Rüknü’l-İslam Cüveynî ve el-Cem‘ ve’l-Fark Adlı Eseri

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 748 - 774, 15.09.2025

Osman Matpan

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1679474

Öz

Fıkıh ilmi, hicri ikinci asırdan itibaren yazılı metinlerle şekillenmeye başlamış ve zamanla şerhler, haşiyeler ile zengin bir literatüre sahip olmuştur. Fıkıh ilminin bu zengin külliyatı içinde görünüşte benzer ancak hüküm açısından farklılık gösteren meseleler ortaya çıkmıştır. Hicri dördüncü asırdan itibaren bu farkları işleyen müstakil eserler ortaya çıkmaya başlamış ve bu yöneliş fıkıh ilminin alt bir dalı olarak furûk ilminin ortaya çıkmasıyla sonuçlanmıştır. Bu çalışma, hicri IV. asırda yaşamış olan Şâfiî fakihi Ebû Muhammed Rüknü’l-İslâm el-Cüveynî’nin (ö. 438/1047) hayatı ve onun el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserinin tanıtılması ve furûk ilmindeki yerinin değerlendirilmesini ele alacaktır. Ancak bunun furûk ilmi hakkında ön bilgiyi gerektirmesi sebebiyle bu ilmin kavramları ve literatürü hakkında bilgi verilecektir. Çalışmada Cüveynî ve el-Cem‘ ve’l-fark adlı eseri amaçlandığından furûk ilmi ile ilgili genel bilgiler sınırlı tutulacaktır. Çalışma, el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserin furûk literatürü içindeki yeri, yöntemi, içeriği ve furûk-u fıkhiyye ilmi açısından önemini incelemektedir. Bunun yanında, furûk eserlerinin hangi metotlarla yazıldığı ve Cüveynî’nin eserinin sonraki âlimler üzerindeki etkisi de tespit edilmiştir. Konu hakkında yapılan literatür taraması sonucunda, alanda daha önce gerçekleştirilmiş bir takım akademik çalışmalar tespit edilmiştir. Fakat bu çalışmaların bir kısmının belirli bir furûk-u fıkhiyye eserinin tahkiki, bir kısmının ise belirli bir eserde furûk-u fıkhiyye veya furûk-u fikhiyye literatürü şeklinde olduğu görülmüştür. Rüknü’l-İslâm Cüveynî’nin el-Cem‘ ve’l-fark adlı eseri üzerine yapılmış herhangi bir akademik çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmada ise Cüveynî’nin hayatı ve onun el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserinin tanıtılması ve furûk ilmindeki yerinin değerlendirilmesi üzerinde duracaktır. Ayrıca, eserin sonraki fakihler üzerindeki etkisi değerlendirilecek ve furûk ilmine katkısı ele alınacaktır. Furûk ilmi, fıkıh ilmi içerisinde hükümlerin temellendirilmesini