Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

FİBROMİYALJİ SENDROMU TANILI KADINLARDA PSİKODRAMA GRUP TERAPİSİNİN AĞRI, DEPRESYON VE YAŞAM DOYUMU ÜZERİNE ETKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 76, 2153 - 2164, 15.10.2020
https://doi.org/10.17755/esosder.671003

Öz

Amaç: Psikodrama grup terapisi uygulaması ile, fibromiyalji sendromu tanısı alan kadınların, duygu ifadeleri sağlanarak ağrılarını ve eşlik eden depresyonlarını azaltıp yaşam doyumlarını arttırmak amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmaya, fizik tedavi ve rehabilitasyon polikliniğinden yönlendirilen, fibromiyalji sendromu tanılı, 15 hastayla başlanmış, 12 hastayla tamamlanmıştır. Oturumlar; haftada bir gün, 11 hafta boyunca yapılmıştır. Etkin kullanılan teknikler; rol değiştirme, aynalama ve eşlemedir. Hastalara psikodrama grup çalışmaları öncesi ve sonrasında, Beck Depresyon Ölçeği, Fibromiyalji Etki Anketi, Yaşam doyumu Ölçeği verilmiştir.
Bulgular: Çalışmanın sonunda hastaların, ağrılarının azaldığı ve kendilerini daha rahat hissetmeye başladıkları görülmüştür. Fibromiyalji Etki Anketi ve Beck Depresyon Ölçeği ön test-son test sonuçları arasında anlamlı bir azalma olmuştur. Yaşam Doyum Ölçeği puanlarının istatistiklere yansımamış olsa da yükseldiği görülmüştür.
Sonuç: Hastaların iyileşebileceklerine dair inançları ve özgüvenleri artmıştı. Ağrılarının derinde yatan nedenlerini psikodrama teknikleriyle görme fırsatı bulabilmiş, bastırdıkları duyguları sözel olarak ifade edebildiklerinde yakınmalarının azaldığını fark etmişlerdi. Sonuç olarak fibromiyalji hastalarında psikodrama tekniklerinin kullanımının tedaviye önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

Grup sürecinde yardımcı yönetici olarak değerli desteğinden ve katkılarından dolayı Psikolog Nurgül İYİLİKÇİ’ye ve süpervizyon aşamalarında değerli katkılarından dolayı Prof. Dr. Nalan KALKAN OĞUZHANOĞLU'na çok teşekkür ederiz.

