The Issue of the Promised Land from the Perspective of Classical and Modern Commentators: Does the Qur’ān Support the Claim of the Jews?

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 385 - 409, 15.03.2025

Ersin Çelik

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1574827

Öz

The issue of the Promised Land, a key element of Jewish religious belief, has also become a heavily debated topic in daily politics, especially since the establishment of the State of Israel. Considering the ongoing developments in the Middle East, it is evident that this subject will continue to be discussed for a long time. The concept of the Promised Land is directly connected to the belief that the Israelites are the “chosen people”, a Notion rooted in the Torah. In Judaism, the Promised Land is considered an integral part of Jewish law. However, this study does not aim to explore the theological foundations of the Jewish concept of chosenness or the Promised Land as understood in Jewish tradition. Instead, it briefly addresses these concepts to provide context, as the primary objective is to examine whether the Qur'an endorses the claim of the Promised Land from its own perspective. Notably, some Jewish individuals, from classical to contemporary times, have argued that the Qur'an affirms the concept of the Promised Land. Furthermore, certain Hebrew translations of the Qur'an have rendered specific verses in a way that links them to chosenness and the Promised Land. Verses such as al-Baqarah 2/47, 57-59, 122; al-Aʿrāf 7/140; al-Jāthiyah 45/16; al-Dukhān 44/32; and al-Māʾidah 5/20 are often associated with the concept of chosenness and serve as the foundation of this claim. This study first examines how classical and contemporary exegetes interpret these verses, especially in relation to the concept of chosenness. Some exegetes approach these verses through linguistic analysis, while others limit the Israelites’ superiority to a specific historical period, referencing the idea that the Muslim community (Ummah) is the best community. The main focus of this study is the interpretation of verses linked to the Promised Land by both classical and contemporary exegetes. Verses such as al-Māʾidah 5/21; Yūnus 10/93; al-Isrāʾ 103-104; al-Anbiyāʾ 21/71, 105; al-Shuʿarāʾ 26/57-59; al-Aʿrāf 7/128-129, 137; and al-Qaṣaṣ 28/5-6 are often associated with the Promised Land. The study distinguishes between interpretations written before and after the establishment of the State of Israel to explore whether the perception of these verses has changed following Israel's emergence as a perceived regional threat. The findings reveal that exegetes have not reached a consensus on the precise geographical boundaries of the term “sacred land” (al-arḍ al-muqaddasah) mentioned in the Qur’an. However, it is clear that this term does not correspond to the region between the Nile and the Euphrates as claimed by the Israelites. While various regions are mentioned in classical commentaries, most exegetes interpret "sacred land" as referring to Jerusalem (Bayt al-Maqdis). Notably, classical exegetes rarely questioned the sources of the information they cited about the boundaries of the Promised Land. In contemporary exegesis, three approaches to this issue emerge: A small group of exegetes critically examines Jewish sources while highlighting contradictions and questioning their authenticity. They focus on the corrupted nature of these claims rather than debating the specific location of the land. Some exegetes argue that the land was given to the Israelites not as an eternal homeland but as a temporary dwelling during their exodus from Egypt. Many exegetes continue to rely on classical interpretations, often grounded in weak or unsubstantiated narratives, failing to address the broader implications of the issue for the Muslim community.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Promised Land, Israel, Chosenness, Jew

Etik Beyan

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

The author acknowledges that he received no external funding in support of this research.

Klasik ve Çağdaş Müfessirlerin Perspektifinden Arz-ı Mev‘ûd Meselesi: Kur’an Yahudilerin İddiasını Destekliyor Mu?

