ERBÂB-I TIMAR IN ISTOLNI BELGRADE SANJAK IN 1570

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 76, 2138 - 2152, 15.10.2020

Mustafa Işık

https://doi.org/10.17755/esosder.644672

Öz

1570 YILINDA İSTOLNİ BELGRAD SANCAĞI’NDA ERBÂB-I TIMAR

Öz

Endüstri
Devrimi’nden önce Orta ve Yeniçağ’da geleneksel ve kuru tarım ekonomisine sahip
imparatorlukların asker yetiştirme ve ordu beslemeleri için gereken en önemli
unsur toprak ve toprağı işleyen halk idi. Nakit ekonomisinin gelişmediği tarım
imparatorluklarında devlet arazileri ile onları işleten köylü halkın birleşmesi
sonucunda ortaya çıkan tarımsal ürünlerden alınan vergiler aynî olarak alınır
ve devlet hizmetindeki kişilere maaş olarak yine aynî olarak verilirdi. Bu
sistem Akdeniz Havzası’ndaki tarım imparatorluklarında Thema, Pronia, İkta ..vb
adlarla bilinirken Osmanlı Devleti bu uygulama için Tımar Sistemi ismini
kullanmıştır. İncelediğimiz 497 numaralı Tımar İcmal Defteri’ndeki verilerden
Macaristan’ın önemli krallık merkezlerinden birisi olan İstolni Belgrad
Sancağı’nın Osmanlı hakimiyetinde 1570 yılındaki toplam gelirlerinin has,
zeamet ve tımar olarak kimlere ve ne miktarda tahsis edildiği ortaya
çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu inceleme neticesinde İstolni Belgrad Sancağı’nda
Tımar Sistemi’nin tüm unsurlarının var olduğu ve sistemin uygulanarak devlet
erkanı ve askerlere rütbelerine göre ilgili sancaktan dirlik/maaş verildiği
anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstolni-Belgrad, Székesfehérvár, Tımar Sistemi

Kaynakça

• A.ARŞİV BELGELERİDevlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, TT.0497 B. TETKİK ESERLERACUN, Fatma, “Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve Uygulaması”, Türkler, Cilt 9, Ankara 2002, ss.899-908.AKDAĞ, Mustafa, “Timar Rejiminin Bozuluşu”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt 3, Sayı 4, Ankara 1945, s.419-431.BARKAN, Ömer Lütfi, “Timar”, İA, Cilt 12/1, Eskişehir 1977, ss.286-333.BİLGE, Sadık Müfit, “Macaristan’da Osmanlı Hakimiyetinin ve İdarî Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), Sayı 11, Ankara 2001, ss.33-81.DAVID, Géza, “İstolni Belgrad”, D.İ.A., c.23, İstanbul 2001, ss.405-407.ERDOĞAN ÖZÜNLÜ, Emine, “Osmanlı Ordusunda Bir Motivasyon ve Terfi Kaynağı: “Terakki” Tevcihi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol.3/11, Spring 2010, ss.238-244.EVLİYA ÇELEBİ Mehmed Zıllioğlu, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, haz.Mümin Çevik, Cilt VI, Üçdal Neşriyat, İstanbul 2011.FEKETE, Lajos, “Osmanlı Türkleri ve Macarlar 1366-1699”, Belleten, Cilt XIII, Sayı 52, Ekim 1949, ss.663-743._______________, “Macaristan’da Türklerin Mülk Sistemi”, çev. M.Tayyib Gökbilgin, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, Sayı 16, İstanbul 1961, ss.25-42.FÜGEDI, E., “Der Stadtplan von Stuhlweissenburg und die Anfänge des Bürgertums in Ungarn”, Acta Historica Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol.15, No.1/2, (1969), ss.103-136.GÖKBİLGİN, M.Tayyib, “Süleyman I”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, C.XI, Eskişehir 1997, ss.99-155.GYÖRFYY, Gy., “Dem Gedächtnis Stephans, des ersten Königs von Ungarn”, Acta Historica Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol.17, No.1/2, (1971), pp.1-11.İNALCIK, Halil, “Osmanlı Timar Rejimi ve Sipahi Ordusu”, Türk Kültürü, Sayı 25-36, Yıl 3, Ankara, Kasım 1964-1965, ss.758-765.______________, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt I,ed. Halil İnalcık ve Donald Quataert, çev. Halil Berktay, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000.______________, Devlet-i ‘Aliyye-Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009.______________,“Timar”, D.İ.A., Cilt 41, İstanbul 2012, ss.168-173.İPÇİOĞLU, Mehmet, “Kanunî Süleyman’ın Estergon (Esztergom) Seferi 1543-Yeni Bir Kaynak” Osmanlı Araştırmaları, C.10, 1990, ss.137-159.KALDY-NAGY, Gyula, “Macht und Immobiliarvermögen eines türkischen Beglerbegs im 16. Jahrhundert”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol.25, LVDOVICO LIGETISEPTVAGENARIO HOC VOLVMEN DAMVS DICAMVS DEDICAMVS, (1972), pp.441-450.______________________, “Suleimans Angriff auf Europa”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol.28, (1974), pp.163-212.____________________, “Tımar Sisteminin Macaristan’da Tarımsal Üretime Etkisi”, çev. Şadan Karadeniz, Belleten, Cilt 38, Sayı 151, Ankara 1974, ss.499-508.____________________, “XVI.Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Merkezi Yönetimin Başlıca Sorunları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.VII, Sayı 12-13, Ankara 1996, ss.49-55.KOPCAN, Vojtech, “XVI-XVII. Asırlarda Kuzey Macaristan Hudut Boylarında Osmanlı Hakimiyetinin Karakteri”, VII.Türk Tarih Kongresi, C.II, Ankara 1973, ss.618-625.KUBINYI, András, “Buda-Die Mittelalterliche Hauptstadt”, Budapest Im Mittelalter, Braunschweig 1991, ss.15-41.PEÇEVİ İBRAHİM EFENDİ, Peçevi Tarihi I, haz. Bekir Sıtkı Baysal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981.SCHAENDLINGER, A.C., “Die Osmanisch-Habsburgische Diplomatie İn Der Ersten Halfte Des 16.JHTDS”, Osmanlı Araştırmaları, IV, İstanbul, 1984, ss.181-196.TURAN, Namık Sinan, “Kanuni’nin Macaristan Siyaseti- Macaristan’da Osmanlı Kültüründen İzler”, Toplumsal Tarih, Sayı 138, 2005, ss.46-53.UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.II, Ankara 1998.YÜCEL,Yaşar, Muhteşem Türk Kanuni İle 46 Yıl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.