Kaynakça

  • 1. Bergman S. Psychosocial aspects of chronic wide spread pain and fibromyalgia. Disability and Rehabilitation (https://www.tandfonline.com/loi/idre20) 2005; 27: 675-683 doi: 10.1080/09638280400009030
  • 2. Bernard AL, Prince A, Edsall P. Quality of life issues for fibromyalgia patients. Arthritis Care and Research (https://onlinelibrary.wiley.com/journal/21514658) 2000; 13:42-50.
  • 3. Wassem R, Hendrix TJ. Direct and indirect costs of fibromyalgia to patients and their families. Journal of Orthopaedic Nursing (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-orthopaedic-nursing) 2003; 7:26-32. doi:101016/S1361-3111(02)00130-9.
  • 4. Boonen A, van den Heuvel R, vanTubergen A, Goossens M, Severens J.L, van der Heijde D et al. Large differences in cost of illness and well being between patients with fibromyalgia, chronic low back pain, or ankylosingspondylitis. Annals of the Rheumatic Diseases (https://ard.bmj.com/) 2005; 64:396-402. doi: 10.1136/ ard.2003.019711
  • 5. Spaeth M. Epidemiology, costs, and the economic burden of fibromyalgia. Arthritis Research & Therapy (https://arthritis-research.biomedcentral.com/) 2009; 11:117. doi:10.1186/ar2715
  • 6. Offenbaecher M, Bondy B, De Jonge S, Glatzeder K, Krüger M, Schoeps P et al. Possible association of fibromyalgia with a polymorphism in the serotonin transporter gene regulatory region. Arthritis & Rheumatism (https://onlinelibrary.wiley.com/loi/15290131) 1999; 42:2482-2488.
  • 7. Verbunt JA, Pernot D, Smeeths RJ. Disability and quality of life in patients with fibromyalgia. Health and Quality of Life Outcomes (https://hqlo.biomedcentral.com/) 2008; v.6. doi:10.1186/1477-7525-6-8
  • 8. Vishne T, Fostick L, Silberman A, Kupchick M, Rubinow A, Amital H et al. Fibromyalgia among majör depression disorder females compared to males. Rheumatology International (https://link.springer.com/journal/296 ) 2008; 28:831-836. doi: 10.1007/s00296-008- 0533-8
  • 9. Kavakçı Ö, Semiz M, Kaptanoğlu E, Özer Z. EMDR treatment of fibromyalgia, a study of seven cases. Anatolian Journal of Psychiatry (http://www.anadolupsikiyatri.net/index.php ) 2012: 13:75-81.
  • 10. Erçalık C. Fibromiyalji sendromunda bilişsel davranış tedavisi ve TENS tedavilerinin etkinliği. Tıpta uzmanlık tezi, İstanbul: T.C. Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, 2005.
  • 11. Yavuz FK. Fibromiyalji ve Somatoform Bozukluk Hastalarında Kişilik Özelliklerinin Karşılaştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce: Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., 2012.
  • 12. Häuser W, Burgmer M, Köllner V, Schaefert R, Eich W, Hausteiner-Wiehle C et al. Fibromyalgia syndrome as a psychosomatic disorder-diagnosis and therapy according to current evidence-based guidelines. Zeitschrift fur Psychosomatische Medizin und Psychotherapie (https://www.vr-elibrary.de/loi/zptm ) 2012; 59:132-152.
  • 13. Koptagel İG. Tıpsal Psikoloji: Tıpta Davranış Bilimleri. Ankara: Güneş, 1996.
  • 14. Altınay D. Psikodrama 400 ısınma oyunu ve Yardımcı Teknikler. 12. Baskı, İstanbul: Epsilon, 2016.
  • 15. Güleç H, Sayar K, Güleç MY. Fibromiyaljide Tedavi Arayışının Psikolojik Etkenlerle İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi (http://www.turkpsikiyatri.com/default.aspx?modul=anaSayfa ) 2007; 18:22-30.
  • 16. Özçetin A. Fibromiyalji; Bir Psikiyatrik Bozukluk mu, Yoksa Birliktelik mi? Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi (https://dergipark.org.tr/tr/pub/duzcesbed ) 2014; 4:34-44.
  • 17. Beck AT. An Inventory for Measuring Depression. Archives of General Psychiatry (https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/211297) 1961; 4:561-571.
  • 18. Hisli N. Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989; 7:3-13.
  • 19. Burckhardt CS, Clark SR, Bennett RM. The fibromyalgia impact questionnaire: development and validation. The Journal of Rheumatology (http://www.jrheum.org/) 1991; 18:728-33.
  • 20. Sarmer S, Ergin S, Yavuzer G. The validity and reliability of the Turkish version of the Fibromyalgia Impact Questionnaire. Rheumatol Int (https://link.springer.com/journal/296) 2000; 20:9-12.
  • 21. Diener E, Emmons RA, Larsen RJ, Griffin S. The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment 1985; 49:71-75.
  • 22. Aysan F. Bir grup lise öğrencisinin yaşam kalitesine ilişkin bazı değişkenler. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2001; 12:101-124.
  • 23. Lu M. Nonpharmacological and multidisciplinary treatment of fibromyalgia syndrome. Turkiye Klinikleri J Immunol Rheumatol-Special Topics 2009; 2:59-66.