ve ictihâd melekesinin geliştirilmesini sağlayan önemli bir disiplin olarak kabul edilmiştir. el-Cem‘ ve’l-fark, günümüze ulaşan en eski Şâfiî furûk eserlerinden biri olup, klasik fıkıh konularının tamamında toplam 1223 mesele içermektedir. Eserde, meselelerin farkları açıklanırken Nass, İcma ve Kıyas gibi delillerin sıralamasına dikkat edilmiştir. Araştırmada tarihsel ve karşılaştırmalı analiz yöntemleri kullanılmıştır. Öncelikle Rüknü’l-İslâm Cüveynî’nin hayatı, ilmi kişiliği ve yetiştiği ortam incelenmiş, ardından furûk ilminin tarihî süreçteki gelişimi ele alınmıştır. el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserin içeriği ve yöntemi detaylandırılarak, furûk ilmi çerçevesinde nasıl bir sistematiğe sahip olduğu analiz edilmiştir. Çalışma, klasik fıkıh eserleri ve modern akademik kaynaklar ışığında nitel bir analiz yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Eser, furûk literatüründeki diğer eserlerle karşılaştırılarak ele alınmıştır. Çalışmada el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserin Şâfiî mezhebinin günümüze ulaşan en eski furûk eseri olduğu tespit edilmiştir. Şâfiî mezhebine mensup bir fakih olan el-Cüveynî, eserinde Hanefî ve Malikî mezheplerine de atıfta bulunmuş, mukayeseli bir fıkıh yöntemi izlemiştir. Rüknü’l-İslâm Cüveynî’nin eseri, Şâfiî mezhebinin önde gelen alimleri ile diğer mezhep alimleri tarafından sıkça referans alınmış. Furûk eserleri genel olarak fürûʻ, kavâid ve karma olmak üzere üç metotla kaleme alınmış olup, bunlardan fürûʻ metodu en yaygın olanıdır. Furûk ilmi, kavâid-i fıkhiyye, davâbıt, eşbâh ve nezâir ve ilm-i hilâf gibi fıkıh ilimleriyle yakından ilişkilidir. Bu çalışma, furûk ilminin fıkıh disiplini içindeki konumuna ve önemini değinerek Cüveynî’nin eserinin furûk ilmindeki konumunu tespit etmeyi hedeflemektedir. Cüveynî’nin el-Cem‘ ve’l-fark adlı eserinin furûk ilminin sistemleşmesine ve fıkhî meselelerin mukayeseli olarak ele alınmasına katkı sunduğu görülmektedir. Eserin, ictihâd sistematiğinin gelişmesine katkı sunduğu ve mezhepler arası etkileşimi artırdığı görülmüştür. Bu çalışma, furûk ilminin gelişimini ve el-Cem‘ ve’l-fark’ın fıkıh literatürü içindeki yerini detaylı bir şekilde analiz ederek, literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku , Furûk-u Fıkhiyye , Rüknü , Cem , Fark , Şâfiî Mezhebi

