Mormonizm’de Ölü Vaftizi ve Erken Dönem Hristiyanlığındaki İlk Örnekleri

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 93 - 114, 15.03.2025

Nuh Yılmaz

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1570952

Öz

Ölü vaftizi, İsa’nın mesajını duymadan veya vaftiz olmadan ölmüş birini kurtuluşa eriştirmek maksadıyla hayatta olan bir yakını tarafından gerçekleştirilen bir vaftiz türüdür. Kaynağını Mormon kutsal metinlerinden Yeni Ahit ile Öğreti ve Antlaşmalar’dan aldığı söylenebilir. Ölü vaftizinin ilk örneklerini erken dönem Hristiyanlığında, özellikle miladi II. yüzyılın ortalarından sonra görmek mümkündür. Bu dönemde, ana gövde Hristiyanlık tarafından sapkın addedilen Gnostikler ve Markiyoncular gibi bazı Hristiyan gruplar bu ritüeli uygulamaya başlamıştır. Mezkûr gruplar muhtemelen V. yüzyıla kadar ölülerinin kurtuluşa erişebilmeleri için bu uygulamayı devam ettirmişlerdir. Ölü vaftizi, yaklaşık olarak on dört asır sekteye uğramasının ardından XIX. yüzyılın ilk yarısında yeni bir dini hareket olarak ortaya çıkan Mormonizm mensuplarınca bir doktrin olarak tekrar ortaya çıkmıştır. Hareketin önde gelen lideri Joseph Smith, İsa’nın mesajını duymadan veya vaftiz edilmeden ölmüş kişiler adına hayatta olan yakınlarının vaftiz edilebileceklerini vurgulamıştır. Bu sayede onların Tanrı’nın Krallığı’nı elde etmelerinin mümkün olabileceğini iddia etmiştir. Bu inancın bir sonucu olarak Mormonlar 1840 yılından itibaren ölüler için vekâleten vaftiz ritüelleri gerçekleştirmeye başlamışlardır. Başlangıçta bu törenler Mississippi Nehri gibi doğal su kaynaklarında gerçekleştiriliyordu. Ancak Smith ilahi vahiyler aldıktan sonra Nauvoo Tapınağı inşa edilmiş ve uygulama varlığını burada devam ettirmiştir. Tapınakta gerçekleştirilen ritüelin kurumsallaştırılması, ölülerin soy ağaçlarını tespit etmek amacıyla belirli kişilerin atanması, törenlerin kaydedilmesi ve sürecin denetlenmesi gibi önemli bir bütçe tahsisiyle desteklenen önlemleri içeriyordu. Böylelikle Mormonlar, ölüler adına vaftiz uygulamasını inançlarına özgü bir sakrament olarak kabul etmişlerdir. Bu çalışma, Mormonizm’de ölüler adına vaftiz uygulamasının kökenlerini irdeleyerek, bu uygulamanın erken dönem Hristiyanlığına kadar uzanan tarihsel temellerini araştırmayı amaçlamaktadır. Türkçe literatürde bu konunun müstakil olarak ayrıntılı bir şekilde incelenmemiş olması, çalışmanın özgünlüğünü ve akademik alandaki önemini vurgulamaktadır. Çalışmanın birincil kaynakları arasında Mormon kutsal metinleri ve Mormonizm’e dair materyaller yer almaktadır. Çalışmada dinler tarihinin tarihsel, deskriptif ve hermenötiksel metotlarından yararlanılmıştır. Smith’in Mormonlara ölü vaftizi emrini açıklamasının arka planında, dini inancı olmayan ağabeyi Alvin’i kaybetmesinin etkili olduğu iddiası, çalışmanın temel bulgularından biri olarak öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra çalışma, erken dönem Hristiyanları ve Mormonlar tarafından uygulanan ölüler adına vaftiz ritüelinin farklı şekillerde yorumlandığını ortaya koymaktadır. Zira Mormonlar uygulamayı İsa dönemine kadar götürmekte; erken dönem kilise babaları başta olmak üzere Hristiyan araştırmacılar ise onu Gnostik gruplar tarafından yapılan ve Pavlus tarafından da Yeni Ahit’te eleştirilen sapkın bir uygulama olarak görmektedirler. Yine, çalışma hem erken dönem Hristiyanlığında hem de Mormonizm’de ölüler adına vaftizin, vaftiz olmadan ölenlerin kurtuluşunun sağlanması amacıyla gerçekleştirildiğini vurgulamaktadır. Bununla birlikte Mormonlar bu uygulamayı kendi dini yapıları içinde sistematik bir şekilde entegre ederek kurumsallaştırmışlardır. Ayrıca çalışma, Mormonların bu ritüelleri titizlikle kayıt altına aldıklarını ve ölenlerin soy ağaçlarını doğru bir şekilde belirlemek için kayda değer masraflar yaptıklarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Mormonizm, Ölü Vaftizi, Kurtuluş, Erken Dönem Hristiyanlık

