MOLLA AHMED-İ CEZERÎ'NİN DİVAN NÜSHALARI

Yıl 2023, , 618 - 629, 04.04.2023

Muhammed Şerif Azarkan

https://doi.org/10.17755/esosder.1230155

Öz

Molla Ahmed-i Cezerî Kürt edebiyatının temelini atan ve bu alanda tanınmış en büyük şairdir. Miladî 1570-1640 yılları arasında yaşamıştır. Mürettep divanıyla adını Kürt edebiyatı tarihine yazdırmıştır. Cezerî’nin Divanı, önemli bir edebî eser olup Kürt dili açısından değerli bir kaynaktır. Molla Ahmed-i Cezerî Divanı’nın birçok el yazma ve matbu nüshası vardır. Bunun yanında söz konusu eser hakkında yapılmış şerhler, çeviriler ve muhtelif çalışmalar mevcuttur. Molla Ahmed-i Cezerî Divanı yerli ve yabancı birçok araştırmacı, edebiyatçı, şair, yazar, mütefekkir ve akademisyenin dikkatinden kaçmamıştır. Bu makalede, Molla Ahmed-i Cezerî Divanı’nın bütün nüshaları bir araya getirilmiş ve ilgili nüshaların özellikleri hakkında ayrıntılı bir inceleme yapılmıştır. Böylece Molla Ahmed-i Cezerî Divanı’na dair bibliyografya oluşturulmuştur. Tespit edilen otuz dört nüshanın nerede bulunduğundan, müstensihinin kim olduğundan, istinsah tarihinden, hat çeşidinden, satır ve varak sayısından ve nüshanın hangi manzumeyle başladığından bahsedilmiştir. Tespit edilen nüshalar kronolojik sıraya göre incelenmiştir. Molla Ahmed-i Cezerî Divanı şu ana kadar bilinen en eski nüshası h.1231/m.1815 yılında Muhammed Tayyar Paşa el-Amidî’ye aittir. Divan nüshalarına bakıldığında müstensihler tarafından ciddi bir şekilde kaleme alındığı görülmektedir. Sonuç olarak Molla Ahmed-i Cezerî Divanı’nın bütün nüshaları ve bunların özellikleri bir arada gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma; okuma farklılıklarına dikkat çekmek, ilk nüshalar hakkında genel bir perspektif oluşturmak ve yeni araştırmalara ilham olmak amacıyla hazırlandı.

Anahtar Kelimeler

Melayê Cizîrî, Molla Ahmed-i Cezerî, Divan, Cezerî nüshaları, Edebiyat, Klasik Kürt Edebiyatı.

Destekleyen Kurum

Dicle üniversitesi

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Bütün Hocalarıma Teşekkür ederim

COPIES OF MOLLA AHMED-İ CEZERİ DIVAN

Öz

Molla Ahmed-i Cezerî is the greatest poet who laid the foundation of Kurdish literature and is known in this field. He lived between the years 1570-1640 according to the Gregorian calendar. He made his name written in the history of Kurdish literature with his murettep divan. Cezerî's Divan is an important literary work and a valuable resource for the Kurdish language. There are many manuscripts and printed copies of Molla Ahmed-i Cezerî's Divan. In addition, there are commentaries, translations and various studies about the work in question. The Divan of Molla Ahmed-i Cezerî has not escaped the attention of many local and foreign researchers, literary figures, poets, writers, thinkers and academics. In this article, all the copies of Molla Ahmed-i Cezerî's Divan were brought together and a detailed examination was made about the features of the relevant copies. Thus, a bibliography of Molla Ahmed-i Cezerî's Divan was created. Where the identified thirty-four copies are located, who the copyist is, the date of copying, the type of calligraphy, the number of lines and leaves, and with which verse the copy begins have all been mentioned. The identified copies were examined in chronological order. The earliest known copy of the Divan of Molla Ahmed-i Cezerî belongs to Muhammed Tayyar Pasha al-Amidi in h.1231/m.1815. When the copies of the Divan are examined, it is seen that they were seriously written by the copyists. As a result, all the copies of Molla Ahmed-i Cezerî's Divan and their features were tried to be shown together. This work was prepared in order to draw attention to the differences in reading, to create a general perspective about the first copies and to inspire new researches.

Anahtar Kelimeler

Melayê Cizîrî, Molla Ahmed-i Cezerî, Divan, Copies of Cezerî, Literature, Classical Kurdish Literature.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Adak, A., Acar H. ve Aykaç Y. (2017). Bîbliyografyaya Melayê Cizîrî. Mukaddime Dergisi, Cilt: 8, Özel sayı 1, Melaye Cizîrî Özel Sayısı. Mardin Artuklu Üniversitesi.
• Adak, A. (2014). Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasik. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Aktuğ, H. (2013). Gramera Kurdî/Kürtçe Gramer. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Azarkan, M. Ş. (2021). Melayê Cizîrî’nin Dîvânı’nın Tenkitli Metni ve Fuzûlî’nin Türkçe Dîvânı ile Şekil Bakımından Karşılaştırılması (Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslamTarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Diyarbakır.
• Bozarslan, M. E. (2015). Ferhenga Kurdi, Cıldê dıduyan E-K. İstanbul: Weşanên Deng.
• Doru, N. (2012). Melayê Cizîrî Felsefî ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Doskî, T. İ. (2012). Melayê Cizîrî Dîvân. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Doskî, T. İ. (2014). Ebdusselam el-Cezerî, Şerhu Dîwani’ş-Şeyxi’l-Cezerî. Duhok: Spîrêz Yayınları.
• Doskî, M. E. (2007). Şîrovekirina Dîwana Melayê Cizîrî, 4 Cilt. Duhok: Spîrêz Yayınları.
• Hartmann, M. (1904). Melayê Cizîrî, Der Kurdische Dîwan des Schech Ahmed von Geziret Ibn Omar Gennant Mala’i Gizri. Berlin.
• İslam Ansiklopedisi TDV. C. 12. İstanbul: TDV. Yayınları.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sami, Ş. (2012). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Şifa Yayınevi.
• Tek, A. (2019). Melayê Cizîrî Jiyan û Tesîra Edebî Şerha Xezelên Bijartî. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Tunç, O. (2013). Melayê Cizîrî Dîwân. İstanbul: Nûbihar Yayınları. Tüzün, M. (2014). Cizre Tarihi -2- Arkeoloji, Bilim ve Sanat. İstanbul: Nûbihar Yayınları.