  • 24. Scascighini L, Toma V, Dober-Spielmann S, Sprott H. Multidisciplinary treatment for chronic pain: a systematic review of interventions and outcomes. Rheumatology (Oxford) (https://academic.oup.com/rheumatology ) 2008; 47:670-8.
  • 25. Sarzi-Puttini P, Buskila D, Carrabba M, Doria A, Atzeni F. Treatment strategy in fibromyalgia syndrome: where are we now? Semin Arthritis Rheum (https://www.journals.elsevier.com/seminars-in-arthritis-and-rheumatism )2008; 37:353-65
  • 26. Lera, S, Gelman SM, Lopez JM, Abenoza M, Zorrilla JG, Castro-Fornieles J. Multidisciplinary treatment of fibromyalgia: does cognitive behavior therapy increase the response to treatment? J Psychosom Res (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research)2009; 67:433-41.
  • 27. Van Koulil S, Effting M, Kraaimaat FW, van Lankveld W, van Helmond T, Cats H. Cognitive-behavioural therapies and exercise programmes for patients with fibromyalgia: state of the art and future directions. Ann Rheum Dis (https://ard.bmj.com/) 2007; 66:571-81.
  • 28. Lawson K. Treatment options and patient perspectives in the management of fibromyalgia: future trends. Neuropsychiatr Dis Treat (https://www.dovepress.com/neuropsychiatric-disease-and-treatment-journal)2008; 4:1059-1071.
  • 29. Preece JC, Sandberg JG. Family resilience and the management of fibromyalgia: Implications for family therapists. Contemporary Family Therapy (https://link.springer.com/journal/10591) 2005; 27:559-576. doi: 10.1007/s10591- 005-8242-x
  • 30. Hayes SM, Myhal GC, Thornton JF, Camerlain M, Jamison C, Cytryn KN et al. Fibromyalgia and the therapeutic relationship: Where uncertainty meets attitude. Pain Research& Management (https://www.hindawi.com/journals/prm/) 2010; 15:385-391.
  • 31. Yalom I. Kısa Süreli Grup Terapileri: İlkeler ve Teknikler. NH Şahin (Çev.), Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1998.
  • 32. Özbek A.,Leutz G. Psikodrama, Grup Psikoterapisinde Sahnesel Etkileşim. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Yayınları, Ankara: Ayrıntı, 2011.
  • 33. Fortune DG, Richards HL, Griffiths CE, Main CJ. Psychological stress, distress and disability in patients with psoriasis: consensus and variation in the contribution of illness perceptions, coping and alexithymia. Br J Clin Psychol (https://onlinelibrary.wiley.com/journal/20448260 ) 2002; 41:157-174.
  • 34. Picardi A, Mazzotti E, Gaetano P, Cattaruzza MS, Baliva G, Melchi CF et al. Stress, social support, emotional regulation, and exacerbation of diffuse plaque psoriasis. Psychosomatics (https://www.sciencedirect.com/journal/psychosomatics)2005; 46:556-564.
  • 35. Okifuji A, Turk DC, Curran SL. Anger in chronic pain: Investigations of anger targets and intensity. J Psychosom Res (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research) 1999; 47:1-12.
  • 36. Fernandez E, Turk DC. The scope and significance of anger in the experience of chronic pain. Pain (https://journals.lww.com/pain/pages/default.aspx) 1995; 61:165-175.
  • 37. Sherman JJ, Turk DC, Okifuji A. Prevalence and impact of posttraumatic stress disorder-like symptoms on patients with fibromyalgia syndrome. Clinical Journal of Pain (https://journals.lww.com/clinicalpain/pages/default.aspx)2000; 16:127-34.
  • 38. Raphael KG, Janal MN, Nayak S. Comorbidity of fibromyalgia and posttraumatic stress disorder symptoms in a community sample of women. Pain Medicine (https://academic.oup.com/painmedicine)2004; 5:33-41. doi:10.1016/j.pain.2004.04.039
  • 39. Amital D, Fostick L, Polliack ML, Segev S, Zohar J, Rubinow A et al. Posttraumatic stress disorder, tenderness, and fibromyalgia syndrome: are they different entities? Journal of Psychosomatic Research (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research) 2006; 61:663-669. DOI:10.1016/j.jpsychores.2006.07.003.
  • 40. Özkan Ş. Somatizasyon bozukluğu ve Fibromiyalji Sendromunda Çocukluk Çağı Travmaları ve Dissosiyatif yaşantıların Araştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce: Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., 2015.
  • 41. Ceran S. Fibromiyalji tanısı konulan hastalarda ebeveynlik algısı, aleksitimi ve bağlanma özellikleri. Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi-Ruh sağlığı ve hastalıkları A.D., 2013.
  • 42. Bal PN, Şener Ö. Psikosomatik Hastalıkların İyileştirilmesinde Psikodramanın Etkisi. Inesjournal (http://www.inesjournal.com/) 2015; 2:310-325.
  • 43. Sözeri Varma G, Karadağ F, Oğuzhanoğlu NK, Özdel O. Depresyon tedavisinde grup psikoterapisi ve psikodramanın yeri: Klinik Psikiyatri (http://www.klinikpsikiyatri.org/) 2017; 20:308-317. DOI: 10.5505/kpd.2017.86158.