Öz

Yahudilerin dini inancı bağlamında tartışılan arz-ı mev‘ûd meselesi, İsrail Devleti’nin kuruluşundan sonra günlük siyasette de yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Ortadoğu’daki gelişmelere bakıldığında bu meselenin uzun bir süre daha konuşulmaya ve tartışılmaya devam edeceği söylenebilir. İsrâiloğulları’nın “seçilmiş kavim” olduğu inancıyla doğrudan irtibatlı olan arz-ı mev‘ûd anlayışı Tevrat’a dayanmaktadır. Yahudilikte arz-ı mev‘ûd meselesi Yahudi şeriatının ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmektedir. Fakat bu çalışmanın odak noktası, Yahudi kaynaklarına göre seçilmişlik inancı ve arz-ı mev‘ûdun mahiyeti meselesi değildir. Bu nedenle söz konusu iki meselenin İsrâiloğulları tarafından nasıl anlaşıldığı kısaca ele alınacaktır. Çünkü bu araştırmanın temel hedefi, Kur’an’ın arz-ı mev‘ûdu onayladığı iddiasını Kur’an perspektifinden ele almaktır. Nitekim klasik dönemden çağdaş döneme kadar bazı Yahudiler tarafından Kur’an’ın da arz-ı mev‘ûdu onayladığı öne sürülmektedir. Yine Kur’an’ın Yahudiler tarafından yapılan bazı İbranice çevirilerinde kimi Kur’an âyetlerinin seçilmişlik ve arz-ı mev‘ûd bağlamında tercüme edildiği görülmektedir. Kur’an’da İsrâiloğulları’nın âlemlere üstün kılındığını ifade eden el-Bakara 2/47, 57-59, 122, el-A‘râf 7/140, el-Câsiye 45/16, ed-Duhân 44/32, el-Mâide 5/20. âyetleri seçilmişlik inancıyla ilişkilendirilebilecek âyetlerin başında gelmektedir. Çalışmada öncelikle arz-ı mev‘ûd meselesiyle yakından irtibatlı olan seçilmişlik inancıyla ilişkilendirilen söz konusu âyetlerin klasik ve çağdaş müfessirler tarafından nasıl yorumlandığı bütüncül bir şekilde irdelenmektedir. Burada müfessirlerin bazısı dilsel açıklamalarla bazısı ise Ümmet-i Muhammed’in en hayırlı ümmet olduğu kabulünden hareketle Yahudilerin âlemlere üstün olmasını ilgili dönemle sınırlandırmışlardır. Bu çalışmanın ana eksenini ise arz-ı mev‘ûd meselesiyle ilişkilendirilen âyetlerin müfessirler tarafından nasıl yorumlandığı oluşturmaktadır. Kur’an’da el-Mâide 5/21, Yûnus 10/93, el-İsrâ 103-104, el-Enbiyâ 21/71, 105, eş-Şuarâ 26/57-59, el-A‘râf 7/128-129, 137 ve el-Kasas 28/5-6 gibi çok sayıda âyet arz-ı mev‘ûdla ilişkilendirilmektedir. Çalışmada özellikle İsrail Devleti’nin kuruluşundan sonra yazılan tefsirlerle daha önce yazılan tefsirler arasında bir ayrıma gidilmektedir. Böylece İsrail’in bölgede bir tehdit olarak algılanmasından sonra bu âyetlere dair bakış açısında bir değişikliğin olup olmadığı üzerinde durulmaktadır. Sonuç olarak, müfessirler, Kur'an'da geçen "arz-ı mukaddese/الارض المقدسة" ifadesinin hangi bölgeyi kastettiğine dair kesin bir sınırlama yapamamışlardır. Bununla birlikte, bu ifadenin İsrâiloğulları tarafından iddia edilen Nil ile Fırat arasındaki bölge olarak anlaşılmadığı da açıktır. Tefsirlerde çok farklı yerlerin ismi geçmekle birlikte müfessirlerin çoğunluğu “mukaddes toprakları” Beytü’l-Makdis olarak anlamıştır. Bu arada özellikle klasik dönemde arz-ı mev‘ûdun sınırlarına dair tefsirlerde aktarılan bilgilerin kaynağı tartışılmamıştır. Söz konusu meselede çağdaş dönem müfessirleri arasında üç tavır öne çıkmaktadır. Birinci gruptaki müfessirler, söz konusu âyetleri tefsir ederken Yahudi kaynaklarına müracaat ederek buradaki çelişkileri aktarmakta ve bu bilgilerin sıhhatine dair sorgulama yapmaktadır. Dolayısıyla az sayıdaki bu müfessirler, bu bölgenin neresi olduğu hususunu tartışmaktan çok bunların tahrif edilmiş bilgilere dayandığını belirtmektedir. İkinci gruptaki müfessirler ise bu toprakların onlara ebedi yurt olarak değil tamamen Mısır’dan çıkışta geçici bir mesken olarak verildiğini öne çıkartmaktadır. Üçüncü grupta yer alan birçok müfessir ise hala klasik tefsirlerde yer alan ve sağlam bir dayanağı bulunmayan bilgilere dayanarak meseleyi ele aldıkları için ümmetin önemli bir sorununu açık bir şekilde ifade edememişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Arz-ı Mev‘ûd, İsrail, Seçilmişlik, Yahudi