Etik Beyan

*Bu çalışma Prof. Dr. Mehmet Birsin danışmanlığında 2021 tarihinde sunduğumuz “Ebu Muhammed Rüknü’l-İslâm Abdullâh b. Yûsuf b. Abdillâh el-Cüveynî ve el-Cem ve’l-Fark Adlı Eseri” başlıklı doktora seminerinin içeriği geliştirilerek ve kısmen değiştirilerek üretilmiş hâlidir. Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Rukn al-Islam al-Juwayni and His Book al-Jam‘ wa’l-Fark

Öz

Islamic jurisprudence (fiqh) began to take shape with written texts from the second century of the Hijri calendar, eventually developing a rich literature through commentaries and glosses. Within this vast corpus of jurisprudential scholarship, cases that appear similar but differ in legal rulings have emerged. From the fourth century Hijri onwards, independent works began to be written that examined these differences, leading to the establishment of furūq (distinctions) as a sub-discipline within fiqh. This study aims to introduce the life of Abū Muḥammad Rukn al-Islām al-Juwaynī, a Shāfiʿī jurist from the fourth Hijri century, and to analyze his work al-Jamʿ wa’l-Farq, evaluating its significance within the discipline of furūq. Since an understanding of this work requires prior knowledge of the science of furūq, an overview of its concepts and literature will be provided. However, as the primary focus of this study is al-Juwaynī and his work al-Jamʿ wa’l-Farq, general information on furūq will be kept limited. The study examines the place of al-Jamʿ wa’l-Farq within the furūq literature, its methodology and content, and its importance in the field of furūq-fiqh. Additionally, it explores the methods employed in writing furūq works and investigates the influence of al-Juwaynī’s work on subsequent scholars. A literature review has identified several previous academic studies in the field. However, many of these works focus on the critical edition of specific furūq-u fiqhiyya texts, furūq-u fiqhiyya within a particular work, or the broader furūq-u fiqhiyya literature. No prior academic study has been found that specifically examines Rukn al-Islām al-Juwaynī’s al-Jamʿ wa’l-Farq. This study, therefore, aims to introduce al-Juwaynī’s life and his work, evaluating its place within the furūq discipline. Furthermore, it assesses the impact of this work on later jurists and its contributions to the science of furūq. The science of furūq is regarded as an essential discipline within fiqh, as it facilitates the rationalization of legal rulings and the enhancement of ijtihād (reasoning) capabilities. Al-Jamʿ wa’l-Farq is one of the earliest surviving Shāfiʿī furūq works, covering 1,223 jurisprudential issues across classical fiqh topics. The work clearly outlines the differences between various cases, following the order of evidence sources like scriptural texts (naṣṣ), consensus (ijmāʿ), and analogy (qiyās). This research employs historical and comparative analysis methods. It begins by examining the life, scholarly contributions, and intellectual milieu of Abū Muḥammad Rukn al-Islām al-Juwaynī. This phase is followed by an exploration of the historical development of the science of furūq. This study then delves into the content and methodology of al-Jamʿ wa’l-Farq, analyzing its systematic approach within the framework of furūq science. This research is conducted through a qualitative analysis, utilizing classical fiqh texts and modern academic sources. Al-Jamʿ wa’l-Farq is examined in comparison with other furūq works, assessing its influence on later jurists. While al-Juwaynī adhered to the Shāfiʿī school, his work also references the Ḥanafī and Mālikī schools, employing a comparative fiqh methodology. The work of al-Juwaynī has been frequently cited by later jurists and utilized by both Shāfiʿī and non-Shāfiʿī scholars. Furūq works are generally written following three main methodologies: furūʿ (branches of law), qawāʿid (legal maxims), and a hybrid approach. Among these, the furūʿ method is the most used. The discipline of furūq is closely related to qawāʿid fiqhiyya (legal maxims), ḍawābiṭ, ashbāh wa naẓāʾir, and ʿilm al-khilāf (the science of legal disputes). This study underscores the role and significance of furūq within fiqh and demonstrates how al-Juwaynī’s al-Jamʿ wa’l-Farq contributed to the systematization of furūq and the comparative analysis of jurisprudential issues. The study further highlights the work’s role in advancing the methodology of ijtihād and fostering inter-sect interactions. Ultimately, this study aims to contribute to the academic literature by providing a comprehensive analysis of the development of furūq and the position of al-Jamʿ wa’l-Farq within Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law , Fiqh Differences , Rukn al-Islam al-Juwayni , Combination , Differences , Shafi

Etik Beyan

*This study is based on the doctoral seminar titled ‘Abū Muhammad Rukn al-Islām ʿAbd Allāh b. Yūsuf b. ʿAbd Allāh al-Juwaynī and His Work al-Jamʿ wa’l-Farq,’ which we presented under the supervision of Prof. Dr. Mehmet Birsin in 2021. This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

The author acknowledges that he received no external funding in support of this research.