EFFECTS OF PSYCHODRAMA GROUP THERAPY ON PAIN, DEPRESSION AND SATISFACTION WITH LIFE IN WOMEN WITH FIBROMYALGIA SYNDROME

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 76, 2153 - 2164, 15.10.2020
https://doi.org/10.17755/esosder.671003

Öz

Objectives: With psychodrama group therapy, it was aimed to decrease the pain and depression by providing expression of emotions and increase the satisfaction with life of the women which are diagnosed with fibromyalgia syndrome.
Method: The study was started with 15 patients diagnosed with fibromyalgia syndrome, referred from the physical therapy and rehabilitation outpatient clinic and completed with 12 patients. Psychodramatic sessions were held once a week for 11 weeks. The techniques which is used effectively are double, mirror and role reversal. Beck Depression Inventory, Life Satisfaction Scale and Fibromiyalgia Impact Questionnaire were applied to the patients before and after the psychodrama group study.
Results: At the end of the study, it was observed that the patients had less pain and started to feel more comfortable. There was a significant decrease in the Fibromyalgia Impact Questionnaire and Beck Depression Inventory between pre-post test results. Although Life Satisfaction Scale Scores were not reflected in the statistics, it was found to increase.
Conclusion: Members’ belief that they could recover and self-confidence increased. They had the opportunity to see the underlying causes of their pain with psychodrama techniques, and when they could verbally express the feelings they suppressed, they noticed that their complaints decreased. Therefore, we think that using psychodrama techniques in patients diagnosed with fibromyalgia syndrome has made an important contribution to the treatment.