Etik Beyan

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed - Rızâ, Reşîd. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîrü’l-Menâr). Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1990.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Belhî, Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, 1423.
• Besalel, Yusuf. Yahudilik Tarihçesi, Ritüeller, Türk Yahudileri, Holokost, Antisemitizm, Sık Sorulan Sorular... İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2021.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mar’aşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-’Arabî, 1418.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kâhire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1383.
• Duman, M. Zeki. Beyânü’l-Hak (Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri). 3 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Baskı., 2008.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl el-Attâr. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ebû Zehre, Muhammed. Zehratü’t-tefâsîr. Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî, 1422.
• Fadlallah, Muhammed Hüseyin. Min Vahyi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Melâk, 1419.
• Filiz, Aynur. Eski Ahit Tora’da Yer Alan İbrahim Anlaşmasına Göre “Vaat Edilmiş Topraklar” ve İsrail Devlet İnşası. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Gürkan, Salime Leyla. “Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları’nın Seçilmişliği Meselesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 13 (2005), 25-61.
• Gürkan, Salime Leyla. “Temel Kavramlar”. Kur’an’da Yahudiler. ed. Ömer Faruk Harman. Kur’an’da Yahudiler. İstanbul: KURAMER, 2019.
• Gürkan, Salime Leyla. Yahudilik. İstanbul: İSAM Yayınları, 5. Baskı., 2015.
• Hicâzî, Muhammed Mahmûd. et-Tefsîru’l-Vâdıh. 3 Cilt. Beyrut-Dımaşk: Dâru’l-Cîli’l-cedîd, 10. Basım, 1413.
• Hindî, Müttakī el-. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-aḳvâl ve’l-efʿâl. thk. Bekrî Hayyânî - Safvetü’s-Sakâ. 16 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1401.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye, 1984.
• İbn Kemâl Paşa, Şemseddin Ahmed Bin Süleyman. Tefsîru İbn Kemâl Paşa. thk. Mâhir Edîb Habbûş. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1439.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. thk. İsâm Mûsâ Hâdî. el-Cübeyl: Dâru’s-Sıddîk, 1435.
• Karahan, Semiha. “Siyonist Öğretide Vaat Edilmiş Topraklar”. Ortadoğu Etütleri 13/2 (2021), 177-213. https://doi.org/10.47932/ortetut.814970
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhim İtfiyyiş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 2. Baskı., 1384.
• Küçük, Abdurrahman. “Yahudilikdeki Arzı Mevud Anlayışının Boyutları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33/3-4 (1992), 101-111.
• Küçük, Mehmet Alparslan. “Anadolu’daki Arzı Mevud: Urfa”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi (Yahudilik Özel) 5/2 (2016), 167-196.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Memiç, Fatih. Yahudilik’te ve İslam’da Arz-ı Mev‘ud Anlayışı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: MilelNihal Yayınları, 2021.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Ḳurʾân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, t.y.
• Muğniyye, Muhammed Cevâd el-. et-Tefsîrü’l-kâşif. 7 Cilt. Kum: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, 1424.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali el-Budeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kelimi’t-tayyib, 1419.
• Nesefî, Ömer b. Muhammed. et-Teysîr fi’t-Tefsîr. thk. Mâhir Edîb Habbûş. 15 Cilt. İstanbul: Dâru’l-Lübâb, 1440.
• Reckendorf, Zvi Hayim. al-Ḳurʾan o ha-Miḳra. Leipzig, 1857.
• Rivlin, Yosef Yoel. el-Ḳurʾân. Telaviv: Dvir Publishing, 1987.
• Rubin, Uri. ha-Ḳurʾân. Telaviv: Telaviv University Press, 2005.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. el-Kâhire: Dâru’s-Sâbûnî li’t-tibâa’ ve’n-neşr ve’t-tevî’, 1417.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ulûm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.
• Seyfeli, Canan - Akdemir, Hüseyin. “Hasidik Yahudilikte Vaat Edilmiş Topraklar Fikri: İsrail Karşıtlığı”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 4/2 (2020), 240-262. https://doi.org/10.32711/tiad.823191
• Shavit, Ari. My Promised Land: The Triumph and Tragedy of Israel. New York: Random House, 2013.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Câmiʿu’l-ehâdîs. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Şarkî, Mustafa. “el-Ardu’l-mev’ûde beyne’l-İslâm ve’l-Ahdi’l-kadîm”. Mecelletü’l-Mirkât li’d-dirâsât ve’l-buhûsi’l-İslâmiyye 4/7 (2021/1443), 87-114.
• Şinkītî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr b. Abdilkādir. Eḍvâʾü’l-beyân fî îżâḥi’l-Ḳurʾân bi’l-Ḳurʾân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 5. Baskı., 1441.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Mekke: Dâru’t-terbiye ve’t-türâs, 1420/2000.
• Toptaş, Mahmut. Kur’an-ı Kerîm Şifa Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Cantaş Yayınları, 2008.
• Yakar, Hüseyin. “Savaş, Galibiyet ve Mağlubiyete Dair Ayetler Kapsamında Ktb Fiilinin Anlamı ve Kur’an ile Kitab-ı Mukaddes Bağlamında Arz-ı Mev’ûd’un Yazılmasına Dair Değerlendirme”. Tokat İlmiyat Dergisi 10/2 (Aralık 2022), 721-740. https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1178722
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Zühaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr fi’l-akîde ve’şerîa ve’l-menhec. 32 Cilt. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Fikr-Dâru’l-fikri’l-muâsır, 1411.
• Kitab-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2015.