ÖĞRETMENLERİN POZİTİF PSİKOLOJİK SERMAYE ALGILARININ İŞ DOYUMLARI VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 62, 890 - 909, 15.07.2017

Meltem Sünkür Çakmak İ. Bakır Arabacı

https://doi.org/10.17755/esosder.282130

Cited By: 15

Öz

Bu
araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu
psikolojik sermaye algılarının, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleri
üzerindeki etkisini belirlemektir. Betimsel nitelikte ve ilişkisel tarama
modelindeki bu araştırmanın örneklemini, 2012–2013 eğitim-öğretim yılında
Diyarbakır il merkezindeki resmi ve özel ilköğretim okullarında görev yapan 900
öğretmen oluşturmaktadır.

Araştırmada
veri toplama araçları olarak Luthans, Youssef ve Avolio, (2007) tarafından
geliştirilen “Psikolojik Sermaye Ölçeği”; Weiss, Dawis, Lofquist ve England,
(1967) tarafından geliştirilen Minnesota İş Doyum Ölçeği ve Üstüner (2009)
tarafından geliştirilen “Öğretmenler için Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır.
Elde edilen verileri analiz etmek amacıyla SPSS paket programı ile parametrik
ve non-parametrik testler uygulanmış, AMOS programı ile model oluşturulmuş ve
böylece öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının, iş doyumları ve örgütsel
bağlılıkları üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma bulguları
incelendiğinde, öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının “yüksek” düzeyde,
iş doyumları ve örgütsel bağlılıklarının ise “orta” düzeyde olduğu
belirlenmiştir. Yapısal eşitlik modellemesi aracılığı ile yapılan analiz
sonuçlarına göre, öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının, iş doyumu ve
örgütsel bağlılık düzeylerini pozitif yönde etkilediği ve anlamlı bir şekilde
yordadığı; ayrıca aracılık testi sonuçlarına göre iş doyumunun, psikolojik
sermaye ile örgütsel bağlılık arasında aracılık etkisinin olduğu tespit
edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sermaye, İş doyumu, Örgütsel bağlılık

