THE ANALYSIS OF DETERMINANTS OF THE FOREIGN DIRECT INVESTMENT IN TURKEY THROUGH THE GRAVITY MODEL

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 75, 1419 - 1443, 01.07.2020

Veysel Degen Özge Buzdağlı

https://doi.org/10.17755/esosder.672246

Cited By: 3

Öz

TÜRKİYE’DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARIN BELİRLEYİCİLERİNİN ÇEKİM MODELİ İLE ANALİZİ

Öz

Doğrudan yabancı yatırım, yurtiçinde yerleşik olan kuruluşların yabancı ülkelerde yeni bir üretim tesisi kurmak, mevcut bir tesisi satın almak ya da o tesise ortak olmak gibi yollarla yatırım yapması olarak tanımlanmaktadır. Küreselleşmeyle birlikte doğrudan yabancı yatırımların hacmi de artış göstermiş, dolayısıyla ülkelerin bu tür yatırımları çekmesinde etkili olan faktörlerin tespit edilmesi araştırmacılar açısından önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye’de 2000-2017 yılları arasında gerçekleşen doğrudan yabancı yatırımların belirleyicilerini çekim modeli ile analiz etmektir. Çalışmada, 2000-2017 döneminde kesintisiz her yıl Türkiye’ye doğrudan yabancı yatırım yapan 26 ülke ele alınmıştır. Modelde Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar bağımlı değişken olarak alınmış, bağımsız değişkenler olarak ise çekim modelinin temel değişkenleri (Türkiye ve kaynak ülkenin GSYH’leri, nüfusları ve iki ülkenin başkentleri arasındaki mesafeleri) ile Türkiye’nin yolsuzluk endeksine, ekonomik özgürlük endeksine, reel efektif döviz kuru endeksine, faiz oranına ve serbest ticaret anlaşmasına üyeliği temsil eden bir kukla değişkene yer verilmiştir. Panel veri analizi sonuçlarına göre kukla değişken haricindeki tüm değişkenlerin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde istatistiki açıdan anlamlı etkiye sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Çekim Modeli, Türkiye