Kaynakça

• Bağçivan, Muhammet. Fıkıh ve fark-kavramsal, metodolojik ve problematik açıdan furûk-u fıkhiyye-. ed. Halil Kılıç. 1 Cilt. Ankara: Fecr, 1. Basım, 2022.
• Bağçivan, Muhammet. “İmâm Nevevî’nin ‘Minhâcü’t-Tâlibîn’ adlı eseri bağlamında furûk-u fıkhiyye tahlîli”. İslam Düşüncesi Araştırmaları. 241-269. Ankara: Araştırma yayınları, 1. Basım, 2019.
• Bâhüseyn, Ya’kûb b. Abdilvehhâb el-. el-Furûku’l-fıkhiyye ve’l-usûliyye, mukavvemâtuhâ, şurûtuhâ, neş’etuhâ, tetavvuruhâ, dirâseten nazariyyeten, vasfiyyeten, târîhiyyeten. 1 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1998.
• Bedran, Abdülkadir b. Ahmed b. Mustafa. el-Medhal İla Mezhebi’l-İmam Ahmed b. Hanbel. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2. Basım, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallâhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Mustafa Dib Bugâ. 7 Cilt. Şam: Dâr İbn Kesîr, Dârü’l-Yemâme, 5. Baskı., 1993.
• Cüveynî, Rüknülislâm, Ebû Muhammed Abdullah b. Yusuf el-. el-Cem’ ve’l-fark. thk. Abdurrahman b. Selame b. Abdullah Müzeynî. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cil, 1. Basım, 2004.
• Çelebi, Furkan. Orta çağda bir İslâm şehri Rey -Büveyhîler dönemi-. 1 Cilt. Ankara: Fecr, 1. Basım, 2022.
• Demir, Halis. “İslam hukuk literatüründe furûk edebiyatı ve iki furûk kitabı’nın tanıtımı”. EKEV Akademi Dergisi 57 (2013), 69-90.
• Demîrî, Ebü’l-Bekâ Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ ed-. en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-Minhâc. thk. Lecne İlmiyye. 10 Cilt. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1. Basım, 2004.
• Dib, Abdülazîm Mahmûd. “Cüveynî, İmamü’l-Haremeyn”. DİA. 8/141-144. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-. el-Vasît fi’l-mezheb. ed. Ahmed Mahmûd İbrâhîm - Muhammed Muhammed Tâmir. 7 Cilt. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1. Basım, 1996.
• Gözübenli, Beşir. “Cüveynî, Rüknülislam”. DİA. 8/144. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitabu’l-ayn. thk. Mehdi el-Mahzumî - Halil es-Samürraî. 8 Cilt. Daru ve Mektebetu Hilal, ts.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî el-. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sader, 1977.
• İbn Battuta, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed b. İbrâhîm el-Levâtî et-Tancî. Tuhfetü’n-nüzzâr fî garâʾibi’l-emsâr ve acâʾibi’l-esfâr/Rihletü İbn Bttûta. thk. Muhammed Abdülmüim Aryan. Beyrut: Daru İhyai’l-Ulum, 1. Basım, 1987.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekr. Vefeyâtü’l-ayân ve enbâ-u ebnâ’iz-zamân. thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Daru Sader, 1978.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sader, 3. Basım, 1994.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Eşbâh ve’n-nezâir. 1 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1999.
• İbn Teymiye, Takıyyüddin, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Kitâbü’r-red ’ale’l-Ahnâî. thk. Ahmed b. Munis el-Anzî. Cidde: Daru’l-harraz, 1. Basım, 2000.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. el-Fetâva’l-kübra. 6 Cilt. Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1987.
• İbnü’l-İmad, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Abdülkadir Arnavut - Mahmut Arnavut. 10 Cilt. Şam-Beyrut: Daru İbn Kesir, 1. Basım, 1989.
• İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ. Fetâvâ İbni’s-Salâh. thk. Muvaffak Abdullah Abdülkadir. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-ʿUlûm ve’l-hikem; Âlemü’l-kütüb, 1. Basım, 1987.
• İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ. Tabakâtü’l-fukahâʾi’ş-Şâfiʿiyye. thk. Muhyiddîn Ali Necîb. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1., 1992.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî el-. el-Muhimmât fî şerhi’r-Ravza ve’r-Râfiʿî. 10 Cilt. Dârülbeyzâ- Fas; Beyrut- Lübnan: Merkezü’t-Türâsi’s-Ssekâfî el-Mağribî; Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2009.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî el-. et-Temhid fi tahrici’l-furu ale’l-usul. thk. Mahammed Hüseyin Heyto. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1. Basım, 1400.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî el-. Tabakâtü’ş-Şâfiîyye. thk. Abdullah el-Cüburi. 2 Cilt. Riyad: Darü’l-Ulum, 1. Basım, 1981.