Kaynakça

• Akçay, V. H. (2012). Pozitif Psikolojik Sermayenin İş Tatmini ile İlişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1), 123-140.
• Akın, U. ve Koçak, R. (2007). Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Becerileri ile İş Doyumları Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 353-370.
• Avey, J. B. (2007). The Present Status of Research on Positive Psychological Capital: An Integration of Tested Relationships, Findings, Citations and Impact. Unpublished doctoral dissertation. Central Washington University. ABD.
• Avey, J. B., Luthans, F. & Youssef, C. M. (2008). The Additive Value of Positive Psychological Capital in Predicting Work Attitudes and Behaviors. Journal of Management, 36, 430.
• Avey, J. B., Luthans, F., & Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48 (5), 677-693. DOI: 10.1002/hrm.20294
• Avey, J. B., Luthans, F., Smith, R. M. & Palmer, N. F. (2010). Impact of Positive Psychological Capital on Employee Well-Being Over Time. Journal of Occupational Health Psychology, 15 (1), 17–28. DOI: 10.1037/a0016998
• Avey, J., Reichard, R., Luthans, F., & Mhatre, K. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human Resource Development Quarterly, 22 (2), 127–152. DOI: 10.1002/hrdq.20070
• Axtell, C., Holman, D., Wall, T., Waterson, P., Harrington, E., & Unsworth, K. (2000). Shopfloor innovation: Facilitating the suggestion and implementation of ideas. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 73 (3), 265–285. DOI: 10.1348/096317900167029
• Bansal, H. S., P. G. Irving, and S. F. Taylor. (2004). A three-component model of customer commitment to service providers. Journal of the Academy of Marketing Science, 32 (3), 234–50. DOI: 10.1177/0092070304263332
• Baycan, A. (1985). Analysis of Several Aspects of Job Satisfaction Between Different Occupational Groups. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bishay, A. (1996). Teacher motivation and job satisfaction: A study employing the experience sampling method. Journal of Undergraduate Sciences, 3, 147-154.
• Black, S. (2001). Morale matters: when teachers feel good about their work, student achievement rises. American School Board Journal, 188 (1), 40-43.
• Brashear, T. G., Lepkowska-White, E. & Chelariu, C. (2003). An empirical test of antecedents and consequences of salesperson job satisfaction among Polish retail salespeople. Journal of Business Research, 56 (12), 971– 978. DOI:10.1016/S0148-2963(01)00333-2
• Byrd-Blake, M. (2010). Morale of teachers in high poverty schools: A post-NCLB mixed methods analysis. Education and Urban Society, 42 (4), 450–72. doi: 10.1177/0013124510362340
• Can, S., Can, Ş. ve Dalaman, O. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri (Muğla İli Örneği). Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 299-311.
• Capelleras, J. L. (2005). Attitudes of academic staff towards their job and organisation: An empirical assessment. Tertiary Education and Management, 11 (2), 147-166. DOI:10.1007/s11233-005-0346-1
• Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Steca, P. ve Malone, P. S. (2006). Teachers’ self–efficacy beliefs as determinant of job satisfaction and students’ academic achievement: A study at the school level. Journal of School Psychology, 44 (6), 473-490.
• Carver, C. S., Smith, R. G., Antoni, M. H., Petronis, V. M., Weiss, S., & Derhagopian, R. P. (2005). Optimistic personality and psychosocial well-being during treatment predict psychosocial well-being among long-term survivors of breast cancer. Health Psychology, 24 (5), 508–516. DOI: 10.1037/0278-6133.24.5.508
• Ceylan, A. & Ulutürk, Y. H. (2006). Rol belirsizliği, rol çatışması, iş tatmini ve performans arasındaki ilişkiler. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7 (1), 48-58.
• Cheung, F., Tang, C. S. & Tang, S. (2011). Psychological Capital as a Moderator Between Emotional Labor, Burnout, and Job Satisfaction Among School Teachers in China. International Journal of Stress Management, 18 (4), 348–371. doi: 10.1037/a0025787
• Crossman, A., ve Harris, P. (2006). Job satisfaction of secondary school teachers. Educational Management Administration & Leadership, 34 (1) 29-46. doi: 10.1177/1741143206059538
• Çarıkçı, İ. H. & Oksay, A. (2004). Örgütsel yapı ve meslek farklılıklarının iş tatmini üzerindeki etkileri: Hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 157-172.
• Çetin, F. ve Basım, H., N. (2012). Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 45, Sayı 1, Mart 2012, s.121-137.
• Çetin, F. (2011). The Effects of the Organizational Psychological Capital on the attitudes of Commitment and Satisfaction: A Public Sample in Turkey. European Journal of Social Sciences, 21 (3), 373.
• Çoban, D, ve Demirtaş, H. (2011). Okulların Akademik İyimserlik Düzeyi ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığı Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17 (3), 317-348.