Etik Beyan

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Baptism for the Dead in Mormonism and Its Early Examples in Early Christianity

Öz

Baptism for the dead refers to a form of baptism performed by a living relative to ensure salvation of a deceased individual who passed away without hearing the message of Jesus or receiving baptism. It is said to draw its origins from Mormon sacred texts, including the New Testament and the Doctrine and Covenants. Early examples of baptism for the dead can be observed in early Christianity, particularly from the mid-second century CE onward. During this period, certain Christian groups, such as the Gnostics and Marcionites—deemed heretical by mainstream Christianity—began to practice this ritual. These groups likely continued the practice until the fifth century, aiming to secure salvation for their deceased members. Following a hiatus of nearly fourteen centuries, baptism for the dead re-emerged as a doctrine in the early 19th century through the newly established religious movement of Mormonism. Joseph Smith, the prominent leader of the movement, emphasized that living relatives could be baptized on behalf of deceased individuals who had not heard Jesus’s message or undergone baptism. He claimed this would enable them to attain the Kingdom of God. As a result of this belief, Mormons began performing proxy baptism rituals for the dead starting in 1840. Initially, these ceremonies were conducted in natural water sources such as the Mississippi River. However, after Smith received divine revelations, the Nauvoo Temple was constructed, and the practice continued within its sacred confines. The institutionalization of the ritual in the temple included measures such as appointing specific individuals to trace the genealogies of the deceased, recording the ceremonies, and overseeing the process, supported by a significant budget allocation. In this way, Mormons established baptism for the dead as a sacrament unique to their faith. This study addresses the origins of baptism for the dead in Mormonism, seeking to trace its roots back to early Christianity. The study’s originality and significance lie in the fact that the topic has not been explored in Turkish academic literature. Primary sources include Mormon sacred texts and related materials on Mormonism. The research employs historical, descriptive, and hermeneutic methods from the field of the history of religions. A key finding of the study is the influence of Joseph Smith’s loss of his non-religious brother Alvin on his introduction of baptism for the dead to the Mormon community. The research further reveals divergent interpretations of the practice by early Christians and Mormons. While Mormons trace the practice back to Jesus’s time, early Church Fathers and Christian scholars view it as a heretical ritual performed by Gnostic groups, which was criticized by Paul in the New Testament. Additionally, the study finds that the rationale for performing baptism for the dead in both early Christianity and Mormonism was to secure the salvation of those who died without baptism. However, Mormons systematically institutionalized and organized the practice, incorporating it into their religious framework. The research also highlights the Mormons’ meticulous record-keeping of these rituals and the substantial efforts and expenses devoted to accurately tracing the genealogies of the deceased.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Mormonism, Baptism for the Dead, Salvation, Early Christianity

Etik Beyan

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

The author acknowledges that he received no external funding in support of this research.