Kaynakça

• Bevan, A. A., Estrin, S. (2004). The Determinants of Foreign Direct Investment into European Transition Economies, Journal of Comparative Economics, 32, 775-787.
• Bodur, S. H. (2007). Dünyada Yabancı Sermayenin Gelişimi ve Yabancı Sermaye Hareketlerinin Türkiye Üzerindeki Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozdağlıoğlu, Y., Evlimoğlu, U. (2014). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Tarihsel Süreçte Gösterdiği Gelişim: Hukuksal ve Ekonomik Yansımalar, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 32-52.
• Brainard, S. (1997). An Empirical Assessment of Proximity-Concentration Trade-off between Multinational Sales and Trade, American Economics Review, 87(4), 520-544.
• Çetinkaya, M. (2004). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Önemi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyon Raporu ( DPT: 2514. ÖİK: 532). Ankara: DPT.
• Di Mauro, F. (2000). The Impact of Economic Integration on FDI and Exports: A Gravity Approach, CEPS Working Document, No 156.
• Dumludağ, D. (2003). Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Tarihsel Gelişimi, Toplum ve Bilim, 96, 1-33.
• Durgan, S. (2016). Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırım Potansiyelinin Çekim Modeli Kullanılarak Belirlenmesi, Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, (Yayın no, 2954), 1-153.
• Eğilmez, M. (2019). Krizden Çıkışın Anahtarı, Kendime Yazılar, http://www.mahfiegilmez.com/2019/04/krizden-cksn-anahtar.html#more, Erişim Tarihi: 27.12.2019.
• Ekonomi Bakanlığı (Aralık 2016). Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü. https://www.ekonomi.gov.tr/portal/content/conn/UCM/uuid/dDocName:EK-233957, Erişim Tarihi: 25.02.2019.
• Emsen, Ö. S., Değer, K. (2005). Geçiş Ekonomileri ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermayenin Dinamikleri, (953). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Erdilek, A. (2006). Türkiye’nin Osmanlı’dan Günümüze Kadar Uzanan Doğrudan Yabancı Yatırım Ortamına ve Politikalarına Tarihsel Bir Bakış, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (30), 16-35.
• Güven, Y. (2007). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Gelişme Yolunda Ülke Ekonomileri Üzerine Etkileri: Türküye için Ampirik Bulgular ve Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hazine Müsteşarlığı, (2003). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımcılar Kanunu, 2003:1
• Kahouli, B., Maktouf, S. (2015). The Determinants of FDI and The Impact of the Economic Crisis on the Implementation of RTAa: A Static and Dynamic Gravity Model, International Business Review, 24, 518-529.
• Karagöz, K. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970 – 2005, Journal of Yasar University, 2(8), 927-948.
• Kim, J. S., Oh, Y. (2007). Determinants of Intra-FdI Inflows in East Asia: Does Regional Economic Integration Affect Intra-FDI?, Korea Institute for İnternational Economic Policy, KIEP Working Paper 07-01, 1-37.
• Koçtürk, M. O., Eker, M. (2012). Dünyada ve Türkiye'de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Çok Uluslu Şirketlerin Gelişimi., Tarım Ekonomisi Dergisi, 18(1), 35-42.
• Kristjansdottir, H. (2005). Determinants of Foreign Direct Investment in Iceland, Centre For Applied Microeconometrics, Department of Economics, University of Copenhagen, 15.
• Leibrecht, M., Riedl, A. (2014). Modeling FDI Based on A Spatially Augmented Gravity Model: Evidence for Central and Eastern European Countries, The Journal of International Trade & Economic Development, 23(8), 1206-1237.
• Mariev, O., Drapkin, I., Chukavina, K. (2016). Is Russia Successful in Attracting Foreign Direct Investment? Evidence Based on Gravity Model Estimation, Review of Economic Perspectives, 16(3), 245-267.
• Mesafe Sorgulama, Çevrimiçi, http://www.mesafesorgulama. com/, Erişim Tarihi:24.01.2019.
• Nicet, D.C, Rougier, E. (2014). Source and Host Country Volatility and FDI: A Gravity Analysis of European Investment to Middle East and North Africa, Larefi Working Paper, 1-33.
• Özel, B. (2018). Doğrudan Yabancı Yatırımların Temel Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: Türkiye Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pareja S. G., Vivero, R.L. , Paniagua, J. (2013). The Effect of The Great Recession on Foreign Direct Investment: Global Empirical Evidence with a Gravity Approach, Applied Economics Letters, 20(13), 1244-1248.
• Schäffler, J., Hecht, V., Moritz, M. (2014). Regional Determinants of German FDI in the Czech Republic: Evidence From A Gravity Model Approach, IAB-Discussion Paper 3.
• Stone, S. F., Jeon, B. N. (1999). Gravity-Model Specification for Foreign Direct Investment: A Case of the Asia-Pacific Economies, The Journal of Business and Economic Studies, 5(1), 33-42.
• Subasat, T., Bellos, S. (2013). Governance and Foreign Direct Investment in Latin America: A Panel Gravity Model Approach, Latin American Journal Of Economics, 50(1), 107-131.
• Şener, S., Kılıç, C. (2008). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Yabancı Sermaye, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 22-49. Şenzeybek, M. (2017). Explaining Foreign Direct Investment Inflows To Turkey: Using Time-Series And Augmented Gravity Model Estimations”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tatlıcı, Ö., Kızıltan, A.(2011). Çekim Modeli: Türkiye’nin İhracatı Üzerine Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi. İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 287-299.
• The Heritage Foundation, Statistics, https:// www.heritage.org/, Erişim Tarihi:24.01.2019.
• Tinbergen, J. (1962). Shaping the World Economy:Suggestions for an International Economic Policy, New York:Twentieth Century Fund.
• Tosun, U., Yurdakul, M.O. (2016). An Inquiry On The Likely Effects Of Corruption On The Foreign Direct Investments In Turkey, Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences, 34(4), 71-96.
• Transparency International, Statistics, https://www.transparency.org/, Erişim Tarihi:24.01.2019.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2011). Ödemeler Dengesi Raporu. 2011-IV.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2016). Ödemeler Dengesi Raporu. 2016-IV.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2017). Ödemeler Dengesi Raporu. 2017-III.
• World Bank (1997). Helping Countries Countries Combat Corruption: The Role of the WorldBank. www.Eaber.Org/İntranet/Documents/22/909/Kıep_Kim_07.Pdf, Erişim Tarihi:24.01.2019