• Kallek, Cengiz. “Kaffâl, Abdullah b. Ahmed”. DİA. 24/146. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Kallek, Cengiz. “Şâşî, Muhammed b. Ahmed”. DİA. 38/369. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kaya, Hasan. Memlük Eşariliğinin İbn Teymiyye eleştirisi. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 1. Basım, 2024.
• Kızılkaya, Necmettin. İslam hukukunda farklar: furûk literatürü üzerine bir inceleme. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib el-Basrî el-. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz- Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2009.
• Muhammed, Hüseyin İbrahim. “Hicri 5. Asırda Nişabur Medreseleri”. 946-969. Irak: Duhok Üniversitesi, 2019. https://www.iasj.net/iasj?func=fulltext&aId=134436
• Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmâîl b. Yahyâ b. İsmâîl el-. el-Muhtasar (İmam Şafiî’nin el-Ümm adlı eseri ile birlikre basılmış). 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1990.
• Nevevî, Muhyi’d-Din Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref en-. el-Mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcud- vd. 20 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2011.
• Özen, Şükrü. “Furûk”. DİA. 13/223-227. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Pala, Ali İhsan. “Es‘ad el-Kerâbîsî (ö. 570 1174) ve ‘el-Furûk’ Adlı Eseri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 5. (2005), 453-464.
• Rafiî, Ebü’l-Kasım Abdülkerim b. Muhammed b. Abdülkerim er-. Fethu’l-Azîz şerhü’l-Vecîz/eş-Şerhu’l-kebîr. Beyrut: Darü’l-Fikr, ts.
• Seyf, Abdullah b. Mübarek. “İlmu’l-furuki’l-fıkhiyye”. alukah. 18 Aralık 2019. Erişim 18 Aralık 2019. https:// www.alukah.net< Files<BookFile<Frooq
• Sübkî, Tâcüddin, Ebû NasrTacüddin Abdülvehhab b. Abdülkafi es-. el-Eşbâh ve’n-nezâir. 1 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1991.
• Sübkî, Tâcüddin, Ebû NasrTacüddin Abdülvehhab b. Abdülkafi es-. Tabakâtü’ş-Şâfiîyyeti’l-kübrâ. thk. Mahmut Muhammed et-Tanahî- Abdülfettah Muhammed el-Hulo. 10 Cilt. Mısır: Daru Hecer, 2. Basım, 1413.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. el-Eşbâh ve’n-nezâir. 1 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris eş-. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-fikr, 2. Basım, 1983.
• Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ Necmüddîn Süleymân b. Abdilkavî el-Hanbelî et-. ’Alemu’l-cezel fî ‘ilmi’l-cedel. thk. Heinrics Wolfhart. 1 Cilt. Wiesbaden: Franz Steiner, 1. Basım, 1408.
• Uslu, Recep. “Dekkak, Ebu Ali”. DİA. 9/112. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yavuz, Salih Sabri. “İSFERÂYÎNÎ, Ebû İshak”. DİA. 22/515-516. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ el-Hüseynî ez-. Tâcu’l-’arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Abdussettâr Ahmed Ferrac. 40 Cilt. Kuveyt: Matba’atu Hukûmeti’l- Kuveyt, 1965.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-. Siyeru a’lâmi-n nübelâ. thk. Abdussettâr Ahmed Arnavut - vd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetu‟r-Risâle, 1. Basım, 1985.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır eş-Şâfiî ez-. el-Bahru’l-muhit fi usuli’l-fıkıh. 6 Cilt. Daru’l-Kütübî, 1. Basım, 1994.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır eş-Şâfiî ez-. el-Mensûr fi’lkavâ’id. 3 Cilt. Kuveyt: Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâfve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1985.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır eş-Şâfiî ez-. Habâya’z-zevâyâ. Kuveyt: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şüûni’l-İslamiyye, 1. Basım, 1402.