Kaynakça

• Aydın, Fuat. “Mormonlar İsa Mesih’in Son Gün Azizleri’nin Kilisesi”. Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri. ed. Ömer Faruk Harman. 215-266. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Baugh, Alexander L. “For This Ordinance Belongeth to My House”: The Practice of Baptism for the Dead Outside the Nauvoo Temple”. Mormon Historical Studies 3/1 (2002), 47-58. https://scholarsarchive.byu.edu/facpub/3725/
• Bitton, Davis - Alexander, Thomas G. The A to Z of Mormonism. Toronto: The Scarecrow Press, Inc., 2009.
• Burton, H. David. “Baptism for the Dead: LDS Practice”. Encyclopedia of Mormonism. ed. Daniel H. Ludlow. 96-97. New York: Macmillan Publishing Company, 1992.
• Bushman, Claudia L. - Bushman, Richard L. Mormons in America. New York: Oxford University Press, 1998.
• Carson, Donald A. “Did Paul Baptize for the Dead?” Christianity Today 42/9 (Ağustos 1998), 63. https://media.thegospelcoalition.org/documents/carson/1998_baptize_for_the_dead.pdf
• Chrysostom. “Homilies on First Corinthians”. NPNF1-12. Saint Chrysostom: Homilies on the Epistles of Paul to the Corinthians by St. Chrysostom. ed. Philip Schaff. 12/6-418. Edinburgh: Grand Rapids, MI: Christian Classics Ethereal Library, 2002.
• Demaris, Richard E. “Corinthian Religion and Baptism for the Dead (1 Corinthians 15:29): Insights from Archaelogy and Anthropology”. JBL 114/4 (1995), 661-682.
• Epiphanius of Salamis. “Against Cerinthians”. çev. Frank Williams. The Panarion of Epiphanius of Salamis Book I (Sects 1-46). 1/116-122. Leiden, Boston: Brill, 2009.
• Foschini, Bernard M. “Those Who are Baptized for the Dead,” 1 Cor. 15:29”. The Catholic Biblical Quarterly 13/1 (Ocak 1951), 46-78. https://www.jstor.org/stable/43720275
• Howard, John Keir. “Baptism for the Dead: A Study of I Corinthians 15:29”. The Evangelical Quarterly 37/3 (Temmuz-Eylül 1965), 137-141. https://www.biblicalstudies.org.uk/pdf/eq/1965-3_137.pdf
• Işık, Ramazan. “Mormonluk ve Mormon Kilisesi Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (Haziran 2006), 165-190.
• Katar, Mehmet. Mesih İsa’nın Son Gün Azizleri Mormonlar. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2017.
• Kutsal Kitap ve Deuterokanonik (Apokrif) Kitaplar. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2003.
• McFarland, Kathy L. “Baptized for the Dead (Full Text) 1 Corinthians 15:29”. Becker Bible Teacher Resources and Data Archives 1 (2020), 1-18. https://www.academia.edu/44590206/Baptized_for_the_Dead_Full_Text_1_Corinthians_15_29
• McHugh, Michael P. “Ambrosiaster”. Encyclopedia of Early Christianity (Second Edition). ed. Everett Ferguson. 44. New York, London: Routledge, 1999.
• Morris, Leon. The First Epistle of Paul to the Corinthians: An Introduction and Commentary. Grand Rapids, Michigan: Inter-Varsity Press, 1985.
• Öğreti ve Antlaşmalar. Erişim 27 Eylül 2024. https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/dc-testament?lang=tur
• Paulsen, David L. vd. “Theological Underpinnings of Baptism for the Dead”. BYU Studies Quarterly 55/3 (2016), 101-116. https://www.jstor.org/stable/43957293
• Paulsen, David L. - Mason, Brock M. “Baptism for the Dead in Early Christianity”. Journal o f Book o f Mormon Studies 19/2 (2010), 22-49.
• Smith, Joseph. Scriptural Teachings of the Prophet Joseph Smith. Salt Lake City, Utah: Deseret Book Company, 1938.
• Smith, Joseph. Teachings of Presidents of the Church. Salt Lake City, Utah: The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 2007.
• Smith, Joseph. The Book of Mormon: An Account Written by the Hand of Mormon, upon Plates Taken from the Plates of Nephi. Palmyra, New York: E. B. Grandin, 1830.
• Stendahl, Krister. “Baptism for the Dead: Ancient Sources”. Encyclopedia of Mormonism. ed. Daniel H. Ludlow. 97. New York: Macmillan Publishing Company, 1992.
• Stephenson, Johnny - Marquardt, H. Michael. “Origin of the Baptism for the Dead Doctrine”. The John Whitmer Historical Association Journal 37/1 (2017), 132-146. https://www.jstor.org/stable/26316896
• Şenay, Bülent. İlk Râfızî Hıristiyan Kilisesi Markûnîlik. Bursa: Verka Yayınları, 2003.
• Tanner, Jerald - Tanner, Sandra. The Changing World of Mormonism. Chicago: Moody Press, 1980.
• Taylor, N. H. “Baptism for the Dead (1 Cor 15:29)?” Neotestamentica 36/1/2 (2002), 111-120. https://www.jstor.org/stable/43049114
• Tertullian. “Against Marcion”. Ante-Nicene Fathers: Translations of the Writings of the Fathers down to A.D. 325. ed. Alexander Roberts vd. 3/269-475. Buffalo: The Christian Literature Publishing Company, 1885.
• Tertullian. “On Baptism”. Ante-Nicene Fathers: Translations of the Writings of the Fathers down to A.D. 325. ed. Alexander Roberts vd. 3/669-680. Buffalo: The Christian Literature Publishing Company, 1885.
• Tertullian. “On the Resurrection of the Flesh”. Ante-Nicene Fathers: Translations of the Writings of the Fathers down to A.D. 325. ed. Alexander Roberts vd. 3/545-595. Buffalo: The Christian Literature Publishing Company, 1885.
• Tobler, Ryan G. “‘Saviors on Mount Zion’: Mormon Sacramentalism, Mortality, and the Baptism for the Dead”. Journal of Mormon History 39/4 (2013), 182-238. https://www.jstor.org/stable/24243829
• Tvedtnes, John A. “Baptism for the Dead in Early Christianity”. The Temple in Time and Eternity. ed. Donald W. Parry - Stephen D. Ricks. 55-78. Utah: Brigham Young University, 1999.
• Walker, Benjamin. Gnosticism: Its History and Influence. Wellingborough: The Aquarian Press, 1983.
• Yaman, Fatih. Mormonlar ve Amerikan Toplumsal Yapısı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/184768