Kaynakça

  • 1. Bergman S. Psychosocial aspects of chronic wide spread pain and fibromyalgia. Disability and Rehabilitation (https://www.tandfonline.com/loi/idre20) 2005; 27: 675-683 doi: 10.1080/09638280400009030
  • 2. Bernard AL, Prince A, Edsall P. Quality of life issues for fibromyalgia patients. Arthritis Care and Research (https://onlinelibrary.wiley.com/journal/21514658) 2000; 13:42-50.
  • 3. Wassem R, Hendrix TJ. Direct and indirect costs of fibromyalgia to patients and their families. Journal of Orthopaedic Nursing (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-orthopaedic-nursing) 2003; 7:26-32. doi:101016/S1361-3111(02)00130-9.
  • 4. Boonen A, van den Heuvel R, vanTubergen A, Goossens M, Severens J.L, van der Heijde D et al. Large differences in cost of illness and well being between patients with fibromyalgia, chronic low back pain, or ankylosingspondylitis. Annals of the Rheumatic Diseases (https://ard.bmj.com/) 2005; 64:396-402. doi: 10.1136/ ard.2003.019711
  • 5. Spaeth M. Epidemiology, costs, and the economic burden of fibromyalgia. Arthritis Research & Therapy (https://arthritis-research.biomedcentral.com/) 2009; 11:117. doi:10.1186/ar2715
  • 6. Offenbaecher M, Bondy B, De Jonge S, Glatzeder K, Krüger M, Schoeps P et al. Possible association of fibromyalgia with a polymorphism in the serotonin transporter gene regulatory region. Arthritis & Rheumatism (https://onlinelibrary.wiley.com/loi/15290131) 1999; 42:2482-2488.
  • 7. Verbunt JA, Pernot D, Smeeths RJ. Disability and quality of life in patients with fibromyalgia. Health and Quality of Life Outcomes (https://hqlo.biomedcentral.com/) 2008; v.6. doi:10.1186/1477-7525-6-8
  • 8. Vishne T, Fostick L, Silberman A, Kupchick M, Rubinow A, Amital H et al. Fibromyalgia among majör depression disorder females compared to males. Rheumatology International (https://link.springer.com/journal/296 ) 2008; 28:831-836. doi: 10.1007/s00296-008- 0533-8
  • 9. Kavakçı Ö, Semiz M, Kaptanoğlu E, Özer Z. EMDR treatment of fibromyalgia, a study of seven cases. Anatolian Journal of Psychiatry (http://www.anadolupsikiyatri.net/index.php ) 2012: 13:75-81.
  • 10. Erçalık C. Fibromiyalji sendromunda bilişsel davranış tedavisi ve TENS tedavilerinin etkinliği. Tıpta uzmanlık tezi, İstanbul: T.C. Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, 2005.
  • 11. Yavuz FK. Fibromiyalji ve Somatoform Bozukluk Hastalarında Kişilik Özelliklerinin Karşılaştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce: Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., 2012.
  • 12. Häuser W, Burgmer M, Köllner V, Schaefert R, Eich W, Hausteiner-Wiehle C et al. Fibromyalgia syndrome as a psychosomatic disorder-diagnosis and therapy according to current evidence-based guidelines. Zeitschrift fur Psychosomatische Medizin und Psychotherapie (https://www.vr-elibrary.de/loi/zptm ) 2012; 59:132-152.
  • 13. Koptagel İG. Tıpsal Psikoloji: Tıpta Davranış Bilimleri. Ankara: Güneş, 1996.
  • 14. Altınay D. Psikodrama 400 ısınma oyunu ve Yardımcı Teknikler. 12. Baskı, İstanbul: Epsilon, 2016.
  • 15. Güleç H, Sayar K, Güleç MY. Fibromiyaljide Tedavi Arayışının Psikolojik Etkenlerle İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi (http://www.turkpsikiyatri.com/default.aspx?modul=anaSayfa ) 2007; 18:22-30.
  • 16. Özçetin A. Fibromiyalji; Bir Psikiyatrik Bozukluk mu, Yoksa Birliktelik mi? Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi (https://dergipark.org.tr/tr/pub/duzcesbed ) 2014; 4:34-44.
  • 17. Beck AT. An Inventory for Measuring Depression. Archives of General Psychiatry (https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/211297) 1961; 4:561-571.
  • 18. Hisli N. Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989; 7:3-13.
  • 19. Burckhardt CS, Clark SR, Bennett RM. The fibromyalgia impact questionnaire: development and validation. The Journal of Rheumatology (http://www.jrheum.org/) 1991; 18:728-33.
  • 20. Sarmer S, Ergin S, Yavuzer G. The validity and reliability of the Turkish version of the Fibromyalgia Impact Questionnaire. Rheumatol Int (https://link.springer.com/journal/296) 2000; 20:9-12.
  • 21. Diener E, Emmons RA, Larsen RJ, Griffin S. The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment 1985; 49:71-75.
  • 22. Aysan F. Bir grup lise öğrencisinin yaşam kalitesine ilişkin bazı değişkenler. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2001; 12:101-124.
  • 23. Lu M. Nonpharmacological and multidisciplinary treatment of fibromyalgia syndrome. Turkiye Klinikleri J Immunol Rheumatol-Special Topics 2009; 2:59-66.
  • 24. Scascighini L, Toma V, Dober-Spielmann S, Sprott H. Multidisciplinary treatment for chronic pain: a systematic review of interventions and outcomes. Rheumatology (Oxford) (https://academic.oup.com/rheumatology ) 2008; 47:670-8.
  • 25. Sarzi-Puttini P, Buskila D, Carrabba M, Doria A, Atzeni F. Treatment strategy in fibromyalgia syndrome: where are we now? Semin Arthritis Rheum (https://www.journals.elsevier.com/seminars-in-arthritis-and-rheumatism )2008; 37:353-65