• Etebarian, A., Tavakoli, S. ve Abzari, M. (2012). The relationship between psychological capital and organizational commitment. African Journal of Business Management, 6 (14), 5057-5060. DOI: 10.5897/AJBM11.2844
• Ghiselli, R. F., Lalopa, J. M., Bai, B. (2001). Job satisfaction, life satisfaction and turnover intent: Among food service managers. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 42 (2), 28-37.
• Günbayı, İ. ve Tokel, A. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu ve iş stresi düzeylerinin karşılaştırmalı analizi. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi, 3 (5), 77-95.
• Günbayı, İ., ve Toprak, D. (2010). A comparison of primary school teachers and special primary school teachers' job satisfaction levels. İlkogretim Online, 9 (1),150-150.
• Hançer, M. & George, R. T. (2003). Job satisfaction of restaurant employees: An emprical investigation using the Minnesota Satisfaction Questionnaire. Journal of Hospitality&Tourism Research, 27 (1), 85-100.
• Harter, S. (2002). Authenticity. In (Ed: C. R. Snyder & S. J. Lopez) Handbook of Positive Psychology (ss. 382-394). Oxford University Press.
• Hodges, T. D. (2010). An Experimental Study of the Impact of Psychological Capital on Performance, Engagement, and the Contagion Effect. Unpublished doctoral dissertation, University of Nebraska, ABD.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim Yönetimi Teori, Araştırma ve Uygulama. (S. TURAN, Çev.) Ankara: Nobel.
• Hurter, N. (2008). The role of self-efficacy in employee commitment. Unpublished master thesis. University of South Africa.
• Jensen, S. M. & Luthans, F. (2006). Relationship between Entrepreneurs' Psychological Capital and Their Authentic Leadership. Journal of Managerial Issues, 18 (2), 254-273.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekışık.
• Karacaoğlu, K. ve Güney, Y. S. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıklarının, örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisi: Nevşehir ili örneği. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (34), 137-153.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karataş, S. ve Güleş, H. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Tatmini İle Örgütsel Bağlılığı Arasındaki İlişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/2, 74-89.
• Keser, S. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keyes, C. L. M. (2007). Promoting and protecting mental health as flourishing: A complementary strategy for improving national mental health. American Psychologist, 62 (2), 95–108. doi: 10.1037/0003-066X.62.2.95
• Klassen, R. M., & Chiu, M. M. (2010). Effects on teachers’ self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of Educational Psychology, 102 (3), 741–56. DOI: 10.1037/a0019237
• Larson, M., & Luthans, F. (2006). Potential added value of psychological capital in predicting work attitudes. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13 (2), 75-92. doi: 10.1177/10717919070130020601
• Lok, P. & Crawford, J. (2001). Antecedents of organizational commitment and the mediating role of job satisfaction. Journal of Managerial Psychology, 16 (8), 594-613. DOI: 10.1108/EUM0000000006302
• Luthans, F. (2002). The need for meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23 (6), 695–706. DOI: 10.1002/job.165
• Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33 (2), 143–160. doi:10.1016/j.orgdyn.2004.01.003
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., & Combs, G. J. (2006). Psychological capital development: Toward a micro-intervention. Journal of Organizational Behavior, 27, 387–393. doi: 10.1002/job.373
• Luthans, F., Avey, J. B., Clapp-Smith, R., & Li, W. (2008). More evidence on the value of Chinese workers’ psychological capital: A potentially unlimited competitive resource? The International Journal of Human Resource Management, 19 (5), 818-827. DOI:10.1080/09585190801991194
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60 (3), 541-559. DOI: 10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x
• Luthans, F., Avolio, B. J., Walumbwa, F. 0., ve Li, W. (2005). The psychological capital of Chinese workers: Exploring the relationship with performance. Management and Organization Review, 1 (2), 249-271. DOI: 10.1111/j.1740-8784.2005.00011.x
• Luthans, F., Luthans, K. W., & Luthans, B. C. (2004). Positive psychological capital: Beyond human and social capital. Business Horizons, 47 (1), 45-50.
• Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J., ve Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate- Employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, 29 (2), 219−238. DOI: 10.1002/job.507
• Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford, UK: Oxford University Press.
