefîyye. Mısır: Matbaatü Saadet, 1324.
• Mergînânî, Ali b. Ebî Bekir. el-Hidâye fi Şerhi Bidâyeti’l-Mubtedi. thk. Talâl Yusuf. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arab’î, ts.
• Molla Hüsrev, Muhammed Efendi. Dürerü'l-ḥükkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. Beyrut: Dâri İhyâ-i Kutubi'l-Arabiyy, ts.
• Râfiî, Abdülkādir b. Mustafa. Takrîrâtü’r-Râfiʿî. Riyad: Alemu’l-Kütüb, 2003.
• Remli, Hayreddin. el-Fetâva'l-Hayriyye. Mısır: Matbaatü'l-Miriyye, 1300.
• Semerkandî, Nâsır b.muhammed. el-Feteva. thk. Muhammed Haşim. Beyrût: Dâru ʿIlmi’l-Melâyîn, 2017.
• Senhûrî, Abdürrezzâk Ahmed. el-Vasît fî şerhi’l-Kânûni’l-medenî el-cedîd. Beyrut: Dâri İhyâ-i Kutubi'l-Arabiyy, ts.
• Sicistânî, Yûsuf b. Ahmed. Münyetü’l-müftî. NO:(7587). Mısır: Ezher Üniversitesi Kütüphanesi.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Asl. thk. Mehmet Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm 2012.
• Şeyh Nizâm v.dğr. el-Fetâva'l-Hindiyye. 2. Baskı. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1310.
• Şeyhzade, Abdurrahman b. Muhammed. Mecmau'l-enhur fi şerhi mülteka'l-ebhur Mecmaü'l anhur. Beyrut: Dar-u İhya'it-Tura, ts.
• Tahavi, Ahmed b. Muhammed. Haşiyetü't-Tahtavi Ala Meraki'l-Felah. thk. Muhammed Khalidi. Beyrut: Dâru Kutubu’l-İlmiyye, 1997.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed. Haşiyetüt Tahtavi ala ad-Durr al -Mukhtâr. Mısır: Bula, ts.
• Zâhidî, Muhtar b. Mahmud. Kunyetü'l-Münye. NO: (7348)Suûd İslâm Üniversitesi Kütüphanesi.
• Zerka, Mustafa b. Ahmed. el-Madhalu'l-Fıkhi. Şam: Dâru'l-Kalem, 1998.
• Zeylaʽî, Osman. Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik ve Şerhu’ş-Şilbî. Bûlâk: Matbaʽu’l-Kubrâ el-Emîriyye, 1313.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd. el-Aʿlâm. 2. Baskı. Beyrût: Dâru ʿIlmi’l-Melâyîn, 2002.