  • 26. Lera, S, Gelman SM, Lopez JM, Abenoza M, Zorrilla JG, Castro-Fornieles J. Multidisciplinary treatment of fibromyalgia: does cognitive behavior therapy increase the response to treatment? J Psychosom Res (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research)2009; 67:433-41.
  • 27. Van Koulil S, Effting M, Kraaimaat FW, van Lankveld W, van Helmond T, Cats H. Cognitive-behavioural therapies and exercise programmes for patients with fibromyalgia: state of the art and future directions. Ann Rheum Dis (https://ard.bmj.com/) 2007; 66:571-81.
  • 28. Lawson K. Treatment options and patient perspectives in the management of fibromyalgia: future trends. Neuropsychiatr Dis Treat (https://www.dovepress.com/neuropsychiatric-disease-and-treatment-journal)2008; 4:1059-1071.
  • 29. Preece JC, Sandberg JG. Family resilience and the management of fibromyalgia: Implications for family therapists. Contemporary Family Therapy (https://link.springer.com/journal/10591) 2005; 27:559-576. doi: 10.1007/s10591- 005-8242-x
  • 30. Hayes SM, Myhal GC, Thornton JF, Camerlain M, Jamison C, Cytryn KN et al. Fibromyalgia and the therapeutic relationship: Where uncertainty meets attitude. Pain Research& Management (https://www.hindawi.com/journals/prm/) 2010; 15:385-391.
  • 31. Yalom I. Kısa Süreli Grup Terapileri: İlkeler ve Teknikler. NH Şahin (Çev.), Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1998.
  • 32. Özbek A.,Leutz G. Psikodrama, Grup Psikoterapisinde Sahnesel Etkileşim. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Yayınları, Ankara: Ayrıntı, 2011.
  • 33. Fortune DG, Richards HL, Griffiths CE, Main CJ. Psychological stress, distress and disability in patients with psoriasis: consensus and variation in the contribution of illness perceptions, coping and alexithymia. Br J Clin Psychol (https://onlinelibrary.wiley.com/journal/20448260 ) 2002; 41:157-174.
  • 34. Picardi A, Mazzotti E, Gaetano P, Cattaruzza MS, Baliva G, Melchi CF et al. Stress, social support, emotional regulation, and exacerbation of diffuse plaque psoriasis. Psychosomatics (https://www.sciencedirect.com/journal/psychosomatics)2005; 46:556-564.
  • 35. Okifuji A, Turk DC, Curran SL. Anger in chronic pain: Investigations of anger targets and intensity. J Psychosom Res (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research) 1999; 47:1-12.
  • 36. Fernandez E, Turk DC. The scope and significance of anger in the experience of chronic pain. Pain (https://journals.lww.com/pain/pages/default.aspx) 1995; 61:165-175.
  • 37. Sherman JJ, Turk DC, Okifuji A. Prevalence and impact of posttraumatic stress disorder-like symptoms on patients with fibromyalgia syndrome. Clinical Journal of Pain (https://journals.lww.com/clinicalpain/pages/default.aspx)2000; 16:127-34.
  • 38. Raphael KG, Janal MN, Nayak S. Comorbidity of fibromyalgia and posttraumatic stress disorder symptoms in a community sample of women. Pain Medicine (https://academic.oup.com/painmedicine)2004; 5:33-41. doi:10.1016/j.pain.2004.04.039
  • 39. Amital D, Fostick L, Polliack ML, Segev S, Zohar J, Rubinow A et al. Posttraumatic stress disorder, tenderness, and fibromyalgia syndrome: are they different entities? Journal of Psychosomatic Research (https://www.journals.elsevier.com/journal-of-psychosomatic-research) 2006; 61:663-669. DOI:10.1016/j.jpsychores.2006.07.003.
  • 40. Özkan Ş. Somatizasyon bozukluğu ve Fibromiyalji Sendromunda Çocukluk Çağı Travmaları ve Dissosiyatif yaşantıların Araştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce: Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., 2015.
  • 41. Ceran S. Fibromiyalji tanısı konulan hastalarda ebeveynlik algısı, aleksitimi ve bağlanma özellikleri. Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi-Ruh sağlığı ve hastalıkları A.D., 2013.
  • 42. Bal PN, Şener Ö. Psikosomatik Hastalıkların İyileştirilmesinde Psikodramanın Etkisi. Inesjournal (http://www.inesjournal.com/) 2015; 2:310-325.
  • 43. Sözeri Varma G, Karadağ F, Oğuzhanoğlu NK, Özdel O. Depresyon tedavisinde grup psikoterapisi ve psikodramanın yeri: Klinik Psikiyatri (http://www.klinikpsikiyatri.org/) 2017; 20:308-317. DOI: 10.5505/kpd.2017.86158.
Toplam 43 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Sevil Altınkılıç 0000-0003-1445-7952

F.figen Ateşçi 0000-0001-6681-6350

Tuğçe Toker Uğurlu

Yayımlanma Tarihi 15 Ekim 2020
Gönderilme Tarihi 6 Ocak 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Cilt: 19 Sayı: 76

Kaynak Göster

APA Altınkılıç, S., Ateşçi, F., & Toker Uğurlu, T. (2020). FİBROMİYALJİ SENDROMU TANILI KADINLARDA PSİKODRAMA GRUP TERAPİSİNİN AĞRI, DEPRESYON VE YAŞAM DOYUMU ÜZERİNE ETKİLERİ. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 2153-2164. https://doi.org/10.17755/esosder.671003

   21765     

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (Electronic Journal of Social Sciences), Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

ESBD Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (Electronic Journal of Social Sciences), Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiştir. Marka No:2011/119849.