• Luthans, F., Zhu, W., & Avolio, B. J. (2006). The impact of efficacy on work attitudes across cultures. Journal of World Business, 41, 121-132.
• Luthans. F., Avey, J. B., Avolio, B., & Peterson, S. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21 (1), 41-66. DOI: 10.1002/hrdq.20034.
• Meier, L. L., Semmer, N. K., Elfering, A., & Jacobshagen, N. (2008). The double meaning of control: Three-way interactions between internal resources, job control, and stressors at work. Journal of Occupational Health Psychology, 13 (3), 244–258. doi: 10.1037/1076-8998.13.3.244.
• Mello, J. A. (2012). The Relationship Between Reports of Psychological Capital and Reports of Job Satisfaction Among Administrative Personnel at a Private Institution of Higher Education. Unpublished doctoral dissertation, University of Hartford, ABD.
• Olivier, M. A. J.,ve Venter, D. J. L. (2003). The extent and causes of stress in teachers in the George region. South African Journal of Education, 23 (3), 186-192.
• Owen, S. & Cole, K. (2012). Building Psychological Capital at work. Acorn Training & Consulting, one day workshop.
• Özdayı, N. (1990). Resmi ve Özel Liselerde Çalışan Öğretmenlerin İş Tatmini ve İş Streslerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, İ. Ü. İşletme Fakültesi, İstanbul.
• Özmen, F. (1997). Fırat ve İnönü Üniversitelerinde Örgütsel Çatışmalar ve Çatışma Yönetimi Yaklaşımları. Yayımlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztutku, H. (2007). Yönetici-ast etkileşimi ile iş tatmini arasındaki ilişki. Amme İdaresi Dergisi, 40 (2), 79-98.
• Pearson, L. C., ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29 (1), 37-54.
• Peterson, S. J., Luthans, F., Avolio, B. J., Wlaumbwa, F. O. & Zhang, Z. (2011). Psychological Capital and Employee Performance: A Latent Growth Modeling Approach, Personnel Psychology, 64 (2), 427–450. DOI: 10.1111/j.1744-6570.2011.01215.x
• Reivich, K., & Shatte, A.. (2002). The resilience factor. New York: Broadway Books.
• Ryan, R. M., ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55 (1), 68−78. doi: 10.1037/0003-066X.55.1.68
• Schulman, P. (1999). Applying learned optimism to increase sales productivity. Journal of Personal Selling and Sales Management, 29 (1), 31-7.
• Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology. American Psychologist, 55 (1), 5–14. doi: 10.1037/0003-066X.55.1.5
• Sevimli, F. & İşcan, Ö. F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu. Ege Üniversitesi, İ.İ.B.F. Akademik Bakış Dergisi, 5 (1-2), 55-64.
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher Burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education: An International Journal of Research and Studies, 26 (4), 1059–69. doi:10.1016/j.tate.2009.11.001
• Stajkovic, A. D. ve Luthans, F. (1998a). Self-efficacy and work-related performance: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 124 (2), 240-261. DOI:10.1037/0033-2909.124.2.240
• Stajkovic, A. D., ve Luthans, F. (1998b). Social cognitive theory and self-efficacy: Going beyond traditional motivational and behavioral approaches. Organizational Dynamics, 26 (4), 62-74. DOI: 10.1016/S0090-2616(98)90006-7
• Üstüner, M. (2009). Öğretmenler için Örgütsel Bağlılık Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Verilerin analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), 1-17.
• Walumbwa, F. O., Luthans, F., Avey, J. B. & Oke, A. (2011). Authentically leading groups: The mediating role of positivity and trust. Journal of Organizational Behavior, 32, 4–24. DOI: 10.1002/job.653
• Walumbwa, F. O., Peterson, S. J. Avolio, B. J. ve Hartnell, C. A. (2010). An Investigation of The Relationships Among Leader and Follower Psychological Capital, Service Climate, and Job Performance. Personnel Psychology, 63 (4), 937–963. DOI: 10.1111/j.1744-6570.2010.01193.x
• Wang, J. H., Chen, Y. T. & Hsu, M. H. (2014). A Case Study on Psychological Capital and Teaching Effectiveness in Elementary Schools. IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6 (4), 331-337. DOI: 10.7763/IJET.2014.V6.722
• Weiss, D. J., Dawis, R. V., Lofquist, L. H., & England, G. W. (1967). Instrumentation for the Theory of Work Adjustment. Minneapolis, MN: The University of Minnesota Press. https://www.psych.umn.edu/psylabs/vpr/pdf_files/Monograph%20XXI%20-%20Instrumentation%20for%20the%20Theory%20of%20Work%20Adjustment.pdf 19 Ekim 2012 tarihinde ulaşıldı.
• Williams, S., ve Cooper, C. L. (1998). Measuring occupational stress: Development of the pressure management indicator. Journal of Occupational Health Psychology, 3 (4), 306–321.
• Yılmaz, K. (2012). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Doyumu Düzeyleri İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2 (2), 1-14.
• Youssef, C. M., & Luthans, F. (2007). Positive organizational behavior in the workplace: The impact of hope, optimism, and resilience. Journal of Management, 33, 774-800.